طبق آماری که به مناسبت روز پزشک منتشر شد، حدود 30 هزار پزشک در کشور وجود دارند که مدرک خود را دریافت کرده اند، اما در حوزه طبابت فعالیت نمی کنند و در مشاغل غیرمرتبط مشغول به کار شده اند. از طرفی در جامعه این باور عمومی وجود دارد که تمامی پزشکان درآمدهای بسیار بالایی دارند و نیازی به فعالیت در مشاغل دیگر ندارند.

به گزارش جهان صنعت، به نظر می رسد در عمل چنین نیست و بسیاری از پزشکان به خصوص پزشکان تازه کار با وجود فشار کاری بالا و شیفت های طولانی و سنگین دریافتی کمی دارند. همچنین تمایل به طبابت در رشته هایی مانند بیهوشی و اطفال به دلیل درآمد ناکافی کاهش محسوس پیدا کرده است.

در این خصوص با دکتر امیر صدری، مدیر روابط عمومی نظام پزشکی ایران و عضو شورای اطلاع رسانی وزارت بهداشت گفت وگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید.

این موضوع چند بُعد دارد. اول اینکه باید دید این 30 هزار نفری که گفته می شود طبابت نمی کنند، در چه حوزه هایی فعالیت دارند. بخشی از آن ها جذب مشاغل مدیریتی یا سمت های دولتی می شوند؛ به عنوان نمونه، رییس جمهور و معاون اجرایی رییس جمهور هر دو پزشک هستند. در بسیاری از وزارتخانه های غیرمرتبط نیز مدیرانی با مدرک پزشکی فعالیت می کنند.

گروه دیگری از پزشکان وارد حوزه های میان رشته ای می شوند؛ مثلاً در حقوق یا فناوری اطلاعات فعالیت دارند. این مسیرها می تواند ناشی از نیازهای زمانه یا فرصت های جدید باشد. بخش دیگری نیز به دلایل اقتصادی یا شرایط کاری، جذب حوزه هایی می شوند که ارتباط مستقیمی با پزشکی ندارد اما درآمد بیشتری برایشان به همراه دارد.

نکته مهم این است که در شهرهای بزرگ، پزشکان عمومی فرصت چندانی برای فعالیت حرفه ای ندارند. در تهران و کلان شهرها، حتی برای بیماری های ساده مثل سرماخوردگی هم اغلب مردم مستقیماً به پزشکان متخصص مراجعه می کنند. همین مسئله باعث می شود پزشکان عمومی در این شهرها امکان تأمین درآمد کافی از طریق طبابت نداشته باشند. به همین دلیل بسیاری از آن ها یا به سمت حوزه هایی مانند خدمات زیبایی می روند یا شغل دیگری انتخاب می کنند.

از سوی دیگر، در برخی رشته های تخصصی نیز کمبود جدی داریم. به عنوان مثال، در سال های اخیر کمتر کسی برای تخصص های بیهوشی، طب اورژانس یا حتی اطفال ثبت نام می کند. دلیل اصلی این موضوع بحث درآمد است. برخی پزشکان با آرمان ها و تصورات خاصی وارد این رشته می شوند اما پس از مواجهه با واقعیت بازار کار و درآمد، مسیر خود را تغییر می دهند.

آماری که ارائه می شود، همواره دقیق نیست. مثلاً پزشکانی که در صنایع دارویی یا شرکت های حوزه سلامت کار می کنند، طبابت مستقیم ندارند اما همچنان در حوزه مرتبط با پزشکی فعالیت دارند. بنابراین نمی توان به طور قطعی گفت همه آن 30 هزار نفر کاملاً از حرفه پزشکی خارج شده اند.

فیش های حقوقی 13 یا 14 میلیون تومانی که برخی پزشکان تازه کار در شبکه های مجازی منتشر می کنند حقیقت دارد، اما این مسئله دو جنبه دارد. وقتی پزشک فارغ التحصیل می شود، یا باید طرح بگذراند یا در مورد آقایان، دوره سربازی پزشکی را انجام دهد. در هر دو حالت، پایه حقوق پایین است؛ چه پزشک عمومی باشد چه متخصص. حتی دستیاران تخصصی که در بیمارستان ها فعالیت می کنند، با وجود اینکه شیفت های سنگین و مسئولیت های بالایی دارند، دریافتی شان پایین است. جالب اینجاست که گاهی پس از فارغ التحصیلی، حقوق ثابت یک پزشک کمتر از دوران دستیاری او می شود.

