فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در روزنامه ایران نوشت: اعلام توافق جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، تحولی جدید در روند گفت وگوهای دو کشور به شمار می رود. این توافق، فارغ از اینکه با چه میانجی گری یا چه شرایطی حاصل شد، واقعیتی مهم را نشان می دهد: پس از سال ها درگیری و بی اعتمادی، طرفین به نقطه ای رسیده اند که مذاکره و تفاهم را بر تنش و درگیری ترجیح داده اند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه و کنشگر تأثیرگذار منطقه، از هر روندی که به توقف درگیری، کاهش تنش و ایجاد ثبات پایدار منجر شود، حمایت کرده است؛ البته این حمایت مشروط بوده و بر اصول مورد توافق کشورهای منطقه استوار است.

جمهوری اسلامی ایران بر سه اصل خدشه ناپذیر تأکید دارد: حفظ حاکمیت کامل کشورها بر سرزمین خود؛ دفاع از تمامیت ارضی همه کشورهای منطقه؛ و مخالفت قاطع با هر تغییر در مرزهای بین المللی. در بیانیه مشترک اخیر دو کشور به این اصول توجه و به آن ها احترام گذاشته شده است.

نکته مهم این توافق تغییر رویکرد به موضوع کریدور است. در گذشته طرح هایی با عنوان کریدور زنگزور مطرح شد که در برخی برداشت ها، به معنای عبور یک مسیر ارتباطی خارج از حاکمیت ارمنستان و در تضاد با اصل تمامیت ارضی تعبیر می شد.

این نگرانی نه تنها برای ارمنستان، بلکه برای ایران هم جدی بود، زیرا تغییر اجباری ژئوپلیتیک منطقه می توانست ثبات را به خطر اندازد. اما بر اساس اعلام طرفین، کریدور از دستور کار خارج شده و یک مسیر جاده ای ترانزیتی تحت حاکمیت کامل جمهوری ارمنستان جای آن را گرفته است. این تغییر، مثبت و معقول است که هم اصل حاکمیت ملی را حفظ و هم امکان بهره برداری اقتصادی و ارتباطی را برای همگان فراهم می آورد.

با وجود این، جمهوری اسلامی ایران نگرانی های خود درباره هرگونه حضور خارجی در این روند را آشکارا بیان کرده است. ورود نیروها یا بازیگران فرامنطقه ای به معادلات قفقاز می تواند پیامدهای منفی بلندمدت برای صلح و ثبات داشته باشد. این نگرانی برآمده از تجربه تاریخی منطقه است که دخالت قدرت های فرامنطقه ای باعث پیچیده تر شدن بحران ها و طولانی تر شدن مسیر صلح می شد.

این موضع در فضای گفت وگو با دو همسایه به صورت شفاف یادآوری شده است. ایران بر این باور است که پایدارترین راه حل ها برای قفقاز باید از همکاری و گفت وگوی کشورهای منطقه برآید، نه از فشار، دیکته یا تنظیم گری بازیگران بیرونی. تجربه دیگر نقاط جهان نشان می دهد توافق هایی که بدون لحاظ حساسیت و منافع واقعی کشورهای همسایه شکل گرفته یا با فشار خارجی تحمیل شده اند، یا به مرحله اجرا نمی رسند یا در اولین بحران سیاسی فرومی پاشند. از این منظر، ایران بر گفت وگوی منطقه ای و همکاری همه جانبه کشورهای قفقاز جنوبی تأکید دارد و آن را ضامن واقعی صلح می داند.

به همین دلیل استقبال از این توافق، نگاهی مشروط و متکی بر اصول ملی و منطقه ای است. اگر این مسیر بتواند به کاهش تنش ها، حفظ مرزهای بین المللی، رعایت حاکمیت ملی کشورها و توسعه همکاری های اقتصادی بینجامد، جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد برای تسهیل اجرای آن، به عنوان همسایه مسئول، نقش آفرینی کند. در مقابل، اگر روندها به سمتی برود که این اصول نقض یا حضور و نفوذ بیگانگان در منطقه تقویت شود، جمهوری اسلامی ایران متناسب با شرایط و در دفاع از منافع خود و ثبات منطقه، موضع گیری قاطع خواهد داشت.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه ای مسئول و شریک قابل اعتماد، آماده است در چهارچوب تعاملات منطقه ای به شکل گیری صلحی واقعی، پایدار و متکی بر اراده ملت ها کمک کند. هدف روشن است: قفقازی امن، باثبات و عاری از مداخله بیگانگان. این مسیر را با نگاه به آینده و بر اساس اصولی که سال ها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ریشه دوانده، دنبال خواهیم کرد.