فرارو مایکل هیرش، ستون نویس نشریه فارن پالیسی

به نقل از نشریه فارن پالیسی، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، با موجی از انتقادها روبه رو شد پس از آن که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه را برای نخستین بار در یک دهه گذشته به خاک آمریکا دعوت کرد؛ آن هم با تشریفات کامل فرش قرمز، تابلوی درخشان آلاسکا 2025 و یک نشست خبری مشترک. نشست خبری روز جمعه نیز به سرعت نشان داد دستاورد واقعی ترامپ بسیار کمتر از حداقل انتظارش است: صرفاً یک آتش بس موقت . هرچند دو طرف در سخنان علنی لحنی دوستانه داشتند و ترامپ، پوتین را شریکی فوق العاده خواند و پوتین نیز جملاتی دلگرم کننده بر زبان آورد؛ اما در موضوع اصلی، رییس جمهور روسیه کوچک ترین عقب نشینی نشان نداد. او بار دیگر تأکید کرد که اوکراین را بخشی از قلمرو روسیه می داند و هیچ مصالحه ای در این باره پذیرفتنی نیست.

ترامپ با این حال تلاش کرد همه چیز را مثبت جلوه دهد. او در پایان نشست گفت: ما هنوز به نتیجه نرسیده ایم، اما شانس بسیار خوبی برای رسیدن داریم. او مذاکرات را بسیار پربار توصیف کرد و مدعی شد که نقاط بسیاری مورد توافق قرار گرفت. با این حال، خود او نیز اذعان کرد که در یکی از مسائل کلیدی، یعنی آتش بس در اوکراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است. صحنه خروج دو رهبر از سالن، بدون پاسخ به پرسش های خبرنگاران، بیش از هر سخنی گویای بن بست مذاکرات بود. ترامپ در آخرین جمله خود گفت: تا زمانی که توافقی نهایی نشده باشد، توافقی وجود ندارد که این بازتاب همان فلسفه همیشگی اش به عنوان مدعی استادی در هنر معامله است.

آنچه شرایط را پیچیده تر کرد، تصمیم دونالد ترامپ برای برگزاری نشست با ولادیمیر پوتین بود؛ تصمیمی که بدون وجود کوچک ترین نشانه ای از آمادگی طرف مقابل برای امتیازدهی اتخاذ شد. در عرف دیپلماتیک، دیدارهای پرریسک تنها زمانی شکل می گیرد که دو طرف دست کم علائم روشنی از تمایل به مصالحه بروز دهند. با این حال، ترامپ با استقبال گرم و گفت وگویی صمیمانه با پوتین خندان در بدو ورود به آلاسکا، سطح انتظارها را به شکل قابل توجهی بالا برد. او حتی در اقدامی غیرمعمول، رییس جمهور روسیه را به لیموزین اختصاصی خود دعوت کرد تا به طور خصوصی به گفت وگو بپردازند.

این اقدام در چارچوب نشست میان دو رقیب دیرینه و حتی دشمن آشکار، کم سابقه به نظر می رسید. اما نکته ای که موج تازه ای از انتقادها را متوجه دونالد ترامپ خواهد کرد، آن است که او بی هیچ دستاورد ملموسی، امتیازات نمادین و تصویری قابل توجهی به ولادیمیر پوتین بخشید؛ شخصی که در مقام متهم به جنایات جنگی و آغازگر جنگی بی دلیل، تحت پیگرد بین المللی قرار دارد.

پوتین در این دیدار تلاش کرد با بهره گیری از خودشیفتگی شناخته شده ترامپ، جایگاه خود را تقویت کند. او ادعا کرد که اگر ترامپ در سال 2022 در کاخ سفید حضور داشت، حمله روسیه به اوکراین هرگز رخ نمی داد. رییس جمهور روسیه با صراحت تاکید کرد: امروز وقتی رییس جمهور ترامپ می گفت اگر آن زمان او رییس جمهور بود، جنگی درنمی گرفت، من کاملاً مطمئنم که چنین می شد. می توانم این را تأیید کنم. این سخنان، در واقع اشاره ای تلویحی بود به اینکه پوتین باور دارد ترامپ در آن شرایط حاضر می شد نوعی کنترل روسیه بر اوکراین را بپذیرد.