اما نکته ای که در محاسبه حقوق پزشکان نادیده گرفته می شود، کارانه است. کارانه معمولاً با تأخیر شش ماهه یا یک ساله پرداخت می شود. به همین دلیل اگر در فیش حقوقی شهریور 1404، مثلاً 14 میلیون تومان درج شده باشد، این رقم کل دریافتی پزشک نیست؛ زیرا کارانه مربوط به آن دوره بعداً اضافه می شود. در بسیاری از رشته ها، کارانه می تواند دو تا سه برابر حقوق ثابت باشد؛ در برخی رشته ها تقریباً برابر با حقوق است؛ و در بعضی دیگر کمتر از آن. به همین علت رشته ها از نظر میزان دریافتی تفاوت چشمگیری دارند. رشته های جراحی یا رشته هایی که پروسیجرهای تخصصی بیشتری دارند، معمولاً کارانه بالاتری دریافت می کنند.

این تفاوت باعث می شود پزشکان به سمت رشته های خاصی گرایش پیدا کنند. در عین حال، پزشکان عمومی یا برخی متخصصان در مناطق کمتر برخوردار دریافتی پایینی دارند. به عنوان مثال، ممکن است یک پزشک متخصص پس از 12 سال تحصیل و تلاش، در همان منطقه درآمدی کمتر از یک لیسانسه یا فوق لیسانس داشته باشد. این وضعیت به ویژه با توجه به فشار کاری و مسئولیت های سنگین، عادلانه نیست و نارضایتی ایجاد می کند.

حقوق پزشک تنها شامل حقوق ثابت نیست. آنچه به پزشک پرداخت می شود از دو بخش تشکیل می شود: حقوق ماهانه و کارانه. کارانه معمولاً با فاصله زمانی شش ماه تا یک سال بعد پرداخت می شود. بنابراین، اگر پزشکی در شهریور 1404 حقوق خود را دریافت کند، کارانه مربوط به همان ماه را ممکن است نیم سال یا حتی یک سال بعد دریافت کند. به همین دلیل صحیح نیست که دریافتی پزشک صرفاً بر اساس حقوق ماهانه، مثلاً 14 میلیون تومان، محاسبه شود؛ چراکه در عمل دریافتی پزشکان بسیار بیشتر از این رقم است.

حتی پزشکانی که در مناطق محروم فعالیت می کنند، علاوه بر حقوق، کارانه دریافت می کنند. میزان کارانه در رشته های مختلف متفاوت است. در برخی رشته ها کارانه می تواند دو تا سه برابر حقوق ثابت باشد، در برخی رشته ها تقریباً معادل حقوق است، و در برخی دیگر کمتر از حقوق. به همین دلیل رشته ها به چند دسته تقسیم می شوند؛ به طور معمول رشته های جراحی یا رشته هایی که پروسیجرهای تخصصی دارند، کارانه بالاتری نسبت به سایر رشته ها دریافت می کنند.

این تفاوت باعث شده میزان دریافتی پزشکان یکسان نباشد و همین مسئله موجب گرایش بیشتر دانشجویان پزشکی به سمت چند رشته خاص شود. با این حال، باید توجه داشت که درآمد پزشکان عمومی و برخی رشته های تخصصی پایین تر از حد انتظار است. به عنوان نمونه، در بسیاری از مناطق، یک کارشناس یا فوق لیسانس درآمدی مشابه یا حتی بیشتر از پزشک متخصص دارد؛ در حالی که پزشک متخصص 12 سال تحصیلات دانشگاهی گذرانده و فشار کاری بسیار بالاتری را متحمل می شود. این وضعیت به طور طبیعی عادلانه نیست و از منظر حرفه ای نیز محل نقد جدی است.