در بحبوحه تهدید تازه تروییکای اروپایی مبنی بر فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران، صف بندی های دیپلماتیک جدیدی در حال شکل گیری است؛ صفی که این بار تهران تنها عضو آن نیست.

به گزارش شرق، در حالی که وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا با ارسال نامه ای رسمی به دبیرکل سازمان ملل، تلویحا اعلام کرده اند که اگر ایران تا پایان ماه آگوست به میز مذاکرات بازنگردد، تحریم های بین المللی ذیل برجام را از طریق سازوکار بازگشت خودکار احیا خواهند کرد، چین و روسیه با موضع گیری قاطع، در کنار ایران ایستاده اند و مشروعیت چنین اقدامی را به چالش کشیده اند.

تهدید سه کشور اروپایی به فعال کردن مکانیسم ماشه، در شرایطی مطرح می شود که از منظر حقوقی، مشروعیت آن زیر سؤال است.

ایران بارها تأکید کرده که اروپا با خروج از تعهدات برجامی، صلاحیت استفاده از هیچ یک از سازوکارهای این توافق را ندارد.

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز اخیرا در گفت وگویی صریح اعلام کرد: اروپایی ها نه پایه حقوقی دارند، نه اخلاقی. اگر مکانیسم ماشه را فعال کنند، راه گفت وگو برایشان به پایان رسیده است .

او با اشاره به اینکه تحریم های فعلی آمریکا بسیار گسترده تر از تحریم های شورای امنیت هستند، گفت: بازگشت به تحریم های سازمان ملل بیشتر جنبه سیاسی دارد تا اقتصادی. اما بازگرداندن ایران به فصل هفتم منشور ملل متحد می تواند تبعات حقوقی مهمی ایجاد کند .

وزارت امور خارجه چین در واکنش به تهدید تروییکای اروپایی، با صدور بیانیه ای رسمی اعلام کرد: پکن با تحریم های جدید علیه ایران مخالف است و از دیدگاه تهران مبنی بر اینکه کشورهای اروپایی حق قانونی فعال سازی مکانیسم ماشه را ندارند، حمایت می کند .

این موضع چین نه تنها پاسخی به تهدید اروپا، بلکه نشانه ای از همسویی استراتژیک پکن با تهران در مقاطع حساس مذاکرات هسته ای و نیز تلاشی برای جلوگیری از شکاف بیشتر میان طرف های باقی مانده در برجام است. چین بر این باور است که استفاده از مکانیسم ماشه، روند اعتمادسازی را از بین خواهد برد و زمینه ساز تشدید بحران خواهد شد.

نمایندگی دائم روسیه در سازمان ملل نیز با ارسال یادداشتی به شورای امنیت به صراحت تأکید کرد هرگونه تلاش برای بازگرداندن تحریم ها بر اساس مکانیسم ماشه فاقد مشروعیت ، بی اثر و مضر برای روند دیپلماتیک است.

روسیه در این یادداشت تصریح کرده طبق قطع نامه 2231 شورای امنیت، استفاده از مکانیسم اسنپ بک فقط در صورتی ممکن است که کشور متقاضی، روند حل وفصل اختلافات مندرج در بندهای 36 و 37 برجام را طی کرده باشد؛ مسیری که به زعم مسکو، تروییکای اروپایی نه تنها نپیموده اند، بلکه باعدم اجرای تعهداتشان، خود ناقض توافق هستند.

جمهوری اسلامی ایران با استناد به عملکرد ضعیف اروپا در اجرای تعهدات برجامی، این کشورها را فاقد اعتبار برای قضاوت یا استفاده از مکانیسم های برجام می داند. عراقچی در ادامه اظهارات خود گفته است: اروپایی ها با تکیه بر دیدگاهی مانند غنی سازی صفر که صراحتا خلاف مفاد برجام است، نشان داده اند که نه تنها شریک متعهدی نیستند، بلکه اساسا دیگر عضوی از برجام محسوب نمی شوند .

او تصریح کرد چین و روسیه در این ارزیابی حقوقی و سیاسی، با ایران هم موضع هستند و این سه کشور در شورای امنیت چالشی حقوقی و سیاسی را علیه ادعای مشروعیت اروپا در به کارگیری مکانیسم ماشه دنبال خواهند کرد.

در حالی که تهدید به فعال سازی مکانیسم ماشه بار دیگر بر مذاکرات سایه انداخته، جبهه ای حقوقی و سیاسی میان ایران، چین و روسیه در حال شکل گیری است که در آن، مشروعیت اقدام اروپا زیر ذره بین قرار گرفته است. این نه فقط جدالی برای توقف یک روند تحریمی جدید، بلکه تلاشی برای حفظ اعتبار نظام چندجانبه گرایی است؛ نظامی که اگر سه کشور اروپایی بدون طی مراحل حقوقی اقدام به بازگشت تحریم ها کنند، یک گام دیگر به فروپاشی نزدیک خواهد شد. برخلاف تلاش اروپا برای نمایش انزوا و فشار علیه ایران، موضع گیری هماهنگ چین و روسیه بار دیگر نشان داد که تهران در میدان دیپلماسی تنها نیست و مقاومت در برابر زیاده خواهی، پشتوانه ای فراتر از مرزهای منطقه ای دارد.

در نهایت، آنچه در هفته های پیش رو رقم خواهد خورد، می تواند مسیر آینده سیاست هسته ای ایران و همچنین موقعیت حقوقی برجام را تعیین کند. ایران و هم پیمانان کلیدی اش در شورای امنیت، یعنی چین و روسیه، اکنون تا نهم شهریور (پایان آگوست) فرصت دارند تا از تمام ظرفیت های دیپلماتیک، حقوقی و سیاسی خود برای جلوگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه استفاده کنند.

در این میان، پیشنهاد تعلیق شش ماهه از سوی تروییکای اروپایی -هرچند با انگیزه فشار مطرح شده- شاید آخرین فرصت برای خرید زمان و پیشگیری از بازگشت کامل تحریم های شورای امنیت باشد؛ تعلیقی که اگر با ازسرگیری گفت وگوها با اروپا و در سطحی فراتر، با ایالات متحده همراه شود، می تواند در نهایت زمینه ساز غیرفعال سازی دائمی مکانیسم ماشه و خروج این ابزار از مدار تهدیدات علیه ایران شود. اکنون بیش از همیشه، میدان عمل دیپلماسی فعال و هم راستایی راهبردی با شرکای جهانی، تعیین کننده آینده این منازعه پرهزینه خواهد بود.