فرارو- 17 مرداد ماه جسد زن جوانی در خانه ویلایی خود در مشهد پیدا شد. ابتدا به نظر می رسید سرقت عامل این جنایت باشد. اما بررسی ها حقیقت دیگری را آشکار کرد. قاتل 19ساله افغان در بازجویی از انگیزه خود پرده برداشت که ابعاد پرونده را وسیع تر کرد.

به گزارش فرارو، طبق اعترافات حامد-م ، انگیزه قتل زن جوان مشهدی، نه سرقت، بلکه هوس های شیطانی بوده است. او از 13 سالگی به شکل غیرقانونی وارد ایران شده بود. حامد خود را فرزند طلاق می داند که رابطه ای نزدیک با پدر و ناپدری نداشته و بارها از آنان گریخته بود. در بخشی از اعترافاتش گفته است: هوس چشمانم را کور کرده بود.

اما این هوس ها چگونه شکل می گیرند و چه فرصت هایی اجازه تحقق چنین جنایتی را فراهم می کنند؟ چه شکافی میان نظارت کلان و کنترل ورود مهاجران ممکن است زمینه ساز چنین رفتارهایی باشد؟ آیا تفاوت های فرهنگی و جامعه شناختی میان ایران و افغانستان می تواند تاثیری پنهان بر ذهن و انتخاب های فرد داشته باشد؟

در این خصوص علیرضا شریفی یزدی، جامعه شناس و روانشناس اجتماعی در گفت وگو با فرارو گفت: بی نظمی در ثبت و نظارت مهاجران، بستر وقوع جرایم را فراهم می کند؛ وقتی جمعیت گسترده ای وارد کشور می شوند و سیستم هیچ مشخصاتی از آن ها ندارد، از شیوه زندگی گرفته تا فعالیت های اقتصادی و اجتماعی، این خلاها می توانند منجر به وقوع جرم و خشونت شوند.

علیرضا شریفی یزدی به فرارو گفت: مسأله امنیت اجتماعی پدیده ای است که عوامل متفاوتی در آن تأثیرگذارند. یکی از مهم ترین این عوامل، ثبت تمامی رخدادهاست. علاوه بر این، کسانی که در یک فضای جغرافیایی زندگی می کنند، باید به شکل رسمی و قانونی قابل رصد و پیگیری باشند. وقتی در دوره هایی از حیات حکمرانی، مرزهای شرقی کشور آزاد یا رها می شوند و گروه هایی نه به صورت صد هزار نفری، بلکه در برخی موارد به شکل میلیونی، به طور غیرقانونی وارد کشور می شوند، شناختی از هویت، مبدا، شناسنامه، انگیزه، سن و تحصیلات مهاجران به دست نمی آید. در این میان، نمی دانیم این افراد به کجا وابسته اند و بر اساس چه قاعده ای وارد کشور شده اند.

وی افزود: وقتی در دوره هایی کم کاری شده یا براساس تفکری مانند این نمونه که مرزها عمداً باز گذاشته شده اند تا موازنه جمعیتی به نفع گروه خاصی تغییر کند، با چنین پدیده ای مواجه می شویم، که البته مشخص نیست این سخن می تواند پایه داشته و درست باشد.

این جامعه شناس گفت: این جمعیت کثیر وارد کشور ما شده اند و پیامدهای کوچک تر و ریز آن، همچون اتفاقی که در مشهد افتاده، از قبل قابل پیش بینی بوده است. زیرا وقتی در کشور خود هستید یا وارد کشور مقصد می شوید، از بدو ورود مشخصات شما ثبت شده و یک نظارت قانونی و اجتماعی بر عملکرد شما اعمال می شود؛ بنابراین بسیاری از رخدادهایی که در شرایط دیگری ممکن است به وجود آید، رخ نمی دهد.

وی ادامه داد: بنابراین، اولین مسأله در بحث آسیب شناسی این است که ما با خیل عظیمی از مهاجران روبه رو هستیم که سیستم هیچ مشخصاتی از آن ها ندارد؛ از شیوه زندگی کردن آن ها گرفته تا مقدار وارد و خارج کردن ارز، که همگی بر شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه تأثیرگذار خواهد بود. این مسائل باید به حساب کم کاری برخی مسئولین، به خصوص وزارت کشور یا زیرمجموعه های آن گذاشته شود.

وی افزود: تا زمانی که بحث مهاجران قانونی به شکل کلان در جامعه حل نشده باقی بماند، باز باید منتظر باشیم تا چندی بعد خبرهایی شبیه به پرونده قتل پسر 19 ساله افغان رسانه ای شود. در بسیاری از موارد نیز به دلیل حفظ آبروی خانواده ها، چنین پرونده هایی رسانه ای نمی شوند.

شریفی یزدی گفت: در مورد اتفاقی که در مشهد افتاده، وقتی جوانی 19 ساله بدون ثبت شدن به عنوان یک فرد در جامعه حضور دارد، اولین نیاز او، صرف نظر از خوراک، پوشاک و مسکن، نیاز جنسی است. در این میان، باید به این نیاز پاسخی داده شود. بنابراین، ما باید منتظر باشیم که نمونه هایی از این جنایات، از جمله دزدی، قاچاق انسان، قتل و آدم ربایی تا تجاوز و خفت گیری و حوادث مشابه رخ دهد.

