احسان عمادی از پنج سال پژوهش پرحاشیه، فیلمبرداری در بحبوحه کرونا و چالش های اکران مستند فرار از قصر می گوید؛ اثری که با ترکیب 70 درصد بازسازی دیجیتالی و 30 درصد اسناد واقعی که یکی از مستندهای قابل تامل تاریخی سال های اخیر است.

به گزارش ایسنا، احسان عمادی، کارگردان مستند تاریخی فرار از قصر ، به بررسی جزییات مختلفی از روند تولید این اثر پرداخت.

این مستند که به فرار اعضای حزب توده از زندان قصر در انتهای دهه 20 می پردازد، حاصل چندین سال پژوهش به همراه بازسازی دقیق تاریخی است.

عمادی درباره منابع تحقیق فیلم توضیح داد: منابع پژوهشی ما در تحقیق درباره رویداد فرار چند بخش داشت: اول گزارش مفصل و محرمانه شهربانی از شب فرار که جزییات دقیقی مانند تعداد سربازان حاضر در کامیون (6 نفر) یا تعداد افسران و سربازان زندان قصر در آن شب و نیز نحوه انتقال زندانیان را ثبت کرده بود. دوم، خاطرات رهبران حزب توده، مانند دو جلد مصاحبه مفصل کیانوری با وزارت اطلاعات، خاطرات چند جلدی ایرج اسکندری و نیز خاطرات غلامحسین فروتن که رییس کمیته طراحی نقشه فرار بود.

وی افزود: کتاب جناب محمدحسین خسروپناه (سازمان افسران حزب توده ایران) منبع مهم دیگری بود که حتی با بعضی از سربازان حاضر در شب فرار گفت وگو کرده بود. هرچند با وجود پی گیری های ما امکان دسترسی به صدای این مصاحبه ها فراهم نشد.

کارگردان درباره مصاحبه های انجام شده گفت: با جناب محمدعلی عمویی که در هنگام فرار، از اعضای جوان سازمان افسران بود صحبت کردیم. ایشان هرچند مستقیماً در جریان این اتفاق نبود، اما به عنوان شاهد دست دوم اطلاعات ارزشمندی از این واقعه در اختیار داشت؛ از جمله به دلیل دوستی با آقای رفعت محمدزاده، نگهبان بند زندانیان در شب فرار که پس از انقلاب همراه با آقای عمویی دستگیر و زندانی شد.

عمادی به منابع تصویری فیلم خود نیز اشاره کرد و افزود: منبع تصویری اصلی مستند ما، حدود 400-300 حلقه فیلم از مجموعه اخبار ایران است که توسط یک گروه آمریکایی در دهه های 20 و 30 در کشور تولید شده. صحنه های نابی مانند کشف جنازه حسام لنکرانی یا لو رفتن چاپ خانه فرقه دموکرات در تبریز از این آرشیو به دست آمد.

وی درباره فرآیند بازسازی سکانس های مربوط به فرار از زندان قصر توضیح داد: کار تولید این سکانس هادر سه بخش انجام شد: اول فیلم برداری در ساختمان قدیمی زندان قصر، دوم فیلم برداری در یک گاراژ قدیمی در حومه تهران برای صحنه های مربوط کامیون و درنهایت استفاده از پرده سبز و CGI برای تکمیل صحنه های فیلم برداری شده یا ساختن کامل سکانس هایی مانند پایان بندی فیلم. در مجموع حدود نیمی از تصاویر این سکانس ها، واقعی و نیم دیگر بازسازی دیجیتالی است.

عمادی به مشکلات تولید اشاره و تصریح کرد: فیلم برداری این سکانس ها در یکی از پیک های همه گیری کرونا انجام شد، در شرایطی که خود من و تعدادی از اعضای گروه به تازگی بهبود یافته بودیم. با این وجود، به هر مکافاتی کار را پیش بردیم.

کارگردان مستند فرار از قصر درباره پروسه پس از تولید گفت: با وجود این که تدوین فیلم در اوایل پاییز 1400 در مراحل آخرش بود، اما با مخالفت مرکز گسترش برای نمایش فیلم در سینما حقیقت آن سال مواجه شدیم.

سال بعد نیز به دلایل فضای سیاسی ملتهب کشور و اتفاقات پیش آمده در نیمه ی دوم سال، ترجیح دادیم از نمایش فیلم در جشنواره حقیقت صرف نظر کنیم. نهایتا دو سال بعد از پایان فرآیند ساخت فیلم، بالاخره در زمستان 1402کمی بعد از پایان جشنواره سینما حقیقت فیلم در گروه هنر و تجربه اکران و در مجموع با استقبال خوبی روبه رو شد.

عمادی درباره انتخاب محمد بحرانی برای روایتگری این مستند توضیح داد: جدای از سابقه همکاری با ایشان در چند فیلم قبلی ام، در فرار از قصر به دنبال گوینده ای بودم که صرفاً به روخوانی متن و گویا و رسای متن با صدای گیرایش قناعت نکند، بلکه توان انتقال احساسات متن با لحن و صدایش را نیز داشته باشد. و خب محمد با هوش حرفه ای بالا و درک درستش از متن، به خوبی از پس این کار برمی آمد.

وی از علاقه خود به ساخت مستندهای تاریخی دیگر خبر داد: فعلا در حال تحقیق بر روی چند موضوع تاریخی دیگر هستم، اما این پروژه ها برای اجرایی شدن، نیازمند پژوهش عمیق و مبسوط در کنار حمایت مالی کافی هستند.

عمادی در پایان تأکید کرد: هدف ما در این فیلم تنها ثبت و ضبط خشک و بی احساسی از وقایع تاریخی نبود، بلکه می خواستیم به زبان سینما آن را روایت کنیم. مثلاً صحنه پایانی فیلم که در آن کامیون زندانیان در حال فرار را می بینیم، با متن، صدا، تصویر و موسیقی حماسی ای همراه است تا هم شکوه این لحظه را منتقل کند هم تراژدی نهفته در آن را -به دلیل آگاهی از سرنوشت تک تک فراریان- به تصویر بکشد. البته جمله پایانی این سکانس که آخرین حرف فیلم هم بود ( فردا باید مبارزه را از سر گرفت ) با مخالفت برای پخش مواجه شد که درنهایت برای صدور پروانه نمایش مجبور شدیم آن را اصلاح کنیم.