هم میهن در سرمقاله خود نوشت: آیا مذاکرات ترامپ و پوتین به نتیجه خواهد رسید؟ واقعیت این است که کسی نمی داند. بستگی دارد به این که طرفین دنبال چه باشند و آیا آنچه می خواهند تناسبی با قدرت شان دارد یا خیر؟ سوالات مهم دیگری هم در حاشیه می توان طرح کرد. اگر ما بودیم چه رفتاری می کردیم؟ چرا زلنسکی رییس جمهور اوکراین غایب است؟ به نظر ما زلنسکی در برابر این مذاکرات چه باید انجام دهد؟

خیلی ساده بگوید که روسیه باید عذرخواهی کند و تمام سرزمین های اشغالی از جمله شبه جزیره کریمه و تمام استان های شرقی و جنوب شرقی اوکراین را تخلیه کند و خسارت جنگی هم بپردازد و ما هم مستقل هستیم و می خواهیم عضویت ناتو را بپذیریم و به روسیه هم مربوط نیست.

در واقع، این سیاستی است که اوکراینی یکپارچه و قدرتمند در برابر حمله به خاک خود باید اتخاذ کند. این موضع منطقی برای یک دولت ملی در اوکراین است. ولی روسیه چطور؟ آن هم استدلال های خود را دارد که در سخنرانی اوایل جنگ اوکراینِ پوتین به خوبی منعکس شده است.

به علاوه، یک قدرت هسته ای که نمی باید چنین شکستی بخورد. شاید پیروز نشود؛ ولی شکست افتضاح آمیز هم سخت است. پس طرفین باید آن قدر بجنگند تا دست به اتم شوند؟ از سوی دیگر، روسیه باید بگوید که به آمریکا چه ربطی دارد که دخالت کند؟ آمریکا هم آنقدر کمک به اوکراین می کند که جنگ فرسایشی شود.

بدیهی است که بهترین کار را دو طرف کردند. هم روسیه پذیرفت که طرف اصلی دعوا آمریکاست و هم اوکراین متوجه بود که بدون حضور ایالات متحده قادر به رسیدن به صلح نیست فقط می توان قیمت منصفانه ای برای صلح تعریف کرد. از سوی دیگر، تقابل ر وسیه با غرب به ویژه با آمریکا را می دانیم.

از دوران جنگ سرد و اکنون که به شکل دیگری درگیر هستند. ولی هیچگاه این دو کشور گفت وگو را قطع نکردند؛ چون می دانند که در غیاب گفت وگو، جهل و ناآگاهی بر روابط طرفین حاکم خواهد شد. در واقع، گفت وگو حتی از نوع تلخ آن نیز موجب تسهیل روابط و بهبودی در فهم متقابل می شود. طبیعی است که این گفت وگوها در همه سطوح کارکردهای گوناگونی دارد؛ حتی اگر طرفین به نتیجه نرسند. حداقل نتیجه گفت وگو این است که برای مردم خود حجت را تمام می کنند و به جهان نیز این پیام را مخابره می کنند که ما سعی خود را کردیم که تفاهم و توافق کنیم، ولی نشد یا تقصیر طرف مقابل بود.

به طورکلی، حتی اگر یک طرف ماجرا نخواهد توافق کند، باز هم باید با تمام قوا طرفدار گفت وگو شود. چون عدم گفت وگو فقط دو معنی دارد. یا آنقدر موضع گفت وگوکننده بالاست که طرف مقابل را به پشیزی حساب نمی کند و معتقد است باید بدون قید و شرط تسلیم شود. یا آنکه در موضع ضعف قرار دارد و قادر به گفت وگو نیست. از این منظر، اگر به تجربه مذاکرات اخیر ایران و آمریکا نیز بنگریم، خواهیم دید که اتفاقاً برنده مطلق گفت وگوهای بی نتیجه مسقط، ایران بود.

می توانستیم آن گفت وگوها را از ابتدا رد کنیم. طبیعی است که چنین کاری تجاوز رژیم اسراییل و ایالات متحده را هم در ذهن جهانیان و حتی در ذهن مردم داخل گریزناپذیر می نمود. یک لحظه تصور کنید آن گفت وگوها را رد می کردیم و قطعاً هم جنگ می شد. در این صورت، همه می گفتند اگر گفت وگو را پذیرفته بودید، جنگ نمی شد و امروز حکومت تحت فشار برای پذیرش تقصیر به دلیل نپذیرفتن گفت وگو و کوتاهی کردن در اجتناب از جنگ بود.

این قاعده همیشه و درهمه حال از جمله همین امروز هم برقرار است. از ابتدا باید چند چیز را درباره گفت وگوی سیاسی دانست. اول؛ چه پیروز شویم و چه شکست بخوریم و چه تفاهم کنیم، در نهایت راهی جز گفت وگوی مستقیم نداریم.

دوم؛ هیچ تضمینی برای موفقیت گفت وگو وجود ندارد. سوم؛ قرار نیست گفت وگو ذهن حکومت و جامعه را از مسائل اساسی منحرف کند و دچار خطا شوند.

چهارم؛ گفت وگو به منزله پایان راه نیست بلکه آغاز یک راه است، به شرطی که هدف حل مسئله و نه مثل دوران مسئولیت سعید جلیلی برای نمایش باشد.

پنجم؛ گفت وگوها تا حدی که به اصل آن لطمه نزند، باید شفاف باشد و اطلاع رسانی شود.

هفتم؛ گفت وگو نه جانشین قدرت نظامی است و نه جانشین قدرت سیاسی و اقتصادی؛ دیپلماسی و گفت وگو توان کشور را در بازتاب دادن این قدرت ها نشان می دهد.