رؤسای جمهور روسیه و ایالات متحده آمریکا دیداری سه ساعته در آلاسکا داشتند. سفر ولادیمیر پوتین به آمریکا و ملاقات با دونالد ترامپ پس از 6 سال، از چند جهت مهم است. نخست اینکه پوتین پس از 10 سال برای نخستین بار به آمریکا رفت. آخرین ملاقات او با ترامپ نیز در سال 2019 و در حاشیه اجلاس گروه 20 در اوزاکای ژاپن انجام شده بود.

به گزارش هم میهن، پوتین در حالی به آمریکا رفت که شرایط میان روسیه و غرب همچنان در هم پیچیده است. در حال حاضر مسئله بحران اوکراین، مهم ترین پرونده مفتوح میان واشنگتن و مسکو به شمار می رود. این سفر یک سری حواشی نیز داشت. از جمله اینکه ترامپ و پوتین در اولین برخورد با یکدیگر و راه رفتن روی فرش قرمزی که در پایگاه هوایی المندورف-ریچاردسن انکوریج در آلاسکا گسترده شده بود، از میان ردیف جنگنده های اف 22 گذشتند.

در حالی که یک بمب افکن بی 2 و 4 فروند جنگنده اف 35 از بالای سر آن ها عبور کردند. آلاسکا تا سال 1867 بخشی از خاک روسیه بود که در این سال به مبلغ 7 میلیون و 200 میلیون دلار (حدود 21/6 میلیارد دلار در سال جاری میلادی) از سوی ایالات متحده خریداری و پس از طی مراحل قانونی به خاک آمریکا ضمیمه شد.

پوتین و ترامپ پس از پایان ملاقات دو هیئت، در یک نشست خبری مشترک شرکت کردند. پوتین نخستین سخنران این نشست مشترک بود. رییس جمهور روسیه در این نشست خبری، مذاکرات آلاسکا را سازنده خواند. او همچنین خطاب به ترامپ گفت که خوشحال است او را در سلامتی می بیند.

رییس جمهور روسیه اظهار داشت: روسیه و ایالات متحده آمریکا همسایگان نزدیکی هستند، با وجود اینکه اقیانوس آن ها را جدا می کند. آلاسکا بخشی از تاریخ مشترک بین روسیه و آمریکا است.

او با بیان اینکه ما همواره ملت اوکراین را ملتی برادر می دانسته ایم، ادامه داد: ما علاقمند به حل مسئله اوکراین هستیم.

او همچنین بر این موضوع تاکید کرد که روابط کشورش و آمریکا به پایین ترین حد خود از زمان جنگ سرد رسیده است. او اضافه کرد: گفت وگو بین روسیه و آمریکا امری ضروری بود و دو کشور باید به گفت وگو روی می آوردند و از تقابل دور می شدند.

رییس جمهور روسیه با تاکید بر اینکه مذاکرات مفید و سازنده بود، گفت: راه حل بحران اوکراین باید راه حلی پایدار باشد و نگرانی های امنیتی روسیه را برطرف کند.

او همچنین تاکید کرد که امکان پایان دادن به درگیری در اوکراین وجود دارد.

پوتین گفت: امیدوارم تفاهمات حاصل شده با ترامپ، راه را برای صلح در اوکراین هموار کند. ما شاهد تمایل ترامپ برای درک دلایل درگیری در اوکراین بودیم و علاقه مند به پایان دادن به آن هستیم. رییس جمهور روسیه به این موضوع نیز اشاره کرد که اگر ترامپ رییس جمهور آمریکا بود درگیری در اوکراین رخ نمی داد.

دونالد ترامپ نیز گفت که در دیدار دوجانبه اش با رییس جمهوری روسیه پیشرفت های بزرگی حاصل و روی بسیاری از نکات توافق شده و تنها نکات بسیار کمی باقی مانده است. پوتین در ابتدای نشست خبری و به زبان روسی صحبت کرد.

ترامپ گفت: معتقدم که ما جلسه بسیار سازنده ای داشتیم. نکات بسیار زیادی وجود داشت که ما بر سر آن ها توافق کردیم. چند نکته مهم وجود دارد که هنوز به آن ها نرسیده ایم، اما پیشرفت هایی داشته ایم.

رییس جمهوری آمریکا همچنین گفت که با رییس جمهوری اوکراین، رهبران اروپایی و ناتو تماس خواهد گرفت تا آخرین اخبار دیدارش با پوتین را به آن ها ارائه دهد.