این نشست از همان آغاز، به دلیل پیام های متناقض کاخ سفید، سرنوشتی ناکام در پیش داشت. تنها چند هفته پیش از دیدار، دونالد ترامپ از آنچه مزخرفات ولادیمیر پوتین خوانده بود، ابراز خستگی کرده و در ژوییه گفته بود: او همیشه در ابتدا خیلی خوب برخورد می کند، اما در نهایت معلوم می شود که همه اش بی معنی است.

ابهام در مواضع واشنگتن با نزدیک شدن به زمان نشست شدت گرفت. ترامپ در آغاز همان هفته اعلام کرده بود قصد دارد بر تبادل سرزمینی میان روسیه و اوکراین نظارت کند؛ اما اندکی بعد در گفت وگو با رهبران اروپایی تأکید کرد که تنها هدفش دستیابی به یک آتش بس است و هرگونه مذاکره درباره تقسیم سرزمینی باید به آینده و در زمان حضور ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین موکول شود. اگرچه خود زلنسکی نیز اولویت را بر برقراری آتش بس می گذارد، اما او به طور کامل از مذاکرات آلاسکا کنار گذاشته شد؛ اقدامی که تردیدها درباره جدیت و شفافیت این نشست را دوچندان کرد.

با این حال، هر دو رهبر در پایان نشست، امکان برگزاری مذاکرات آینده را منتفی ندانستند. با وجود این، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که پس از بیش از سه سال جنگ خانمان سوزی که پوتین بی دلیل آغاز کرد و همچنان چشم اندازی برای پایان آن دیده نمی شود، شاید اکنون دیگر برای دیپلماسی بسیار دیر باشد. این نگرانی زمانی پررنگ تر می شود که احتمال شکست نهایی اوکراین روزبه روز افزایش می یابد؛ آن هم در شرایطی که تنش های هسته ای مداوم میان مسکو و غرب، همراه با فروپاشی تدریجی ثبات جهانی، سایه ای سنگین بر آینده امنیت بین المللی افکنده است.

جورج بیب، رییس پیشین بخش تحلیل روسیه در سازمان سیا و پژوهشگر کنونی در مؤسسه کویینسی، در توضیح فضای کنونی گفت: اگر به خاطر بیاورید، تنها یک سال پیش در واشنگتن حتی صحبت درباره چگونگی رسیدن به یک راه حل دیپلماتیک برای جنگ اوکراین ممنوع بود؛ آن موضوع نوعی تابو محسوب می شد. اما امروز دست کم این بحث در جریان است. بخشی از این تغییر به دلیل آن است که ترامپ امکان چنین گفت وگویی را فراهم کرده و بخش دیگر ناشی از واقعیتی است که پذیرفته ایم: اوکراینی ها در جنگی فرسایشی قادر به دوام در برابر روس ها نخواهند بود. بیب و برخی دیگر از تحلیلگران سیاست خارجی در عین حال به دولت پیشین آمریکا نیز خرده می گیرند. آنان معتقدند جو بایدن، رییس جمهور وقت، در حالی عملاً هرگونه مذاکره با ولادیمیر پوتین را مسدود کرد که بارها تأکید داشت تنها مسیر واقعی برای پایان دادن به جنگ، مذاکره است.

با این حال، تداوم بن بست کنونی می تواند به شکلی خطرناک جایگاه ترامپ را پس از این نشست پرمخاطره متزلزل کرده و او را در مقام سیاستمداری تحقیرشده و ناتوان نشان دهد. کارشناسان هشدار می دهند که اگر او بدون رضایت اوکراین یا همراهی متحدان اروپایی، به هر یک از مطالبات پوتین تن دهد، ناگزیر مقایسه هایی تاریخی در انتظارش خواهد بود؛ از جمله با نویل چمبرلین در مونیخ 1938، زمانی که نخست وزیر بریتانیا به خاطر امتیازدهی به آدولف هیتلر مورد سرزنش قرار گرفت یا دست کم با فرانکلین روزولت در کنفرانس یالتای 1945، جایی که او متهم شد در برابر خواسته های ژوزف استالین برای تقسیم اروپا کوتاه آمده است. مرگ ناگهانی روزولت تنها دو ماه پس از آن کنفرانس نیز این برداشت را در حافظه تاریخی غرب تقویت کرد.

