فرارو- پس از احراز توبه امیر تتلو در دادگاه و بازنگری در حکم اعدام، مساله نقش و تاثیر او بر جامعه پررنگ شده است؛ آیا تتلو یک فرد است یا یک نشانه اجتماعی؟

به گزارش فرارو، در حالیکه هم دوره ای های تتلو تقریبا از یادها رفته اند، او در صدر اخبار باقی مانده است. اما چگونه؟ این خواننده پاپ پس از شناخته شدن، برای ماندن در مرکز توجه در اکثر جریان های سیاسی و اجتماعی شرکت کرد. درحالی که بیشتر آن جریان ها، جوانان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می داد. رفته رفته، او با جذب طرفدارانی موسوم به تتلیتی ها گویی رهبری یک جریان را برعهده گرفت.

پس از بازگشت تتلو به ایران و دستگیری او، کارزاری با نام درخواست لغو حکم اعدام امیرحسین مقصودلو به راه افتاد. این کارزار تنها در یک روز 290 هزار امضا جمع کرد و رکورد پلتفرم کارزار را شکست. اکنون، گفته می شود توبه ی تتلو در دادگاه پذیرفته شده و وکیلش از امکان تجدیدنظر در حکم خبر داده است. اما چه شد که حکم پدیده تتلو فرو ریخت؟ آیا این پدیده نشان دهنده بحران الگوی مرجع در بین جوانان است؟

حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس و رییس سابق مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، در گفت وگو با فرارو گفت: تتلو فقط یک نفر نیست؛ محصولِ سخت گیری های فرهنگی و تضادِ سیاست های رسمی با واقعیت های جامعه است.

حسین ایمانی جاجرمی به فرارو گفت: تتلو فقط یک نفر نیست. به نظر می رسد او نماینده گروهی از جریان موسیقی زیرزمینی ایران باشد. این فرد به دلیل رفتارهای افراطی شاخص شده است. او محصول سخت گیری های بی جهت فرهنگی است. جامعه ای که بخش قابل توجهی از آن را جامعه شهری و طبقه متوسط مدرن تشکیل می دهد، یکی از نیازهایش موسیقی است؛ به ویژه موسیقی پاپ. در پاسخ به این تقاضا، فراهم کنندگان فرهنگی هنری شکل می گیرند. اما اینکه این جریان چگونه پیش برود، بستگی به نوع برخورد با آن دارد.

وی افزود: اگر او را به رسمیت بشناسید و روابط کلی برایش تعیین کنید، همانند آنچه در همه جای دنیا انجام می شود، مسیر متفاوت خواهد شد. برای مثال، ترکیه کشوری مسلمان است. دینداری آن ها تفاوت چندانی با ما ندارد. اما در آن کشور، موسیقی پاپ چنان مدیریت می شود که تبدیل به یک صنعت فرهنگی می گردد، شغل ایجاد می کند و فرهنگ ترکیه را تبلیغ می کند. در کشوری شبیه ایران، بخشی از این جریان سرکوب می شود. این هنرمندان چون در قالب های معمول خودشان جلو نمی روند، دچار موتاسیون یا جهش می شوند. هنرمندانی که دیدگاه های افراطی دارند، که در ایران کم هم نیستند، از کشور می روند و ممکن است علیه مملکت و فرهنگشان سخن بگویند .بنابراین، پدیده تتلو محصول سخت گیری های بی جهت فرهنگی و سرکوب یک نیاز معمولی بوده است.

رییس سابق مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی گفت: در مورد شهرت تتلو، تنها محدودیت ها به او کمک نکرده است. مسأله این است که ما جوانی را به جای آنکه به رسمیت بشناسیم، به عنوان تهدید تلقی کرده ایم. در مورد طرفداران تتلو، به نظر می رسد او به نماینده یک جریان تبدیل شده است. طرفداران او بیشتر نوجوانان هستند؛ نوجوانانی که از نظر اجتماعی در مرحله ای قرار دارند که شخصیتشان هنوز به طور کامل شکل نگرفته و دیدگاه هایشان عمدتاً احساسی است .

وی افزود: از این نظر، آقای تتلو یک نخبه است. او آمده و آن جریان را حتی شاید بدون آنکه خودش بخواهد نمایندگی کرده است. او حرف هایش را بسیار رک زده، فحش داده و به نوعی تبدیل به مروج یک فرهنگ شده است. برای گروه های نوجوان، این شیوه رفتاری جذاب است، زیرا آن ها به اصطلاح ضد فرهنگ هستند. این موضوع فقط به ایران محدود نمی شود. در جاهای دیگر هم چنین افراد و گروه های موسیقی وجود دارند که افراطی عمل می کنند و بخشی از جامعه طرفدارشان می شود.