وی افزود: این ها تماماً محصول این مسأله است که ما باید نظم و نسقی به این تشکیلات بدهیم. اخیراً، پس از جنگ 12 روزه و اخراج عده ای، به نظر می رسد فضا مقداری بهتر شده است، گرچه معتقدم پس از مدتی مهاجرت غیرقانونی دوباره رخ خواهد داد. اکثر این مهاجران از مرز تایباد خارج و سپس از مرز زابل وارد می شوند، زیرا گروهی که در حال وارد کردن این مهاجران است همچنان فعال است.

این روانشناس جامعه گفت: در مورد این فرد، اصولاً وقتی فردی به این شکل شنیع وارد خانه زنی شده و ابتدا به وی تجاوز کند و بعد او را به قتل برساند، معمولاً دچار اختلال شخصیت، ANTI SOCIAL یا Psychopath است. از نظر روانشناسی، این دو نوع اختلال در انسان ها زمینه ای فراهم می کند تا برای رسیدن به مطامع خود، حتی اگر کوچک باشند، اقدام کنند؛ به عنوان مثال، برای ارضای جنسی دست به اعمال تجاوز و رابطه جنسی توأم با زور می زنند.

وی افزود: فرق این دو نوع اختلال در افراد این است که فرد ANTI SOCIAL ممکن است کمی تامل بیشتری داشته باشد، اما در مورد افراد Psychopath چنین نیست. علاوه بر این، افرادی که اختلال شخصیت خودشیفته دارند نیز ممکن است مرتکب چنین جنایتی شوند، با این تفاوت که فرد خودشیفته ممکن است بعدتر دچار عذاب وجدان شود، اما فرد Psychopath به هیچ وجه احساس پشیمانی ندارد و ممکن است تنها به زبان تظاهر کند تا ترحم دیگران را جلب کند.

شریفی یزدی گفت: اینکه او در اعترافاتش گفته اگر مبلغ شیربهای نامزدم را پدرم تقبل می کرد شاید سرنوشتم چنین نمی شد، شوخی است. چه بسیار افرادی که بدون ازدواج و به مقصود نرسیدن برای امر جنسی، دست به ارتکاب چنین جنایتی نمی زنند.

وی افزود: در مورد فرزند طلاق بودن قاتل، الزاما نمی تواند مبنایی برای ارتکاب جنایت باشد، اما افرادی که در خانواده های آشفته و گسسته رشد کرده و به دنیا می آیند، گسسته به آن معنا که فرزند طلاق رسمی و آشفته به آن معنا که فرزند طلاق عاطفی باشند، امکان دست یازیدن به انواع خلاف ها و جنایت ها و احتمال آلوده شدن به انواع آسیب های اجتماعی از یک سو و ابتلا به انواع اختلالات روحی و روانی از سوی دیگر در آن ها بسیار افزایش می یابد. مطالعات نشان می دهد که میزان این افزایش گاهی تا 4 برابر نسبت به فرزندان معمولی می رسد. این مسأله حتی در مورد اعتیاد نیز صدق می کند و فرزندان هر دو نوع طلاق در تهدید بیشتری قرار می گیرند.

این جامعه شناس گفت: تفاوت فرهنگی را باید در معدل خشونت در جامعه دید. افغانستان کشوری است که از زمانی که روسیه به آن حمله کرد و ظاهرشاه از آن کشور رفت و رخدادهای نامطلوبی ایجاد شد، پس از آن طالبان در دور اول آمد، نجیب الله اعدام شد، پس از 11 سپتامبر آمریکا وارد افغانستان شد و آن را اشغال کرد و تا کنون... تمام این روند تاریخ نشان می دهد که 55 سال است این کشور روزانه با خشونت های سنگین و عریان روبه روست. در چنین فضایی، معدل خشونت بسیار بالاست و افراد آن جامعه بیش از یک جامعه امن و آرام، امکان دست زدن به خشونت در آن ها افزایش پیدا می کند. البته نمی توان به طور قطعی آن را تعمیم داد.

وی افزود: کشور افغانستان کشوری سنتی تر است و خانم ها کمتر امکان عرضه کردن خود را در جامعه دارند؛ از کار و تحصیلات گرفته تا پوشش، و این اصلاً قابل قیاس با ایران نیست. طبیعتاً وقتی فردی افغانستانی وارد ایران می شود، دچار شوک خواهد شد و فضایی برای او به وجود می آید که ممکن است منجر به دوگانگی شود.

این روانشناس جامعه گفت: غلیان های جنسی باعث می شود که مغز فرد به سمت رفتارهای منفی کشیده شود. می دانیم زمانی که این احساس در انسان به وجود آمده و به اوج می رسد، IQ او به یک چهارم کاهش پیدا می کند؛ به طور مثال، فردی با IQ 100 در این شرایط به IQ 25 می رسد. همچنین IQ انسانی که دچار خشم می شود نیز به یک سوم تقلیل می یابد. در نتیجه، فرد هم به لحاظ شخصی و هم به لحاظ فرهنگی تحت الشعاع قرار می گیرد.

وی ادامه داد: در این میان، از یک طرف مسأله خشونتی است که در برخی از مردم افغانستان نهادینه شده، به خصوص با بازگشت طالبان و حضور داعش، القاعده و سایر گروه ها در دوره های تاریخی متفاوت. از طرف دیگر، حضور او در جامعه ای که در آن زنان آزادتر هستند می تواند سبب ساز نوعی دوگانگی در او شود؛ از یک سو از چنین فضایی لذت می برد و می خواهد نیازهای خود را برطرف کند، و از سوی دیگر ممکن است در حال گرفتن انتقام باشد. به طور کلی، علت تجاوز او می توانست این باشد که تصور کند این ها انسان هایی منحرف و خارج شده از دین خدا هستند.