رییس جمهوری پزشکیان امروز، در ایروان است تا پیام حمایت ایران از صلح در قفقاز جنوبی را تقویت کند، اما با تأکید بر مخالفت با هرگونه مداخله خارجی؛ این سفر که قرار بود اوایل تیرماه امسال انجام شود تحت تأثیر تحولات منطقه در اواخر مرداد برگزار شد و همزمانی آن با توافق صلح ارمنستان و آذربایجان، بر اهمیت این سفر افزوده و نشان دهنده اهمیت روابط راهبردی ایران با هر دو طرف است.

به گزارش ایران، چه اینکه سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در یادداشت اخیر خود درباره این سفر تأکید دارد سفر رییس جمهوری به ارمنستان نه تنها یک دیدار دیپلماتیک، بلکه گامی برای نگارش فصل جدیدی از دوستی دیرینه است که رفاه و امنیت بیشتری برای دو ملت و منطقه به ارمغان خواهد آورد.

ایران با تأکید بر حسن نیت و اراده سیاسی، آماده است تا در کنار ارمنستان، آینده ای روشن برای قفقاز رقم بزند، مشروط به اینکه هیچ بازیگر خارجی آرامش این منطقه را برهم نزند. ولی کوزه گر کالجی ، پژوهشگر ارشد مسائل قفقاز و عضو شورای علمی مؤسسه ایراس در گفت وگو با ایران ضمن بررسی این موضوع تصریح می کند که رییس جمهوری ایران در این سفر قصد دارد تا علاوه بر مسائل دوجانبه در رابطه با ملاحظات تهران درخصوص عدم تغییر در مرزهای بین المللی و جغرافیای منطقه جدیت ایران را نشان دهد.

سفر رییس جمهوری به ارمنستان چند روز پس از امضای توافق صلح حاوی چه پیام هایی در سطح کشورهای همسایه و منطقه است؟

ظاهراً سفر به ارمنستان و همین طور بلاروس برای اوایل تیرماه امسال برنامه ریزی شده بود اما بنا به دلایل مختلفی به تعویق افتاد و طبیعتاً انجام این سفر بعد از این توافقنامه صلح که بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان منعقد شده است، اهمیت بیشتری به این سفر می دهد. لذا نکته مهم این سفر این است که انجام آن نشان می دهد تحولات منطقه قفقاز در راهبرد سیاست خارجی و منطقه ای آن اهمیت بسزایی دارد.

این منطقه برای ایران اهمیت قابل توجهی دارد و در رویکردی متوازن توسعه و ثبات را در کنار ممانعت از ورود بازیگران خارجی به این منطقه دنبال می کند. مضاف بر اینکه به دنبال دو سفری که طی ماه های اخیر رییس جمهوری ایران به جمهوری آذربایجان داشته، سفر به ارمنستان هم در دستور کار قرار گرفته است. این سفر فرصتی است تا علاوه بر مسائل دوجانبه دغدغه ها و نگرانی ها و خطوط قرمز ایران در روند اجرای موافقت نامه هم مورد تأکید و بررسی قرار بگیرد.

چگونه سفر پزشکیان می تواند بیانگر رویکرد دیپلماتیک ایران در قفقاز جنوبی و تعامل با بازیگران کلیدی باشد؟

در میان تحولات پرشتاب منطقه ای و ابهامات جهانی، منافع ایران و ارمنستان به طور فزاینده ای به هم گره خورده است ضمن اینکه اهمیت ژئوپلیتیکی منطقه، ضرورت تقویت روابط راهبردی ایران و ارمنستان را بیش از پیش آشکار می سازد. ایران همواره اعلام کرده است که از روند صلح، کاهش تنش، توسعه منطقه و رفع مشکلات مربوط به مبادلات و انسداد از مسیرهای مبادلاتی در منطقه قفقاز حمایت می کند.

در عین حال نگرانی هایی هم در رابطه با تهدید یا انسداد مرز مشترک ایران، تغییرات ژئوپلیتیکی، اختلال در روند ترانزیت و تردد شهروندان ایران به ارمنستان در صورت اجرایی شدن این توافق وجود دارد. لذا این سفر فرصتی است که متعاقب سفر معاون وزیر خارجه ارمنستان به ایران و تماس تلفنی که دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان با آقای لاریجانی داشت، صورت می گیرد. از این رو می توان گفت این سفر هم فرصتی است که در بالاترین سطح، رییس جمهوری ایران بتواند با آقای پاشینیان و دیگر مقامات ارشد ارمنستان این مسائل را مورد تحلیل و بررسی قرار بدهند تا از ناحیه این توافق به ویژه اجرای آن آسیبی متوجه منافع ملی ایران، منافع ترانزیتی و منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران در منطقه قفقاز صورت نگیرد.