این جامعه شناس شهری گفت: اینکه تتلو به شکل های متفاوتی سعی کرده دیده شود، چیز بدی نیست. تمایل به دیده شدن کمابیش در همه انسان ها وجود دارد. برای افرادی که در حوزه های فرهنگی، هنری و ورزشی فعالیت می کنند و در صنعت فرهنگ و کسب وکار حضور دارند، دیده شدن لازمه کار است. در هر حال، شهرت به دنبال خود طرفدار می آورد و طرفدار منجر به درآمد می شود. ما باید بپذیریم که چنین رفتارهایی منطقی است و پشت آن توجیه وجود دارد. تتلو نیز با توجه به فهم و درکی که از جامعه داشته، به نظر انسان باهوشی است. او دقیقاً بر حوزه هایی دست گذاشته که سرکوب شده یا اجازه بیان نیافته اند. حتی ظاهر او هم نمونه ای از این است. خالکوبی های افراطی اش نشانه همین امر بوده و به دیده شدن، شنیده شدن و شهرت او کمک کرده است. در واقع، تتلو بدنش را واسطه پیام کرده است؛ بدن او مدیوم پیام رسانی اش بوده است.

ایمانی جاجرمی گفت: تتلو انسانی متغیر است. او یک نیروی ثابت نیست که بگوییم افکار مشخصی دارد و صرفاً آن ها را ترویج می کند. او در حال شدن است و ما همچنان باید منتظر باشیم تا از این خواننده چیزهای جدیدی ببینیم. تتلو از این نظر شبیه به آل احمد است؛ او در حوزه روشنفکری گاه به طور افراطی به سمت چپ می رفت، سپس 180 درجه تغییر مسیر می داد و مسلمان می شد.

وی افزود: در حالی که مسلمانی اش بیشتر یک ژست روشنفکری بود تا باور دینی عمیق که در رفتار نمود داشته باشد. آقای تتلو هم اگر در یک جامعه آزاد حضور داشت، جایگاه خود را پیدا می کرد. اما حوزه های فرهنگی در ایران تحت کنترل حکومت هستند. ما یک بخش رسمی محدودشده داریم و یک بخش غیررسمی رهاشده. قدرت بخش غیررسمی بیشتر شده و توانسته قدرت رسمی را به چالش بکشد. این چالش، اساس و هویت او را تشکیل می دهد. تتلو به نظر می رسد این مسأله را فهمیده و کارش را در همین حوزه پیش برده است.

این جامعه شناس گفت: نوجوانی و جوانی پدیده هایی مدرن هستند که در گذشته ما آن ها را نداشتیم. در آن دوران، وقتی نیروی بدنی کافی پیدا می کردیم، یا باید مشغول به کار می شدیم یا فوراً ازدواج می کردیم و تشکیل خانواده می دادیم. بنابراین، جوانی یک پدیده کاملاً زودگذر بوده است. نه اینکه کاملاً وجود نداشته باشد؛ ممکن بود افراد ثروتمند بتوانند دوره ای را تجربه کنند، اما برای اکثریت مطرح نبود.

وی ادامه داد: بنابراین، نوجوانی و جوانی پدیده ای مدرن است. قالب های جامعه مدرن تعریف شده اند و این دوره، دوره ای بحرانی است. خواهی نخواهی، نوجوانی و جوانی پدیده ای بحرانی محسوب می شود. هنوز وضعیت درآمد مشخص نیست، جایگاه اجتماعی معلوم نیست، هویت را از خانواده می گیرید اما می خواهید مستقل شوید، زیرا ارزش های جامعه مدرن بر فردیت و استقلال تأکید دارند.

وی افزود: بنابراین، ما در یک موقعیت بحرانی قرار داریم و همه ما این دوران را گذرانده ایم. این وضعیت صداهایی را به همراه دارد که در عرصه احساسات بهتر می توان آن ها را بیان کرد و شنید. هنر این صداها را نمایندگی می کند؛ در قالب شعر، رمان، موسیقی، سریال، فیلم و غیره. اما مسئله این است که هنر نوجوانی یا جوانی، به ویژه بعد از انقلاب، به عنوان یک تهدید حساب شد.

