فرارو- چالش های شغلی محیط بانان مستقیما با جان آنان گره خورده. آنان یا کشته می شوند یا اگر به متخلفان آسیبی بزنند، مجازات خواهند شد.

به گزارش فرارو، درآمد گروهی از متخلفان و شکارچیان از جانب شکار حیوانات رو به انقراض حاصل می شود. در این میان اگر محیط بانی برای دفاع از جان حیوانات و حفاظت از محیط زیست یا حتی خودش، وارد عمل شده و از اسلحه استفاده کند، مجرم شناخته می شود؛ چراکه علی رغم جواز داشتن برای حمل سلاح، حق تیر ندارد.

این گره کور در قانون مربوط به شغل محیط بانی سبب شده که اتفاقات ناگوار مربوط به مرگ آنان هر چند وقت یکبار به گوش برسد. اما، در ماه های گذشته تراکم این اخبار مبنی بر کشته شدن محیط بانان به دست شکارچیان افزایش یافته است؛ یاسر مصدق، محمود شهمرادی و تاج محمد باشقره سه نامی هستند که ممکن است در میان اخبار و حجم گرفتاری های روزمره گم شوند. اما قصه تراژیک آن ها بدون هیچ شاهدی نوشته شده است. درواقع واژه شاهد گره کور دیگری است که در این پرونده ها وجود دارد.

در این میان پرسش های زیادی مطرح می شود، اما شاید همه آن ها به یک سؤال کلیدی برگردد: اهمیت شغل محیط بانان تا چه اندازه است و در رویارویی میان محیط بان و شکارچی، کدام یک مقصر شناخته می شوند؟

عیسی کلانتری، رییس اسبق سازمان محیط زیست و معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم، در گفت وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخته است:

عیسی کلانتری به فرارو گفت: محیط بانان حافظ حیات وحش کشور، چه در بخش گیاهی و چه جانوری هستند. آنان انسان هایی بی ادعا، کم درآمد و پرکارند. پیش تر تلاش هایی برای حل برخی از مشکلاتشان صورت گرفته، اما بسیاری از دشواری های آنان همچنان باقی مانده است. در این میان، اهمیت شغل محیط بان و جنگل بان در کشور چندان شناخته شده نیست. این دو گروه شباهت زیادی به هم دارند و جنگل بانان نیز مانند محیط بانان قربانی می شوند.

وی افزود: برای شغل محیط بانی و جنگل بانی باید آموزش های لازم ارائه شود. در همین راستا تلاش کردیم دانشکده محیط زیست را به آموزشکده محیط بانی تبدیل کنیم. افرادی که در رشته محیط بانی پذیرفته می شوند، با توجه به شرایط خود باید دو سال آموزش ببینند و سپس به پاسگاه های محیط بانی اعزام شوند.

رییس اسبق سازمان محیط زیست گفت: قوانین به گونه ای است که محیط بانان نخستین قربانی آن می شوند. اگر آنان بخواهند وظایف خود را انجام دهند، در برخی مواقع کار به درگیری می کشد و این افراد بی دفاع گاهی با حکم قصاص روبه رو می شوند، گاهی زخمی و در مواردی نیز به دست شکارچیان کشته می شوند.

وی افزود: اما وقتی کشته می شوند، در کشور کسی توجهی نمی کند و ککش نمی گزد. در مقابل، اگر فردی کشته شود، بلافاصله باید قصاص شود، مگر آن که بتواند ثابت کند که از حقوق خود گذشته و پرونده نشان دهد که موضوع دفاع بوده است. با توجه به شرح وظایف، محیط بانان پشتوانه حقوقی لازم را ندارند و همچون نیروهای نظامی نیستند.

معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم گفت: در درگیری های میان محیط بانان و شکارچیان، معمولاً شکارچیان مقصرند، چرا که حق شکار ندارند. در این میان، محیط بان باید از سوژه شکار دفاع کند. در این درگیری ها، شکارچی معمولاً از تفنگ استفاده می کند و هدف را مورد اصابت قرار می دهد، در حالی که محیط بان چنین کاری نمی کند. البته چند سال پیش موردی خاص رخ داد که در آن محیط بانی یک نفر را کشته و قصاص شد، اما در باقی موارد محیط بانان عمدتاً قربانی هستند. شکارچی خلافکار است، درست همانند دزد.

