تنها، شور و تلخ، این سه کلمه تبدیل شده به سرنوشت زیباترین دریاچه فیروزه رنگ غرب کشور، مدت هاست که نه تنها هیچ خبر خوبی از دریاچه ارومیه نمی رسد، بلکه این روزها خبرهایی از نابودی دریاچه شنیده می شود. البته همین سه دهه پیش هیچ خبری از خشکی و نابودی این دریاچه نبود. مساحت این دریاچه در سال 1377 در حدود شش هزار کیلومتر مربع و حجم آب آن حدود 32 میلیارد متر مکعب بود، همین عدد باعث شده بود که دریاچه ارومیه در ردیف بیست و پنجمین دریاچه های بزرگ دنیا ششمین دریاچهٔ بزرگ آب شور قرار بگیرد.

به گزارش خبرآنلاین، اما این روزهای خوش و پررونق زیاد طولانی نشد، این دریاچه از اواسط دهه 80 شروع به خشک شدن کرد، کار به جایی رسید که سال 1392 یکی از وعده های مهم انتخاباتی حسن روحانی احیای دریاچه ارومیه شد. این وعده البته در دو دوره ریاست جمهوری او پیگیری شد، پروژه تونل انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه و انتقال پساب تصفیه خانه فاضلاب تبریز به این دریاچه از جمله پروژه های مهمی بود که قرار بود دریاچه را نجات بدهد، گویا این پروژه ها تا بیش از 90 درصد پیش رفته بود که با روی کار آمدن دولت سیزدهم، تکمیل آنها متوقف می شود.

عیسی کلانتری، رییس سابق سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره آخرین وضعیت این دریاچه خبرهای خوبی ندارد و می گوید: فقط حدود 100 میلیون متر مکعب آب شور در پهنه ای نزدیک به 200 کیلومتر مربع باقی مانده، یعنی عمق آب به کمتر از نیم متر رسیده است.

او تاکید می کند: دولت ها گرفتار روزمرگی شده اند و هیچ برنامه بلندمدتی برای احیای دریاچه یا توسعه پایدار ندارند. نه دولت آقای رییسی و نه دولت کنونی هیچ رایزنی یا تلاش جدی ای انجام نداده اند. ما بارها درباره احیای دریاچه هشدار داده ایم، اما انگار آب در هاون می کوبیم.

ادامه این گفت وگو را اینجا بخوانید:

آقای کلانتری، آخرین وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را چگونه ارزیابی می کنید؟

وضعیت دریاچه ارومیه فاجعه بار است. فقط حدود 100 میلیون متر مکعب آب شور در پهنه ای نزدیک به 200 کیلومتر مربع باقی مانده، یعنی عمق آب به کمتر از نیم متر رسیده. این دریاچه عملاً مرده است. 10 تا 20 روز آینده، همین آب باقی مانده هم تبخیر می شود و بستر نمکی آن به غبارهای سمی تبدیل خواهد شد که برای مردم آذربایجان فاجعه ای بهداشتی، زیست محیطی و حتی ژنتیکی به دنبال خواهد داشت.

چه عواملی دریاچه را به این روز انداخته است؟

سدسازی های بی رویه، توسعه ناپایدار کشاورزی و عدم تخصیص حق آبه قانونی دریاچه، آن را نابود کرده است. طبق قانون، حق آبه محیط زیستی باید در اولویت باشد، اما ما کشاورزی را اولویت دادیم و هیچ آبی به دریاچه نرسید. زمانی عمق متوسط دریاچه 4.5 متر بود، اما حالا به این وضعیت رسیده ایم.

نقش دولت ها در این بحران چیست؟ به نظر شما چرا اقدامات مؤثری انجام نشده است؟

دولت ها گرفتار روزمرگی شده اند و هیچ برنامه بلندمدتی برای احیای دریاچه یا توسعه پایدار ندارند. نه دولت آقای رییسی و نه دولت کنونی هیچ رایزنی یا تلاش جدی ای انجام نداده اند. ما بارها درباره احیای دریاچه هشدار داده ایم، اما انگار آب در هاون می کوبیم. مسئولین به جای اقدام، فرافکنی می کنند و حتی پیشنهادهای تحقیرآمیزی مثل تأمین آب از کشورهای خارجی مطرح شده است.

اما به نظر می رسید دولت آقای پزشکیان در این باره بهتر از دولت سیزدهم عمل کند، درست است؟

آقای پزشکیان دریاچه را به نااهلش واگذار کرده است، به آقای عارف(معاون اول رییس جمهور) و آقای رحمانی(استاندار آذربایجان غربی در دولت چهاردهم)، آقای عارف بی توجه است و آقای رحمانی نیز دنبال اهداف دیگری است، دریاچه ارومیه رها شده است.

شنیده ایم که طرح هایی مثل پروژه های چینی برای دریاچه پیشنهاد شده. نظر شما درباره این طرح ها چیست؟

این طرح ها، مثل پروژه 6-7 میلیارد دلاری چینی ها برای تبدیل دریاچه به محل تولید برق خورشیدی یا برداشت نمک، یک مصیبت چندگانه است. این پروژه ها نه تنها دریاچه را احیا نمی کنند، بلکه منابع مالی را هدر داده و بستر نمکی را به منبعی برای سودجویی تبدیل می کنند. من واقعاً نمی فهمم مسئولین چه هدفی را دنبال می کنند.

پیامدهای خشک شدن دریاچه برای مردم منطقه چیست؟

دریاچه ارومیه برای بیش از 6 میلیون نفر در شعاع 100 کیلومتری حیاتی است. بستر نمکی 13 میلیارد تنی آن، در صورت خشک شدن کامل، غبارهای نمکی را در منطقه پراکنده خواهد کرد که اثرات تنفسی، بهداشتی و ژنتیکی به دنبال دارد. این خسارت ها به این سادگی قابل تحمل نیست.

وضعیت دریاچه خزر هم اخیراً مطرح و درباره خشک شدن خزر هشدار داده اند، آیا این دریاچه شباهتی با دریاچه ارومیه دارد؟

خیر، این دو کاملاً متفاوت اند. دریاچه ارومیه را ما با سوءمدیریت، سدسازی و مصرف بی رویه آب برای کشاورزی خشکاندیم. اما خزر تحت تأثیر عوامل طبیعی یا دیگر مسائل عقب نشینی کرده، نمی دانم یا روس ها یا عوامل طبیعی برای خزر مشکل سازی کرده اند. مشکل ارومیه کاملاً نتیجه سیاست های نادرست داخلی است.

امیدی به احیای دریاچه ارومیه باقی مانده است؟

با تفکرات کنونی مسئولین، هیچ امیدی نیست. اگر همین روند ادامه پیدا کند، شاید یکی دو سال دیگر کورسویی باشد، اما با این سیاست ها، دریاچه کاملاً از بین خواهد رفت. مسئولین باید پاسخگوی این فاجعه باشند. آنها نمی توانند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند.

دریاچه ارومیه یک مسئله زیست محیطی حیاتی است که نیاز به اقدام فوری دارد. مسئولین باید به جای فرافکنی، برای احیای آن تلاش کنند. این دریاچه دیگر فرصتی برای بی توجهی ندارد. مردم حق دارند پاسخ بخواهند و ما باید برای نسل های آینده پاسخگو باشیم.