فرارو- تاکستان سرخ با رنگ آمیزی درخشان و تاریخچه ای پرپیچ وخم، نمونه ای از نبوغ ون گوگ و مسیر دشوار هنر مدرن تا رسیدن به مخاطبان جهانی است.

به نقل از آرت نیوز پیپر، تاکستان سرخ یکی از درخشان ترین و پررنگ ترین مناظر پرووانسی ون گوگ به شمار می رود؛ تابلویی که شهرت اصلی اش نه فقط به خاطر رنگ آمیزی آتشین آن، بلکه به سبب یک ویژگی خاص تاریخی است: این اثر تنها نقاشی ای است که به طور قطعی می دانیم در زمان حیات هنرمند به فروش رفت. این فروش در نمایشگاهی در بروکسل در مارس 1890 رخ داد؛ چهار ماه پیش از آنکه ون گوگ درگذشت. قیمت تابلو 400 فرانک بود که در آن زمان معادل 16 پوند ارزش داشت.

امروز این نقاشی در روسیه، در موزه دولتی هنرهای زیبای پوشکین مسکو نگهداری می شود. تصمیم مدیران این موزه بر آن شد که این اثر را تحت عملیات حفاظتی قرار دهند تا از ماندگاری و سلامت آن در درازمدت اطمینان حاصل شود. این روند موجب شد نخستین بررسی علمی-فنی مدرن روی تاکستان سرخ انجام گیرد؛ پژوهشی که جزییات شگفت انگیزی را آشکار ساخت.

ون گوگ در 28 اکتبر 1888، تنها پنج روز پس از ورود پل گوگن به آرل، در یک پیاده روی عصرگاهی به همراه دوست تازه واردش با این تاکستان مواجه شد. برداشت انگور در پروانس معمولاً در ماه سپتامبر انجام می شود، اما آن سال محصول کمی دیرتر رسیده بود. ون گوگ حدود دو هفته پیش تر در نامه ای به برادرش تئو نوشته بود: خوشه هایی داریم که وزنشان به یک کیلو می رسد؛ انگور امسال بی نظیر است، همه اش به لطف روزهای زیبای پاییزی.

او صحنه ای را که با گوگن دیده بود چنین توصیف کرد: تاکستانی سرخ، کاملاً سرخ همچون شراب. در دوردست رنگ ها زرد می شوند و سپس آسمانی سبز با خورشید و زمین هایی بنفش و درخشان زرد اینجا و آنجا پس از باران که خورشیدِ در حال غروب بر آن ها بازتاب یافته است. هرچند ون گوگ به کار در فضای باز علاقه داشت، اما تاکستان سرخ را در کارگاهش به پایان رساند؛ با اتکا به تخیل و حافظه. در آن زمان گوگن او را تشویق می کرد تا نقاشی هایش بیشتر خلاقانه و کمتر عین به عین باشند. بی گمان آن دو پس از بازگشت از پیاده روی، درباره صحنه تاکستان گفت وگو کرده اند.

رنگ آمیزی ون گوگ در این تابلو بسیار افراطی است. تاک ها سرخ تر از آن چیزی هستند که در واقعیت انتظار می رود. او خودش آن را به رنگ گیاه پیچک ویرجینیا تشبیه کرد. در سمت راست تصویر چیزی دیده می شود که در نگاه نخست رودخانه به نظر می رسد، اما در حقیقت جاده ای است که باران اخیر آن را خیس و براق کرده است. خورشید بزرگِ در حال غروب نیز آسمانی زرد و وهم آلود بر فراز منظره پدید آورده است.

در گوشه بالای چپ، ردیفی از درختان جاده ای را که از آرل به سوی شمال شرق می رود در سایه خود گرفته اند. در افق دوردست، سمت راست، ویرانه های صومعه مونماژور با رنگ آبی روشن ترسیم شده اند. بررسی های موزه پوشکین نشان داد بخش هایی از خورشید و آسمان با فشردن مستقیم رنگ از لوله روی بوم ایجاد شده اند و ون گوگ در مواردی با انگشت خود آن ها را صاف کرده است. تحلیل های فنی همچنین آشکار ساختند که بخشی از درخشندگی اولیه آسمان از دست رفته است. ون گوگ از رنگ زرد کرومی استفاده کرده بود که در مواجهه با نور به مرور تیره می شود. بنابراین زردهای اولیه حتی درخشان تر و پرهیجان تر از وضعیت کنونی بوده اند.