او اضافه کرد: بنابراین تا زمانی که توافقی حاصل نشود، هیچ توافقی حاصل نخواهد شد. من تا مدتی دیگر با ناتو تماس خواهم گرفت. با افراد مختلفی که فکر می کنم مناسب هستند تماس خواهم گرفت و البته با رییس جمهور زلنسکی تماس خواهم گرفت و در مورد جلسه امروز به او خواهم گفت. در نهایت، این به آن ها بستگی دارد. در نهایت به خودشان بستگی دارد. آن ها باید با آنچه مارکو و استیو و برخی از افراد عالی دولت ترامپ که به اینجا آمده اند، موافقت کنند.

ترامپ اضافه کرد: دیدار بسیار سازنده ای داشتیم. تماس های بسیاری خواهم گرفت. هر هفته هزاران نفر کشته می شوند و پوتین نیز خواستار پایان یافتن این جنگ است. به زودی دوباره تو (پوتین) را خواهم دید. رییس جمهوری آمریکا در عین حال اضافه کرد: ما شانس بسیار خوبی برای پیشرفت بیشتر داریم.

ترامپ در این نشست خبری، رییس جمهوری روسیه را با نام کوچک او صدا کرد و گفت: من همیشه رابطه فوق العاده ای با رییس جمهور پوتین، ولادیمیر، داشته ام. ممنون ولادیمیر، احتمالاً بسیار زود دوباره شما را خواهم دید.

پوتین در این هنگام به زبان انگلیسی گفت: دیدار بعدی در مسکو ترامپ نیز در پاسخ احتمال برگزاری دیدار بعدی در مسکو را رد نکرد و گفت: ممکن است این اتفاق بیفتد.

ترامپ نشست خبری مشترک را با تشکر از پوتین و خطاب کردن او به ولادیمیر به پایان رساند و به سوی او رفت و به گرمی دست داد و رهبران دو کشور این نشست را بدون پاسخ به سوالات خبرنگاران به پایان رساندند. کاخ سفید نیز اعلام کرد مراسم ناهار به وقت محلی (آلاسکا) میان هیئت های ایالات متحده آمریکا و روسیه لغو شده و ترامپ فوراً به واشنگتن بازگشته است. در همین حال فیلمی در رسانه ها منتشر شد که نشان می دهد ترامپ و پوتین گفت وگوهای خود را پس از نشست خبری مشترک و پیش از ترک آلاسکا ادامه داده اند.

ترامپ پس از پایان نشست آلاسکا و در پرواز بازگشت به واشنگتن دی. سی، گفت وگویی تلفنی نیز با ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین داشت؛ گفت وگویی که سخنگوی کاخ سفید آن را طولانی خواند. ترامپ در پرواز بازگشت به واشنگتن، با دیگر رهبران اروپایی و ناتو نیز در تماس بود. او همچنین اعلام کرد که عصر روز دوشنبه در کاخ سفید با زلنسکی ملاقات خواهد کرد.

بنا به اعلام رویترز، زلنسکی درباره این تماس با اشاره به این که ما به یک صلح واقعی نیاز داریم، نه یک توقف موقت در حملات روسیه گفت که به ترامپ تأکید کردم که باید فشار بر روسیه تشدید شود و امنیت باید به طور قابل اعتماد و بلندمدت تضمین گردد.

او در ادامه گفت: اروپا و ایالات متحده باید تضمین های امنیتی ارائه دهند و مسائل مربوط به سرزمین تنها می تواند با ما حل وفصل شود. به رییس جمهور ترامپ تأکید کردم که اگر روسیه از یک پایان عادلانه برای جنگ طفره برود، باید تحریم ها علیه آن تشدید شود.

همچنین خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شد که ترامپ به زلنسکی پیشنهاد داد که اوکراین تضمین های امنیتی مشابه با ماده پنجم پیمان ناتو دریافت کند، بدون آنکه عضو این ائتلاف شود. بر اساس این گزارش، این موضوع یکی از راهکارهای امنیتی پیشنهادی و مورد بحث در جلسه آلاسکا نیز بوده است. ماده پنج پیمان ناتو مربوط به اصل دفاع جمعی است. به این معنا که حمله به یک عضو، حمله به همه اعضا تلقی می شود.