با این حال، باید یادآور شد که شرایط کنونی را نمی توان با مونیخ 1938 یا یالتای 1945 یکسان دانست. برخلاف آدولف هیتلر، ولادیمیر پوتینِ تضعیف شده نه قصد لشکرکشی به اروپای غربی و درگیری مستقیم با ناتو را دارد و نه توانایی تسلط بر بخش های گسترده ای از اوکراین و دیگر کشورهای سابق بلوک شرق را. آنچه او تاکنون به وضوح نشان داده، تمرکز بر حفظ دستاوردهای محدود اما راهبردی است: شبه جزیره کریمه، که در سال 2014 با واکنش اندک غرب به خاک روسیه ضمیمه کرد و بخش هایی از شرق اوکراین که اکنون با دشواری تحت کنترل دارد.

شاید واقع بینانه ترین دستاورد مورد انتظار از نشست آلاسکا چیزی جز توافق بر سر یک آتش بس بلندمدت در امتداد خطوط کنونی نبرد نبود؛ آتش بسی که پرونده مسائل سرزمینی را برای سال ها یا حتی دهه ها معلق بگذارد. برخی تحلیلگران الگوی احتمالی را با وضعیت شبه صلح میان کره شمالی و کره جنوبی مقایسه می کنند؛ وضعیتی که بیش از هفتاد سال ادامه یافته است. نمونه دیگر، همان گونه که تایمز لندن گزارش داده، می تواند به مدل اسراییل و کرانه باختری شباهت داشته باشد؛ یعنی اعطای نوعی حاکمیت عملی اما غیررسمی به روسیه بر بخش های اشغالی اوکراین. گفته می شود این سناریو در مذاکرات میان استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ و نمایندگان روسیه مورد بحث قرار گرفته، اما هیچ یک از دو طرف نتوانستند به توافقی ملموس دست یابند.

با این حال، پرسش های قدیمی همچنان بر آینده روابط سایه انداخته است: آیا ترامپ واقعاً توان ایستادگی و سخت گیری در برابر پوتین را دارد؟ این تردیدها به نخستین دیدار رسمی دو رهبر در هلسینکی در ژوییه 2018 بازمی گردد؛ جایی که ترامپ آشکارا تحلیل های نهادهای اطلاعاتی آمریکا را نادیده گرفت و در عوض از انکار پوتین درباره دخالت روسیه در انتخابات 2016 دفاع کرد؛ اتهامی که امروز صحت آن به اثبات رسیده است.

در سال های میان دو ریاست جمهوری، ترامپ چندین دیدار خصوصی با پوتین داشت و بارها از او با لحنی تحسین آمیز سخن گفت. حتی درست پیش از تهاجم روسیه به اوکراین، در 22 فوریه 2022، ترامپ در یک برنامه رادیویی جناح راست، پوتین را به خاطر جسارتش ستود و با صراحت اظهار کرد: گفتم، این نابغه است.

در نخستین ماه های دور دوم ریاست جمهوری اش، دونالد ترامپ در برخورد با ولودیمیر زلنسکی لحنی توهین آمیز داشت؛ او در جریان دیداری در کاخ سفید بارها سخنان رییس جمهور اوکراین را قطع کرد و حتی وی را مسئول تجاوزگری ولادیمیر پوتین دانست. با این حال، در هفته های اخیر تغییر محسوسی در رویکرد ترامپ مشاهده می شود. او در واکنش به تداوم حملات روسیه، لحنی تهاجمی تر اتخاذ کرده و تلویحاً تهدید کرده است که در صورت ادامه وضعیت، تحریم های ثانویه ای علیه کشورهایی که خریدار نفت و گاز روسیه هستند، اعمال خواهد کرد؛ اقدامی که می تواند اقتصاد از پیش متزلزل مسکو را به شدت تحت فشار قرار دهد. اوایل اوت، ترامپ تعرفه های تجاری آمریکا علیه هند را به دلیل خرید نفت و تسلیحات از روسیه به 50 درصد افزایش داد و روز چهارشنبه هشدار داد که اگر کرملین با توافقی برای صلح همراه نشود، پیامدهای شدیدی در انتظار آن خواهد بود.