ون گوگ در حین کار تغییراتی نیز اعمال کرد. مثلاً در بالای سمت راست، فردی که اکنون در جاده ایستاده مرد است، اما در طرح نخست زنی با دامن و بلوز سفید و کلاهی بر سر بوده است. زن برجسته ای که با لباس آبی تیره در مرکز تابلو خم شده و درون سبدی کار می کند نیز بعدها افزوده شد. زنی دیگر در کناره سمت راست جاده، پوششی سنتی بر تن دارد که به زنان معروف آرل تعلق دارد. کارشناسان موزه پوشکین احتمال می دهند او ماری ژینو باشد؛ دوست ون گوگ که به همراه همسرش کافه ای در نزدیکی خانه زرد اداره می کرد، همان مکانی که ون گوگ در آن زندگی و کار می کرد.

تاریخچه تاکستان سرخ پرماجراست. ون گوگ در آوریل 1889 تابلو را برای برادرش تئو به پاریس فرستاد. تئو آن را بسیار زیبا توصیف کرد و در آپارتمان تازه اش که با همسرش جو بونگر به آن نقل مکان کرده بودند آویخت. چند ماه بعد فرصتی فراهم شد تا چند اثر ون گوگ در نمایشگاه گروه هنری بیست نفر در بروکسل به نمایش درآید. او در ژانویه 1890 این تابلو را در میان آثار منتخب خود قرار داد. در همان نمایشگاه، آنا بوخ، نقاش بلژیکی، آن را خرید و تا سال 1907 در مالکیت خود نگه داشت.

در سال 1909 ایوان موروزوف، مجموعه دار آوانگارد روس و صاحب کارخانه نساجی، تابلو را خریداری کرد. بهای آن تا 30 هزار فرانک افزایش یافته بود؛ نشانه ای از شهرت رو به رشد ون گوگ. پس از انقلاب 1917، مجموعه موروزوف مصادره و ملی شد. موروزوف یک سال بعد به فنلاند مهاجرت کرد و در 1921 درگذشت. در ابتدا نقاشی ها در عمارت او در مسکو نگهداری و همان جا به موزه عمومی تبدیل شدند.

در 1948 تاکستان سرخ به موزه پوشکین منتقل شد. اما در سال های پایانی حکومت استالین، به دلیل نگاه منفی او به هنر مدرن فرانسوی، اثر از دید عموم کنار گذاشته شد. پس از مرگ استالین و آغاز روند استالین زدایی بار دیگر تابلو به نمایش درآمد و طی بیش از 6 دهه گذشته هرگز از مسکو خارج نشده است.

در سال های اخیر با برنامه ریزی برای برگزاری نمایشگاه بزرگ مجموعه موروزوف در پاریس، دوباره بحث وضعیت جسمی تابلو مطرح شد. نهایتاً تصمیم گرفته شد که اثر به دلیل شکنندگی بیش از حد قادر به سفر نیست. مارینا لوشاک، مدیر وقت موزه پوشکین اعتراف کرد بسیار غم انگیز است که این نقاشی نتواند در نمایشگاه های جهانی حضور یابد. از همین رو تصمیم به مرمت حفاظتی آن گرفته شد. نمایشگاه مجموعه موروزوف: نمادهای هنر مدرن در سال 2022 در بنیاد لویی ویتون پاریس برگزار شد و نزدیک به 200 اثر مدرن به نمایش درآمد؛ اما تاکستان سرخ در میان آن ها غایب بود.

امروز این تابلو در قاب طلایی پرزرق وبرقی به نمایش درآمده که احتمالاً متعلق به زمان خرید موروزوف در سال 1909 است. این قاب اکنون بخشی از تاریخ اثر به شمار می رود و بعید است تغییر کند. با این حال، چنین قابی هرگز مطابق نظر ون گوگ نبود. او در نامه ای به تئو تأکید کرده بود قاب ها باید بسیار ساده باشند: چوب های باریکی که روی چهارچوب میخ می شوند و با رنگی ساده پوشیده می شوند. حتی طرحی ابتدایی از قاب مدنظر خود برای تاکستان سرخ کشیده بود.

تاکستان سرخ امروز نه تنها یادگار نبوغ ون گوگ بلکه سندی زنده از سرگذشت پرپیچ وخم هنر مدرن است؛ اثری که از تاک های پروانس به بروکسل، سپس به پاریس و سرانجام به مسکو رسید و اکنون در قاب طلایی خود در موزه پوشکین نگهداری می شود. تنها نقاشی فروخته شده در زمان حیات ون گوگ همچنان میلیون ها نگاه را به خود جذب می کند، هرچند به سبب شکنندگی اش، شاید دیگر هرگز سفری تازه به بیرون از روسیه نداشته باشد.