رویکرد دولت و جامعه ارمنستان در قبال ایران در جریان امضای توافق صلح با باکو را چگونه ارزیابی می کنید؟

در سطح دولت ارمنستان و سطح رسمی، این موضوع از بعد از توافق تا به امروز مرتب تکرار شده که تمامی ملاحظات و نگرانی های ایران در امضای این توافق رعایت شده و از این ناحیه هیچ آسیبی متوجه منافع ملی ایران به ویژه مرز مشترک ایران و ارمنستان نیست. ولی در عین حال در بطن جامعه ارمنستان دیدگاه ها متفاوت است. برخی با دیدگاه های دولت موافق و همسو با این دیدگاه هستند در عین حال مخالفان دولت ارمنستان معتقد هستند که امضای توافق به ویژه روند اجرایی شدن آن توافق می تواند به زیان و ضرر روابط ایران و ارمنستان و تهدید یا اختلال و یا حتی در دراز مدت انسداد مرز مشترک ایران و ارمنستان باشد.

به هر حال دیدگاه ها در بطن جامعه ارمنستان بین سطح رسمی و سطح عموم جامعه و احزاب و جریان های مختلف سیاسی این کشور یکدست نیست و به نظر می رسد که ما باید به همه دیدگاه ها در داخل ارمنستان توجه کنیم تا بتوانیم یک ارزیابی و درک بهتری از این تحولاتی که صورت گرفته داشته باشیم.

چگونه ملاحظات و دغدغه های ژئوپلیتیکی ایران در توافق صلح اخیر بین ارمنستان و آذربایجان منعکس شده است؟

در کنار جمهوری آذربایجان کشور ارمنستان هم یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی و تجاری ایران در منطقه قفقاز محسوب می شود و به ویژه اینکه ارمنستان عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیاست و ایران هم از اردیبهشت ماه امسال توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را امضا کرده است. در حال حاضر شرکت های ایرانی در بخش هایی از گذرگاه شمال - جنوب ارمنستان که از استان سیونیک عبور می کند و در حال ساخت هست در حال فعالیت هستند. از جمله در ساخت تونل قاجارا این فعالیت وجود دارد. مسیر شمال به جنوب 13 کشور را شامل می شود و بنادر جنوب ایران را به آسیای میانه، قفقاز، افغانستان و اروپای شرقی متصل می کند.

ایران این نگرانی را دارد که در فرآیند اجرای موافقت نامه جمهوری آذربایجان و ارمنستان که احتمال می رود برونسپاری شود در روند فعالیت شرکت های ایرانی اختلالی ایجاد شود. از این رو تأکید ایران این است که در هر توافقی این موضوع لحاظ شود که نباید هیچ مزاحمت یا ممانعتی در روند حرکت روان ترانزیت ایران در مسیر شمال- جنوب ارمنستان در استان سیونیک و مجاورت مرز ما در مرز نوردوز و مقری در ارمنستان ایجاد شود.

ضمن اینکه فعالیت شرکت های ایرانی ادامه پیدا بکند و تهدیدی متوجه مرز مشترک ایران و ارمنستان نشود و توافقات سیاسی منجر به تغییرات ژئوپلیتیکی در آینده نشود. اینها ملاحظات و خطوط قرمز ایران در رابطه با تحولات اخیر قفقاز هستند و امیدوار هستیم با درایت و تدبیر طرف ارمنستانی، روابط تهران و ایروان و ترانزیت و تجارت ایران در قفقاز به همان روال سابق ادامه پیدا بکند و شاهد رشد و افزایش حجم ترانزیت بین دو کشور باشیم. مضاف بر اینکه قوانین لغو ویزا بین دو کشور وجود دارد و نباید این امر مورد خدشه قرار گیرد.

به نظر می رسد حتماً در این سفر در رابطه با این مسائل و در رابطه با آینده اجرای این توافق و نحوه ساخت و کنترل این مسیر توسط شرکت های خصوصی (آمریکایی) صحبت و تبادل نظر خواهد شد.