جمجمه ای تقریباً کامل که در سال 1960 در غار پترالونا واقع در شمال یونان کشف شد و قدمت واقعی آن برای دهه ها ناشناخته مانده بود، اکنون با روش های نوین ایزوتوپی تاریخ گذاری شده و دریچه ای ارزشمند به یکی از اسرارآمیزترین فسیل های اروپا گشوده است.

به گزارش همشهری آنلاین، این جمجمه که بدون فک پایین پیدا شد، نخستین بار توسط یک فرد روستایی از حوالی تسالونیکی در حدود 35 کیلومتری جنوب شرقی این شهر کشف شد. فسیل از همان ابتدا توجه دانشمندان را به خود جلب کرد، زیرا آشکارا به جنس انسان سانان تعلق داشت اما نه شبیه نئاندرتال ها بود و نه انسان های امروزی. درباره ی سن آن نیز اختلاف زیادی وجود داشت و برآوردها بین 170 هزار تا 700 هزار سال در نوسان بود.

حالا یک پژوهش جدید برای تعیین قدمت این فسیل از روش سری اورانیوم (U-series) استفاده کرده است؛ روشی که بر پایه ی اندازه گیری نرخ فروپاشی ایزوتوپ های اورانیوم به توریوم عمل می کند. در رسوبات سطحی این روش چندان معتبر نیست، زیرا محیط همواره اورانیوم تازه فراهم می کند. اما در غارها شرایط بسته است: آب هنگام عبور از سنگ ها تبخیر می شود و رسوبات کلسیتی برجای می گذارد که اورانیوم دارند اما توریوم نه. به مرور زمان اورانیوم در این لایه های کلسیت به توریوم تبدیل می شود و همین امر به پژوهشگران امکان می دهد زمان تشکیل نخستین لایه ی معدنی را محاسبه کنند.

دانشمندان با بررسی لایه های کلسیت شکل گرفته روی جمجمه توانستند قدمت تقریبی آن را معین کنند.

دانشمندان نمونه هایی از لایه کلسیتی روی سطح جمجمه و همچنین از چند سازه ی غاری (از جمله تالاری به نام مقبره که گفته می شود جمجمه در آنجا در میان سنگ ها محبوس شده بود) را برداشتند. نتایج نشان داد که پوشش کلسیتی روی جمجمه دست کم از 286 هزار سال پیش آغاز به شکل گیری کرده است. بسته به موقعیت دقیق فسیل در لایه های زمین شناختی غار، سن آن می تواند بین 277 هزار تا 539 هزار سال باشد. همچنین اگر این جمجمه از ابتدا به رسوبات دیواره متصل نبوده، شاید بین 410 هزار تا 277 هزار سال قدمت داشته باشد.

این یافته، زمان بندی دقیق تری نسبت به تخمین های گذشته ارائه می دهد، هرچند همچنان امکان بحث در مورد جایگاه تکاملی فسیل را باز می گذارد. نویسندگان مقاله در Journal of Human Evolution می نویسند: تعیین سن جمجمه پترالونا اهمیت فوق العاده ای دارد، زیرا این فسیل در جایگاه کلیدی تاریخ تکامل انسان در اروپا قرار گرفته است .

از نظر ریخت شناسی، جمجمه پترالونا جمعیتی ابتدایی تر از انسان خردمند (Homo sapiens) و نئاندرتال ها را نمایندگی می کند. بازه ی زمانی تازه با دیدگاهی هماهنگ است که این انسان نما را هم دوره با شاخه های اولیه نئاندرتال ها در اروپا طی پلیستوسن میانی می داند؛ دوره ای سرنوشت ساز در تحولات تکاملی.

با وجود هشدار دانشمندان مبنی بر این که نمی توان این جمجمه را با اطمینان کامل به هیچ گروه مشخصی از نیاکان انسان نسبت داد، تحلیل تازه گامی مهم در جهت شناخت جایگاه آن در تاریخ بشر به شمار می آید.