طبق آنچه وزیر اقتصاد به تازگی اعلام کرده، برنامه دولت تلاش برای حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز است و این سیاست در حال حاضر از سوی بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی و وزارت اقتصاد در حال بررسی است.

به گزارش ایسنا ، روز دوشنبه هفته جاری بود که سیدعلی مدنی زاده - وزیر امور اقتصادی و دارایی - در جلسه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی از عزم جدی دولت برای اصلاح سیاست های ارزی و تلاش برنامه محور برای حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز خبر داد و این اقدام را با هدف کاهش مشکلات صادرکنندگان و واردکنندگان، ثبات اقتصادی و بهبود معیشت مردم هم راستا دانست.

به عقیده سکاندار اقتصادی کشور، برای حل کامل چالش های صادراتی و وارداتی، حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز ضروری است و در این رابطه بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی و وزارت اقتصاد در حال بررسی این موضوع هستند و پیشنهادات اصلاحی در دولت مطرح خواهد شد.

مدنی زاده معتقد است که با حرکت به سمت نظام ارزی تک نرخی و مدیریت شناور نرخ ارز توسط بانک مرکزی، می توانیم نوسانات و جهش های ارزی را کاهش دهیم و ثبات اقتصادی را برای حمایت از تولید و بهبود زندگی مردم محقق کنیم.

ایده تک نرخی شدن ارز در ابتدای دولت چهاردهم به جد دنبال شد و در آن زمان با نزدیک شدن نرخ ارز نیمایی به بازار آزاد و همچنین متعاقب آن خداحافظی با ارز نیمایی و آغاز فعالیت بازار ارز تجاری در مرکز مبادله، بستری تقریبا شناور برای نرخ ارز رسمی ایجاد شد تا در زمان لازم با مدیریت شناور نرخ ارز بتوان از تکانه های ارزی و اثرات نوسانات ارزی تا حدی جلوگیری شود.

البته پیش از این، عبدالناصر همتی - وزیر سابق اقتصاد - یکی از حامیان جدی تک نرخی شدن ارز بود و اعتقاد داشت که با تک نرخی شدن ارز، بساط بسیاری از رانت های ارزی برچیده و همین موضوع به کاهش قاچاق کالا نیز منتج خواهد شد.

اما طی سالی که گذشت، تکانه های سیاسی به حدی بالا بود که سیاستگذار پولی (بانک مرکزی) که وظیفه کنترل نرخ ارز و مدیرت سیاست پولی کشور را بر عهده داشت، نتوانست در آن برهه زمانی برنامه تک نرخی شدن ارز را عملیاتی کند و معتقد است اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز، شرایط اقتصادی را در وضعت تحریمی و وجود ریسک های سیاسی، با چالش روبرو می سازد.

اما بانک مرکزی نیز، آنگونه رفتار نکرد که سیاست تثبیت را به صورت سفت و سخت اجرایی کند و در برخی موارد، بستر حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز را فراهم کرد که یک نمونه آن تجعیل در راه اندازی بازار ارز تجاری یا به اصطلاحی ارز توافقی بود که البته این ارز نیز کاملا توافقی نیست و از یک دامنه نوسان معاملاتی برخوردار است.

رییس کل بانک مرکزی بارها در گفته های خود تاکید کرده بود که فعلا امکان تک نرخی کردن ارز وجود ندارد اما باید فاصله بین نرخ های ارز به حداقل برسد.

سال گذشته و در جریان سی و یکمین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی (خردادماه 1403) بود که فرزین گفت: در شرایط فعلی و در شرایط تحریم به دلیل محدودیت ها، امکان تک نرخی کردن ارز وجود ندارد. همچنین ایجاد انتظارات تورمی منفی از طریق کانال های غیررسمی و بازار قاچاق، موجب اثرگذاری بر نرخ ارز شده و التهاب آفرینی از طریق نرخ گذاری های غیررسمی نیز در این شرایط مزید بر علت شده تا به همراه شوک ها و مخاطرات سیاسی، نرخ ارز بعضی اوقات دچار تلاطم شود.

به اعتقاد رییس کل بانک مرکزی، برای اینکه جریان ورود کالا و خدمت به کشور بدون خدشه ادامه یابد و نیازهای ضرور مردم تامین شود و بازار، هویت پیش بینی پذیر خود را حفظ کند، چاره ای جز اجرای سیاست تثبیت نداریم. بنابراین امکان تک نرخی شدن ارز همزمان با اجرای سیاست های تثبیت وجود ندارد اما در عین حال باید تلاش کنیم تا فاصله میان نرخ ها به حداقل برسد، چراکه ایجاد فاصله در نرخ ها بستر ساز رانت است.

با این حال، همانطور که گفته شد، راه اندازی بازار ارز تجاری که نسبت به ارز نیمایی ارز بستر معاملاتی به روز شده تری برخوردار است و معاملات ارز در کشور را در بستری رسمی محقق می کند، یکی از برنامه هایی بود که با هدف کاهش فاصله میان نرخ های ارز (ارز رسمی و ارز بازار آزاد) صورت گرفت و یکی از مهم ترین اقداماتی که در این رابطه صورت گرفت، رسمیت بخشین به بازار ارز تجاری بود؛ چراکه سیاستگذار پولی معتقد است که ارز اصلی و غالب مورد نیاز تجارت در کشور توسط بازار ارز تجاری تامین می شود و نیازی به رجوع به بازار آزاد یا به اصطلاحی بازار غیر رسمی ارز نیست.

در این رابطه بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که در شرایط تحریمی نمی توان به صورت واقعی و 100 درصدی تک نرخی شدن ارز را عملیاتی کرد و در طرف مقابل نیز برخی دیگر معتقدند که چند نرخی بودن ارز و یا فاصله میان نرخ ارزها باعث می شود که رانت های ارزی شکل بگیرد و در نهایت باید به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کرد و به عبارتی چاره نهایی جلوگیری از قاچاق و همچنین رانت ارزی، همان تک نرخی شدن ارز است و شاید همین مسائل باعث شده تا سکاندار وزارت اقتصاد خبر از بررسی ابعاد مربوط به حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز توسط بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی و وزارت اقتصاد، دهد و همانطور که در ابتدا به آن اشاره شد این اقدام را با هدف کاهش مشکلات صادرکنندگان و واردکنندگان، ثبات اقتصادی و بهبود معیشت مردم هم راستا دانست.

با این حال، از آنجاکه بدنه مدیریت اقتصادی کشور و همچنین نهاد قانون گذار در حال بررسی ابعاد این موضوع هستند و برنامه هایی در این رابطه در نظر دارند که به گفته وزیر اقتصاد، در دولت مطرح خواهد شد، اما آنچه باید به آن توجه داشت این مسئله است که زمان اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز و نحوه عملکرد این سیاست و همچنین چگونگی فرایند تک نرخی شدن ارز در شرایط فعلی اقتصادی، شاید حتی بیش تر از سیاست تک نرخی شدن اهمیت داشته باشد.