با این حال، همان گونه که نشست آلاسکا نشان داد، چشم انداز دستیابی به هرگونه توافقی در کوتاه مدت بسیار بعید است. شمار اندکی از دیپلمات ها و مهم تر از همه، ولودیمیر زلنسکی و مقام های ارشد او بر این باورند که ولادیمیر پوتین بدون دریافت امتیازی دائمی در قالب بخشی از خاک اوکراین، حاضر به پایبندی به آتش بس نخواهد بود. اما زلنسکی بارها تأکید کرده است که هرگز چنین امتیازی را نخواهد داد؛ مگر در صورتی که همراه با تضمینی برای عضویت در ناتو یا دریافت پشتوانه امنیتی مستقیم از سوی آمریکا یا اروپا باشد. در همین حال، ترامپ پیش از انتخاب دوباره اش بارها اعلام کرده بود که قصد ندارد اوکراین را وارد ناتو کند.

جنگ جاری عملاً بسیاری از روندها در نیمکره غربی به ویژه چشم انداز ازسرگیری مذاکرات راهبردی تسلیحاتی میان واشنگتن و مسکو را به حالت تعلیق درآورده است. این در حالی است که هر دو کشور همزمان در حال مدرن سازی زرادخانه های هسته ای خود هستند، موشک های هایپرسونیک توسعه می دهند و هوش مصنوعی را در سامانه های نظامی هرچه خودمختارتر به کار می گیرند، بی آنکه چارچوبی جدی برای مهار این روندها وجود داشته باشد.

ترامپ در مقام ریاست جمهوری نشان داده که نسبت به توافق های بین المللی چندان پایبند نیست و آن ها را اغلب بد می خواند. نمونه بارز، نشست هانوی در فوریه 2019 بود؛ جایی که پس از ماه ها دلبری سیاسی از کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، ترامپ سرانجام بدون دستیابی به هیچ توافقی حتی در حد توافقی جزیی برای خلع سلاح هسته ای پیونگ یانگ میز مذاکرات را ترک کرد. او آن زمان توضیح داد: در اصل، آن ها می خواستند همه تحریم ها لغو شود و ما نمی توانستیم چنین کاری کنیم. آن ها آماده بودند بخش بزرگی از مناطقی را که ما می خواستیم، غیرهسته ای کنند، اما در مقابل انتظار لغو کامل تحریم ها را داشتند... مجبور شدیم از آن پیشنهاد خاص صرف نظر کنیم.

با این حال، دیپلماسی در هر سطحی بدون نوعی مصالحه پرمخاطره معنا نمی یابد و اغلب موفقیت تنها پس از شکست ها و بن بست های اولیه حاصل می شود؛ درسی که تاریخ بارها به نمایش گذاشته است. در مذاکرات کمپ دیوید میان اسراییل و فلسطین در سال 1978، که به ابتکار جیمی کارتر، رییس جمهور وقت آمریکا برگزار شد، انور سادات، رییس جمهور مصر، بارها تهدید کرد که نشست را ترک کند و مناخم بگین، نخست وزیر اسراییل، نیز گفتگو با کارتر را متوقف کرد. با این حال، کارتر با پافشاری و تلاش های مداوم توانست توافقی شکننده اما تاریخی را به سرانجام برساند.

نمونه ای دیگر به سال 1905 بازمی گردد، زمانی که تئودور روزولت، رییس جمهور ایالات متحده، در واپسین لحظات مذاکرات صلح پورتسموث در نیوهمپشایر موفق شد بن بستی ظاهراً حل نشدنی در جنگ روسیه و ژاپن را بشکند؛ تلاشی که یک سال بعد برای او جایزه نوبل صلح به همراه آورد.

با وجود پیام های متناقض دولت ترامپ درباره مدت زمان و چگونگی نقش آمریکا در جنگ اوکراین و روسیه از یک سو وعده انتخاباتی اش در سال 2024 مبنی بر پایان بحران ظرف 24 ساعت و از سوی دیگر ابراز ناامیدی های مکرر از پوتین و زلنسکی، پس از ورود به کاخ سفید—همچنان خود را صلح ساز معرفی می کند و آشکارا در اندیشه دریافت جایزه نوبل است. او روز پنج شنبه در کاخ سفید اعلام کرد: من در شش ماه گذشته، کمی بیش از شش ماه، شش جنگ را حل کرده ام و به آن افتخار می کنم. اما نشست آلاسکا نه تنها دستاوردی در این راستا نداشت، بلکه بیش از پیش تردیدها درباره ادعای ترامپ را برانگیخت.