رهبران اروپا و سران کشورهای ناتو پس از جلسه پوتین ترامپ در آلاسکا و تماس با رییس جمهور آمریکا، بیانیه ای مشترک صادر کردند. در بیانیه اتحادیه اروپا و ناتو درباره توافق اوکراین و روسیه بر ضرورت ارائه ضمانت های امنیتی قاطع به اوکراین برای دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی آن تأکید شد. همچنین تأکید شد که هیچ محدودیتی نباید بر نیروهای مسلح اوکراین یا همکاری آن با کشورهای ثالث اعمال شود و روسیه نمی تواند در مسیر اوکراین به سوی اتحادیه اروپا یا ناتو حق وتو داشته باشد.

تمام تصمیم گیری ها درباره سرزمین اوکراین باید توسط خود این کشور انجام شود و تغییر مرزها با زور مجاز نیست. حمایت از اوکراین ادامه خواهد داشت و رهبران اروپایی متعهد شدند اقدامات بیشتری برای تقویت اوکراین انجام دهند تا جنگ به پایان برسد و صلح عادلانه و پایدار برقرار شود. تا زمانی که خونریزی در اوکراین ادامه دارد، فشار بر روسیه حفظ خواهد شد. تحریم ها و سایر اقدامات اقتصادی علیه اقتصاد نظامی روسیه گسترش می یابد تا صلح عادلانه و پایدار برقرار شود.

کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در واکنش به این دیدار گفت: آمریکا می تواند روسیه را وادار به انجام مذاکره جدی کند. عزم رییس جمهور ترامپ برای دستیابی به یک توافق صلح حیاتی است. مسکو تا زمانی که متوجه نشود که نمی تواند ادامه دهد، به جنگ پایان نخواهد داد، بنابراین اروپا به حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد، از جمله با کار بر روی بسته نوزدهم تحریم های روسیه.

عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و سفیر سابق ایران در مجارستان و نروژ در تحلیل این دیدار گفت: نشست آلاسکا، نشست مهمی بود. به این دلیل که ترامپ دنبال پایان دادن به این جنگ و ساختن یک دستاورد برای خود است. چراکه می خواهد به عنوان مرد صلح طلب در دنیا معرفی شود. اینکه چرا آلاسکا برای ملاقات انتخاب شد، بسیار مهم است. بالاخره پوتین به خاطر اینکه تحت تعقیب دیوان لاهه است، به هر جایی و از هر مسیری نمی تواند سفر کند. اگر می خواست به هر نقطه ای برود، باید از مسیر اروپا عبور می کرد که این کشورها اجازه عبور از فضایشان را به هواپیمای پوتین نمی دهند. به همین دلیل، آلاسکا نزدیک ترین جایی بود که او می توانست از شمال روسیه به آنجا سفر کند. در این میان طرفداران ترامپ این موضوع را به رخ می کشند که چون آلاسکا قبلاً بخشی از خاک روسیه بود، ترامپ می خواست بگوید ما اینجا را از روس ها گرفتیم. در صورتی که علت اصلی، موضوع محدودیت های پوتین است.

او ادامه داد: ترامپ قبل از نشست خیلی سروصدا می کرد که اگر احساس کنم پوتین نمی خواهد توافق کند، جلسه را ترک می کنم. خیلی با اقتدار صحبت می کرد اما برخلاف آن انتظارات، جلسه ای که انتظار می رفت 6 ساعت طول بکشد، بیشترا از سه ساعت طول نکشید. در مجموع من فکر می کنم پوتین توانست ترامپ را قانع کند که بالاخره روسیه نگاه خاصی به اوکراین دارد. 30 سال قبل این کشور از روسیه جدا شده و مردم شرق آن روس زبان و روس تبار هستند. طرح این مسائل، تعجیل قبلی ترامپ را گرفت. همچنین موضوعات امنیتی هم مورد توجه قرار گرفته است. مسائلی که ناتو و رییس جمهور پیشین آمریکا برای روسیه پیش آوردند. حرف هایی که مورد علاقه ترامپ است.

