فرارو سرگیی شمِمان، عضو هیئت تحریریه روزنامه نیویورک تایمز

به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، شاید در تاریخ معاصر مناسبات شرق و غرب، کمتر دیداری به اندازه ی ملاقات جمعه ی میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا، چنین آمیخته با گمانه زنی و ابهام بوده باشد. نشستی که در فضایی پرسش برانگیز آغاز شد و با همان پرده ای از ایهام نیز به پایان رسید. با این حال، یک نکته از گفت وگو به روشنی خود را نمایان ساخت: رضایت آشکار مرد قدرتمند کرملین. پوتین در کنفرانس خبری پس از مذاکرات، در حالی که متنی از پیش آماده را ورق می زد و کلمه به کلمه می خواند، این پرسش را به ذهن متبادر ساخت که آیا این صحنه سازی، بخشی از نمایشی حساب شده برای القای همین رضایت نبود؟ برای رهبر روسیه، که در اروپای امروز چهره ای مطرود و در افکار عمومی غرب برچسب جنایتکار جنگی تحت تعقیب بر او نقش بسته، همین کافی بود که بر خاک آمریکا ؛آن هم در ایالتی هم مرز با روسیه مقابل رییس جمهور ایالات متحده بنشیند و تصویری از گفت وگویی صمیمانه ارائه دهد.

ولادیمیر پوتین در ستایش از دونالد ترامپ هیچ ملاحظه ای به خرج نداد. او با لحنی قاطع تأیید کرد که رییس جمهور آمریکا درست می گفت: اگر ترامپ در آغاز جنگ بر مسند قدرت بود، بحران اوکراین هرگز شعله ور نمی شد. پوتین در ادامه، با بهره گیری از نمادهای تاریخی و فرهنگی، به میراث روسی و ریشه های ارتدوکسی در آلاسکا اشاره کرد؛ سپس از ضرورت ورق زدن روابط واشنگتن و مسکو سخن گفت و بر ظرفیت های گسترده ی همکاری اقتصادی میان دو کشور تأکید ورزید. این جملات، هر بار با لبخند آشکار رضایت در چهره ترامپ همراه می شد؛ گویی هر واژه بیش از آنکه خطاب به افکار عمومی باشد، مستقیماً برای خوشایند میزبان آمریکایی طراحی شده بود. اما هنگامی که پای اوکراین به میان آمد، رییس جمهور روسیه بار دیگر به همان روایت تکراری و پرمناقشه خود بازگشت: اینکه صلح پایدار تنها زمانی دست یافتنی است که ریشه های درگیری برچیده شود؛ ریشه هایی که از نگاه او، بی هیچ تردید، همگی در خاک اوکراین روییده اند.

دونالد ترامپ که پیش از دیدار آلاسکا لحنی سخت گیرانه علیه مسکو اتخاذ کرده و از پیامدهای بسیار جدی در صورت ادامه جنگ سخن گفته بود و حتی به کنایه احتمال بازی دادن خود توسط پوتین را مطرح کرده بود. در نشست رودررو بار دیگر به همان تحسین دیرینه اش از ولادیمیر بازگشت. هرچند پوتین، در تمام مدت، او را صرفاً رییس جمهور ترامپ خطاب می کرد و نه دونالد . ترامپ با خنده، اتهامات مربوط به دخالت روسیه در انتخابات آمریکا را به تمسخر گرفت و آنها را چیزی جز حقه روسیه، روسیه، روسیه ندانست؛ عبارتی که پیش تر نیز در کارزارهای انتخاباتی اش بارها تکرار کرده بود. او سپس، با شور و شوق، از پوتین به خاطر نشستی فوق العاده ثمربخش قدردانی کرد.

اما در خصوص اوکراین، سخنان ترامپ همچنان در هاله ای از ابهام باقی ماند. او با تأکید بر این که بر سر نکات زیادی توافق شد از پیشرفتی بزرگ و حرکتی رو به جلو سخن گفت، بی آنکه کوچک ترین جزییاتی از آنچه به دست آمده بر زبان آورد. تنها جمله ی روشن او این بود: تا توافقی کامل به دست نیاید، توافقی وجود ندارد. ترامپ وعده داد که در روزهای آینده با رهبران کلیدی ناتو و نیز ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، تماس خواهد گرفت و نتایج این گفت وگوها را در اختیار آنان قرار خواهد داد.

شاید تماس های وعده داده شده ترامپ با رهبران ناتو و ولودیمیر زلنسکی بتواند روشن سازد که در پس پرده ی این مذاکرات دقیقاً چه توافقی میان دو رییس جمهور شکل گرفته است؛ و شاید هم تنها نشانی مبهم از پیشرفت به جا بگذارد. با این حال، پرهیز از این برداشت دشوار بود که ولادیمیر پوتین بار دیگر موفق شده برای جنگی که دست کم در شرایط کنونی به سود او پیش می رود، زمانی گران بها بخرد. اوج این صحنه سازی زمانی رقم خورد که رییس جمهور روسیه با لبخندی معنادار پیشنهاد کرد دور بعدی اجلاس در مسکو برگزار شود. واکنش ترامپ، آمیزه ای از شگفتی و شوق بود: اوه، این یکی جالب است. نمی دانم... بابتش کمی زیر فشار می روم، اما شاید شدنی باشد.

با این همه، بعید نیست عطش دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین خیلی زود فروکش کند. او در حالی وعده داد با زلنسکی و رهبران اروپایی تماس بگیرد که بلافاصله افزود: در نهایت، تصمیم با آن هاست. جمله ای کوتاه و مبهم که بی هیچ توضیحی رها شد، اما در پرتو اعتماد همیشگی ترامپ به غریزه های شخصی و باور راسخش به هنر معامله سازی ، چنین می نمود که آماده است بار دیگر موضوع را به حال خود واگذارد. شاید همین رویکرد دوپهلو بود که لبخند رضایت را بر چهره پوتین در پایان نشست نشاند؛ لبخندی که برای کرملین پیروزی نمادین به شمار می رفت، اما برای کی یف می توانست چیزی جز ضربه ای سنگین و نگران کننده نباشد.