هم زمان با آغاز روند بی سابقه خلع سلاح حزب الله از سوی دولت لبنان، فرستاده ویژه ایالات متحده از اسراییل خواسته است تا به تعهدات خود در چارچوب توافق آتش بس پایبند بماند. این درخواست در حالی مطرح می شود که تل آویو همچنان نیروهای خود را در پنج نقطه مرزی استراتژیک حفظ کرده و حملات متناوب علیه مواضع حزب الله ادامه دارد؛ موضوعی که خطر فروپاشی توافق و بازگشت به دور جدیدی از جنگ را افزایش داده است.

به گزارش شرق، در همین حال، لبنان با یکی از سنگین ترین بحران های انسانی و اقتصادی معاصر خود مواجه شده: بیش از چهار هزار کشته، هزاران زخمی، میلیون ها آواره و اقتصادی که در سراشیبی سقوط گرفتار آمده است.

توماس باراک، فرستاده ویژه آمریکا، پس از دیدار با رییس جمهور لبنان، جوزف عون، اعلام کرد دولت بیروت گام نخست را برداشته و حالا نوبت اسراییل است که در مصافحه ای برابر تعهدات خود را اجرا کند. مطابق توافق آتش بس نوامبر 2024، همه سلاح ها باید تحت کنترل دولت لبنان قرار گیرد و حزب الله نیروهایش را از مرز با اسراییل عقب بکشد. در مقابل، اسراییل متعهد بود همه نیروهای خود را از خاک لبنان خارج کند. با این حال، ارتش اسراییل به بهانه اهمیت استراتژیک، پنج پایگاه مرزی را همچنان در اختیار دارد.

کابینه لبنان در 7 آگوست طرح پیشنهادی آمریکا را تصویب کرد که شامل یک جدول زمانی برای خلع سلاح حزب الله و نیز ترسیم مرزهای زمینی با اسراییل و سوریه است. این طرح همچنین با مشارکت جامعه جهانی، بر بازسازی و ثبات اقتصادی لبنان تأکید دارد.

حزب الله که پس از جنگ سال گذشته با اسراییل تضعیف شده، تنها گروهی است که سلاح های خود را پس از جنگ داخلی 1990 تحویل نداده است. نعیم قاسم، دبیرکل حزب الله، صریحا اعلام کرده: مقاومت تا زمانی که اشغالگری ادامه دارد، سلاح خود را زمین نخواهد گذاشت .

این موضع، هشدار نخست وزیر لبنان، نواف سلام، را به دنبال داشت که چنین تهدیدهایی می تواند کشور را در آستانه یک جنگ داخلی تازه قرار دهد؛ امری که برای جامعه ای که هنوز از بحران های اقتصادی و فروپاشی نظام بانکی رنج می برد، به منزله فاجعه خواهد بود.

این نگرانی ها بی پایه هم نیست. آمارهای رسمی وزارت بهداشت لبنان نشان می دهد از اکتبر 2023 تا دسامبر 2024، دست کم چهارهزارو 47 نفر در حملات اسراییل جان باخته اند و بیش از 16 هزار نفر مجروح شده اند. در میان قربانیان صدها کودک و زن حضور دارند. افزون بر این، بیش از یک میلیون و 200 هزار نفر آواره شده اند و صدها هزار خانه و زیرساخت غیرنظامی آسیب دیده یا نابود شده است. خسارت مالی جنگ تاکنون دست کم بین 8.5 تا 11 میلیارد دلار برآورد می شود؛ عددی که برای اقتصادی شکننده مانند لبنان کمرشکن است.

از سوی دیگر، تل آویو آتش بس نوامبر را به گونه ای تفسیر می کند که امکان ادامه حملات علیه حزب الله را برای خود محفوظ نگه دارد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، تأکید کرده: طبق توافق، اسراییل موظف است هرگونه تلاش حزب الله برای بازسازی توان تسلیحاتی را خنثی کند .

وزیر دفاع اسراییل نیز در مارس 2025 اعلام کرد نیروهای اسراییلی به طور نامحدود در پنج نقطه مرزی باقی خواهند ماند تا امنیت شهرک های شمالی تضمین شود. به این ترتیب آتش بس عملا به ابزاری برای ادامه عملیات های محدود نظامی اسراییل علیه حزب الله تبدیل شده است.

باراک تأکید کرده پرداختن به مسئله حزب الله، یک روند لبنانی است و آمریکا صرفا در حال رایزنی برای تسهیل شرایط است، اما واقعیت این است که واشنگتن هم زمان با تلاش برای حمایت از دولت لبنان، باید میان فشار بر اسراییل و حفظ روابط استراتژیک با تل آویو تعادل برقرار کند.

دراین میان اقتصاد لبنان در حال فروپاشی است. تورم سال 2024 به بیش از 45 درصد رسید؛ این در حالی است که یک سال پیش تر، نرخ تورم افسارگسیخته به 221 درصد رسیده بود. چنین اعدادی نشان می دهد مردم لبنان نه تنها از جنگ، بلکه از فقر، بیکاری و فروپاشی نظام پولی رنج می برند. نرخ بیکاری در دهه گذشته به طور میانگین بالای 10 درصد بوده و چشم اندازی برای بهبود سریع وجود ندارد. همان طور که رییس جمهور لبنان هشدار داده، اگر روند خلع سلاح حزب الله و اجرای توافق به نتیجه نرسد، حملات اسراییل تشدید خواهد شد و کشور در انزوای اقتصادی عمیق تری فروخواهد رفت.

پرونده حزب الله و آتش بس نوامبر 2024 به آزمونی بزرگ برای همه طرف ها بدل شده است: برای لبنان، فرصتی است برای بازسازی کشور و بازگرداندن انحصار سلاح به دولت، درحالی که باید با میراثی از بیش از چهار هزار کشته، هزاران زخمی و میلیون ها آواره روبه رو شود. برای اسراییل، چالشی است میان امنیت کوتاه مدت و خطر بازتولید دشمنی های دائمی؛ مسیری که تاکنون بیش از 11 میلیارد دلار خسارت بر لبنان تحمیل کرده و خطر شعله ورشدن جنگی دیگر را زنده نگه داشته است.

ایالات متحده نیز محکوم به انتخابی دشوار است: حفظ روابط ویژه با اسراییل یا اعمال فشار واقعی برای پایبندی به توافقات و کمک به ثبات یک اقتصاد در حال سقوط. آنچه تعیین کننده خواهد بود، نه صرفا تعداد پایگاه های اسراییلی یا سلاح های حزب الله، بلکه اراده سیاسی برای پایان دادن به چرخه جنگ های فرسایشی است. اگر این اراده شکل نگیرد، لبنان و منطقه بار دیگر در آستانه انفجاری خواهند بود که هیچ توافق نیم بندی قادر به مهارش نخواهد بود.