وی افزود: وقتی شکار جنبه تفریحی داشته باشد، شکارچی کمتر مرتکب خلاف می شود. شکارچیان دزد که برای فروش گوشت شکار اقدام می کنند، با توجه به فقر موجود، این کار را به عنوان منبع درآمد خود می دانند. محیط بان در این وضعیت یا باید چشم خود را ببندد و اجازه دهد شکارچی کارش را انجام دهد، یا با خطر کشته شدن یا مجبور به دفاع روبه رو شود. اگر محیط بان کشته شود، به جز سازمان محیط زیست کسی از او حمایت نخواهد کرد. اگر شکارچی دزد کشته شود، محیط بان تا پای قصاص خواهد رفت، مگر اینکه جامعه از او حمایت کند.

عیسی کلانتری گفت: با توجه به کمبود نیروی محیط بان، بسیاری به این شغل علاقه مند هستند، اما دولت ها باید اقدامی انجام دهند. در سال های گذشته، ما سالیانه مجوز جذب 200 نفر محیط بان را داشتیم. اکنون نیز با کمک و حمایت دولت، باید سالیانه 200 تا 300 مجوز استخدام محیط بان صادر شود. محیط بان ها آمادگی لازم را دارند، با اینکه کارشان سخت و پرخطر است. دولت ها باید به سازمان محیط زیست مجوز دهند. این سازمان دیپلم و فوق دیپلم را استخدام می کند و پس از دو سال آموزش در آموزشکده محیط بانی، وارد خدمت می شوند. پیش تر این آموزشکده وجود نداشت و محیط بان ها بدون آموزش استخدام می شدند، اما اکنون آموزش لازم است. بنابراین محیط بان داوطلب هست، اما مجوز کافی وجود ندارد.

وی افزود: در این میان، رییس فعلی سازمان محیط زیست باید با توجیه دلایل، مجوز استخدام دریافت کند. ما باید 7000 محیط بان داشته باشیم، اما در حال حاضر حدود 4000 نفر هستند؛ یعنی کمبود 3000 نیروی محیط بان وجود دارد.

رییس اسبق سازمان محیط زیست گفت: در مورد مسأله شاهد در پرونده ها، باید پرسید: وسط جنگل، از کجا می توان شاهد پیدا کرد؟ وقتی نیمه شب در جنگل، کوه یا دشت، شکارچی دزد با محیط بان درگیر می شود، اگر شکارچی کشته شود، فرار می کند و می رود. اگر محیط بان او را بزند، از کجا باید شاهد بیاورد؟ آیا می تواند حیوانات جنگل را شاهد کند؟ بنابراین، قوانین ناقص هستند.

وی افزود: به دلیل نقص قوانین، سندیت گفته های جنگلبان زیر سوال می رود. شما هرگز نمی توانید محیط بان ها را ببینید، مگر اینکه با شما دوست یا خویشاوند باشند. آن ها معمولاً تنها هستند، دو نفر در یک پاسگاه با فاصله 200 کیلومتر از شهر. کسی آن جا نیست که بتواند شهادت دهد. در موقعیت شغلی محیط بان، تنها افرادی که ممکن است با آن ها مواجه شوند، همان شکارچیان خلافکار هستند.

معاون ریاست جمهوری دولت دوازدهم گفت: قوانین و لوایح مربوط به محیط بانان تنظیم شده و مفاد قانونی وجود دارد. در وهله اول، محیط بانان برای استفاده از اسلحه باید همانند نیروهای انتظامی باشند. وقتی نیروی انتظامی در حین انجام وظیفه از اسلحه خود استفاده می کند، محاکمه نمی شود، اما این قانون شامل محیط بانان نمی شود.

در نهایت کلانتری گفت: در این شرایط قانونی، محیط بان مجبور است چشم خود را ببندد تا شکارچی شکار خود را انجام دهد و برود و در این حالت قادر به انجام وظیفه نیست. اگر محیط بان متعهد باشد و وظیفه خود را انجام دهد، احتمال کشته شدن او بین 80 تا 90 درصد است و در احتمال کمتر ممکن است شکارچی را بکشد که پیش تر به آن اشاره شد. بنابراین قانون، حمایت لازم از محیط بان را ندارد.