جاجرمی گفت: در مورد مساله تغییرات و کنترل فرهنگی عموما در بخش هایی که از مدار قدرت خارج شده است، دیدگاه انتقادی شکل می گیرد. اما وقتی حوزه منافع تغییر نمی کند، تغییرات فقط در سطح گفتار دیده می شوند. اما مسئله کنترل فرهنگی تنها مربوط به پس از انقلاب نیست. پیش از انقلاب نیز شواهدی داریم که وزارت فرهنگ دستگاهی کنترل کننده و سانسورگر بوده است. روایت هایی که به عنوان مثال داریوش خواننده، ارائه داده، به سخت گیری ها اشاره دارد. این تا حدی خصلت فرهنگی جامعه ایران است. تا کنون ما یک جامعه محافظه کار داشته ایم و هرگونه حرکتی که می خواسته مناسبات محافظه کارانه و پدرسالارانه را بر هم بزند یا به چالش بکشد، با آن برخورد می شده است.

وی افزود: تتلو در حوزه سیاست نیز وارد شده است. او با شهید رییسی جلسه برگزار کرد و سعی داشت طرفدارانش را وارد انتخابات ریاست جمهوری کند، اما بعدتر مشخص شد که طرفدارانش در سن رای دادن نیستند. در واقع، در این سناریو به همه چیز فکر نشده بود. تتلو بازی های سیاسی را می فهمد. داستان نباید به این سمت می رفت که او را به عنوان کسی که از دین برگشته، محاکمه کنیم و سپس او در شرایط ویژه و در زندان توبه کند. شرایط زندان و حبس ممکن است بر تصمیم افراد تأثیر بگذارد و اظهارات و رفتارهای آن ها در بند، عادی تلقی نمی شود.

او بازی های سیاسی را بلد است و از این مسیر وارد شده تا جان خودش را نجات دهد. این مسئله برای تتلو سنگین تمام شد.

این جامعه شناس و متخصص حوزه شهر گفت: حتی در مورد اظهارات تتلو درباره خواندن آهنگ مذهبی باید گفت که او انسان قابل پیش بینی نیست. ممکن است به محض آزاد شدن عمل دیگری انجام دهد. وقتی هنرمند در شرایط خاصی قرار می گیرد، ممکن است خود واقعی اش را نشان ندهد. ما می دانیم تتلو هنرمند مذهبی نیست. این ها نیروهای خلاق هستند.در کشورهای دیگر، افرادی همچون تتلو تبدیل به سرمایه می شوند، زیرا می توانند وضع موجود را تغییر دهند. به این دست هنرمند، بوهمین گفته می شود و در جامعه شناسی شهری بسیار مسئله مهمی است. در کتابی به نام شهر خلاق اثر ریچارد فلوریدا، طبقه خلاق به عنوان افرادی مهم برای جامعه معرفی شده اند. انسان هایی مثل تتلو در سایر جوامع برای خود محله ای خاص دارند، مانند شهر فرهنگی نیویورک. در لندن نیز قدر این افراد دانسته می شود.

وی افزود: ما در عصری زندگی می کنیم که ساختارهای کلاسیک ریخته است. دیگر نمی توانیم با کارخانه و گسترش بروکراسی شغل ایجاد کنیم، زیرا بسیاری از مسائل تغییر کرده است. نمی توانیم با تولیدات چین، هند و بنگلادش رقابت کنیم. بنابراین، حوزه های فرهنگی به عنوان بحث های جدید اقتصادی مطرح شده اند. به همین دلیل، این هنرمندان ارزشمند می شوند، زیرا اشتغال و ثروت ایجاد می کنند و در نهایت اوقات فراغت مردم را پر می کنند. ما مواردی داریم که نمی خواهیم آن ها را بپذیریم، در حالی که جامعه ما نیز شهری شده و این مسائل را دارد. چه بخواهیم چه نخواهیم، این سبک ها به وجود می آیند و برخورد ما با افرادی همچون تتلو اشتباه است.

در نهایت ایمانی جاجرمی گفت: تتلو یک نشانه اجتماعی است. شاید خودش هم آن را باور نکند یا تحملش را نداشته باشد، اما خواهی نخواهی یک جریان اجتماعی از درون او شکل گرفته و او را به رهبر یک جریان فرهنگی تبدیل کرده است. به نظر من، مسئله او بیشتر به شکاف های ساختاری، جریان سرکوب و بحران نوجوانی و جوانی برمی گردد. تضاد بین سیاست های رسمی و واقعیت های موجود، این وضعیت را به وجود آورده است.