مورد بعدی این که پوتین برای پایان دادن به جنگ اعلام آمادگی کرد. اما نه از طریق آتش بس. به نظر می رسد پوتین ترامپ را قانع کرد که باید طرح جامعی را در مذاکره بگذاریم و از طریق این طرح جامع، صلح را اجرا کنیم. از طریق آتش بس نمی توان به صلح رسید. با توجه به سوابق تاریخی، پوتین موضوع مناطق تصرف شده را مطرح کرده که در اختیار روسیه بماند. همچنین مناطقی از دونباس که هنوز باقی مانده و روسیه به دنبال آن است. مستقل بودن اوکراین وعدم دشمنی دولت ها با روسیه وعدم عضویت این کشور در ناتو می تواند یک مجموعه باشد که به مذاکره گذاشته شود. به نظر می رسد ترامپ تا حد زیادی این موارد را قبول کرده است. هرچند که شک وشبهه ای از این موضوع بیان می کند.

سفیر پیشین ایران در نروژ ادامه داد: با توجه به این که پوتین تحت تعقیب است اما فرش قرمز در خاک آمریکا برای او پهن شد و پیروزمندانه و احتمالاً با دست برتر از اتاق بیرون آمد، یعنی هر آنچه دولت قبلی آمریکا و کشورهای اروپایی در این مدت ساخته بودند توسط ترامپ خراب شد. ضمن این که اعلام شد آمریکا بخشی از تحریم های روسیه را برمی دارد و در مورد روابط دو طرف صحبت می کنند. اگر ترامپ نبود و در اوکراین صلح می شد، اگر در آمریکا دولت دموکرات بر سر کار بود بعید می دانم آمریکا و اروپایی ها تا 10 سال دیگر حاضر بودند تحریم های روسیه را بردارند؛ آنقدر به روسیه فشار می آوردند تا تضعیف شود.

مورد بعدی نیز این بود که پوتین ترامپ را قانع کرد این مذاکرات باید ادامه پیدا کند و او را به مسکو دعوت کرد. به این معنی که ترامپ رایزنی ها را بکند و در مسکو آن را بررسی کنند. احتمالاً با توجه به صحبت ترامپ مبنی بر این که شی جین پینگ با او تماس گرفته و گفته تا زمانی که تو رییس جمهور آمریکا هستی به تایوان حمله نمی کنم، نشان می دهد در مورد چین و مسائل دیگر هم صحبت کردند. با توجه به روحیه ای که ترامپ دارد، نمی شود او را بازنده اعلام کرد. اما پوتین در ملاقات آلاسکا دست برتر را داشت و توانست تعجیل ترامپ را خنثی کند و طرح خود را روی میز بگذارد. هرچند با توجه به اخلاق ترامپ می دانیم که ظرف چند روز ممکن است تغییر کند و حرف های مثبت و منفی بزند. اما فعلاً نشان می دهد که آرام شده است.

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مطالعات آمریکا نیز درباره ملاقات سران آمریکا و روسیه در آلاسکا گفت: مسلماً این دیدار دستاورد بیشتری برای روسیه و شخص پوتین داشت. به رغم این که نتیجه مشخصی از آن بیرون نیامد. روسیه پس از چهار سال انزوا، از این شرایط خارج شد. رییس جمهور این کشور که به اتهام جنایت جنگی تحت تعقیب دیوان بین المللی کیفری است، با رییس جمهور آمریکا نه در یک کشور بی طرف که در خاک آمریکا دیدار کرد و برای این ملاقات دعوت شد. استقبال قابل توجهی از او شد و هیچ قولی هم به طرف آمریکایی نداد. آمد، سه ساعت دیدار کرد و بدون این که قولی درباره آتش بس یا صلح بدهد، از آلاسکا خارج شد.

مثال جالبی در این مورد زده بودند که آنچه انجام می شد، می توانست در جریان رد و بدل کردن یک ایمیل هم صورت بگیرد. یا در شبکه های اجتماعی نوشته شود. در نهایت پوتین برنده این ملاقات شد. نه به خاطر این که ترامپ خواست، به این خاطر که در جنگ دست بالا را دارد، در حال پیشروی است و امکان شکست دادنش هم وجود ندارد. با تمام تحریم ها اقتصادش دچار فروپاشی نشده و نمی توان به آن حمله نظامی کرد. چنین کشوری وقتی وارد مذاکره می شود، دست بالا را دارد. در چنین شرایطی طرف آمریکا مجبور است که کوتاه بیاید. البته در نهایت باید اوکراین کوتاه بیاید و باید دید که می تواند این کوتاه آمدن را گردن زلنسکی بگذارد یا نه؛ همان دعوایی که دفعه قبل در کاخ سفید پیش آمد، این بار در سطح بالاتری رخ می دهد.

او درباره اینکه آیا اوکراین و اروپا می توانند بدون آمریکا این جنگ را ادامه دهند، گفت: اروپایی ها بضاعتی ندارند که بخواهند این کار را انجام دهند. اروپا فقط زمانی اروپاست که منافعش پیروی از ایالات متحده آمریکا باشد. وقتی بخواهند در یک مسیر حرکت کنند، اگر متضاد باشند یا آمریکا بخواهد اروپا را نادیده بگیرد، اروپا ابزاری ندارد. حداکثر توانایی شان این است که بخشی از خلأعدم حضور آمریکا در تامین منابع مالی لازم برای جنگ در اوکراین را جبران کنند. حرفی که ترامپ همین حالا می زند. می گوید آن دوره ای که زلنسکی می آمد در کاخ سفید و چک سفید امضا می گرفت و حتی حقوق بازنشستگان اوکراینی را آمریکایی ها می دادند، تمام شد. آقای اروپا اگر نمی خواهی صلح کنی، دست در جیب کن و پول به من بده تا اسلحه بسازم. خرج جنگ را تامین کن.

آمار می گوید آمریکا 160 تا 170 میلیارد دلار در این جنگ هزینه کرده اما ترامپ می گوید 350 میلیارد دلار هزینه شده است و اوکراین باید 500 میلیارد دلار به آمریکا بدهد. این پول را ندارند، از اموال و معادن شان بدهند. این برای اروپایی ها خیلی تلخ و به صورت وحشتناکی دردناک است. ممکن است به این روند اعتراض کنند اما در نهایت مجبور به تبعیت هستند. اگر دو سال پیش گفته می شد که رییس جمهور آمریکا و روسیه با هم دست می دهند، می گفتند امکان پذیر نیست. ولی اتفاق افتاد و اروپا هم نتوانست کاری انجام دهد. از آن بدتر اوکراین هم نمی تواند کاری انجام دهد. تن دادن به سرنوشتی که ترامپ برای آن ها در نظر گرفته، دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد.

ابوالفتح درباره وضعیت اوکراین تاکید کرد: در نهایت آقای زلنسکی باید این داروی تلخ را بخورد. جریان ناتوگرای اوکراین هیچ وقت فکر نمی کرد که کار به اینجا بکشد. آن ها روی قدرت تمدنی غرب حساب باز کرده بودند و با این امید توی دهن اژدها رفتند. اما آمریکایی ها وسط کار جا زدند. چون دیدند این ماجرا چاه ویلی ست که هرچه پول در آن بریزند، پر نمی شود. هیچ نتیجه ای از آن بیرون نمی آید.

الان هم می خواهند جلوی ادامه این روند را بگیرند. اوکراین هم چاره ای ندارد جز اینکه تن دهد. اگر مناطق شرقی مورد نظر روسیه به مسکو واگذار شود، شاید زلنسکی از لحاظ حقوقی حاکمیت روسیه را به رسمیت نشناسد اما نمی تواند جنگ را تغییر دهد. همین الان روس ها در حال پیشروی آهسته هستند. در حالی که اوکراین کمک آمریکا را دارد.

الان نگرانی اروپا و اوکراین این است که ترامپ شرایط پوتین را پذیرفته و به زلنسکی بگوید، اما زلنسکی تبعیت نکند. در این صورت خشم ترامپ گریبان اروپا و اوکراین را بگیرد. بگویند پوتین آماده صلح بود اما زلنسکی کارشکنی کرد. در این صورت ترامپ ممکن است حمایت خود را قطع کند و بگوید خودتان بجنگید. نکته مهمتر اینکه نیمی از هیئت هر دو طرف در آلاسکا، مربوط به حوزه اقتصاد بودند. ممکن است پوتین به ترامپ وعده هایی در حوزه اقتصاد و سرمایه گذاری داده باشد. بگوید الیگارش ها را از تحریم خارج کنید، ما در آمریکا سرمایه گذاری می کنیم.

بالاخره پوتین می داند که ترامپ چه می خواهد و چه وعده هایی برایش جذاب است. این ها را به ترامپ بدهد، ممکن است ترامپ اروپا و اوکراین را بفروشد یا اگر نفروشد بگوید، هر کاری می خواهید با روسیه انجام دهید و آمریکا به کار خودش با مسکو مشغول شود؛ نکته ای که اروپا بدون آمریکا نمی تواند و مجبور است که کنار بیاید.