در پی جنگ 12روزه که به عنوان نقطه عطفی در پویایی های ژئواستراتژیک خاورمیانه عمل کرد، ضرورت بازنگری بنیادین در پارادایم های تصمیم سازی ایران بیش ازپیش آشکار شده است. این رویداد، با تلفیق عناصر نظامی، سایبری و تبلیغاتی، نه تنها برخی از نقاط آسیب پذیر و شکننده ساختاری را برجسته کرد، بلکه الزامی برای گذار از رویکردهای سابق به مدل های عمل گرایانه و مردم محور ایجاد کرد.

به گزارش شرق، گفته های اخیر مقاماتی مانند روحانی، کروبی، پزشکیان و محسنی اژه ای، هرچند در چارچوب های متفاوت و از منظرهای گوناگون، بر این ضرورت تأکید دارند که برای عبور از بحران فعلی باید از تقویت دیپلماسی مذاکره محور تا اصلاحات داخلی مبتنی بر حاکمیت ملی را در دستور کار قرار داد. در سایه شرایط پساجنگ و با تمرکز بر ابعاد سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی، اقتصادی، معیشتی، اجتماعی، فرهنگی، انرژی، ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک، عملا تغییر ریل گذاری نه تنها اجتناب ناپذیر، بلکه امری حیاتی برای پایداری و بقای کشور است.

پیرو آنچه گفته شد، مهدی کروبی در دیدار با اعضای شورای مرکزی مجمع ایثارگران از مسئولان خواست برای اینکه ایران بماند، زمینه اصلاحات ساختاری مبتنی بر رأی ملت را فراهم کنند. دراین بین حسن روحانی، رییس جمهور پیشین ایران، هم در جمع مشاوران خود به تحلیل شرایط پس از جنگ 12روزه پرداخت و بر ضرورت تقویت روابط با جهان تأکید کرد.

او اظهار کرد برای حفظ منافع و امنیت ملی، باید با هر کشوری که آماده مذاکره است، گفت وگو کنیم و تنش ها، به ویژه با آمریکا را کاهش دهیم، زیرا کاهش تخاصم به نفع کشور است. روحانی اسراییل را بدون حمایت آمریکا فاقد قدرت دانست و بر لزوم کاهش دشمنی های غیرضروری تأکید کرد.

رییس اسبق قوه مجریه پیشنهاد ایجاد یک دستگاه اطلاعاتی مردم پایه با حمایت 90 میلیون ایرانی را مطرح کرد، زیرا به گفته او، دستگاهی که فقط به عده ای محدود وابسته باشد، قدرتمند نیست. تجربه سال های 60 و 61 نشان داد که حضور مردم در صحنه، کلید موفقیت در برابر توطئه ها بوده و امروز نیز چنین دستگاهی می تواند نقاط ضعف را جبران کند. روحانی بر اهمیت توجه به خواست مردم تأکید کرد و گفت حاکمیت باید خواسته های مردم را در اولویت قرار دهد.

رییس جمهور دوره های یازدهم و دوازدهم خواستار ایجاد فضایی شد که در آن احزاب قوی بتوانند کاندیداهای صالح را معرفی کنند و صلاحیت ها به جای نهادهای خاص، به احزاب واگذار شود. به باور او، نجات کشور در گرو خدمت به مردم و پذیرش حاکمیت ملی براساس افکار و نظرات آن هاست. همچنین کمک به دیگر کشورها نباید به ضرر ملت ایران باشد.

روحانی به اهمیت تقویت دستگاه تبلیغاتی ملی اشاره کرد و پیشنهاد داد که علاوه بر کانال های ملی صداوسیما، کانال های خصوصی نیز تحت نظارت جمعی ایجاد شوند تا صدای مردم شنیده شود؛ مشابه روزنامه های خصوصی. رییس جمهور اسبق کشور، همچنین خواستار قوه قضاییه ای مستقل شد که فارغ از گرایش های سیاسی و قومی عمل کند.

او بر ضرورت محدودشدن نیروهای مسلح به وظایف ذاتی خود، یعنی دفاع و امنیت، تأکید و بیان کرد اقتصاد، تبلیغات و سیاست خارجی نباید در حوزه نیروهای مسلح باشد. دستگاه اطلاعاتی نیز باید صرفا بر اطلاعات تمرکز کند، نه فعالیت های اقتصادی. رییس پیشین قوه مجریه ایران، واگذاری اقتصاد به مردم در چارچوب قانون و بدون محدودیت را ضروری دانست و تصریح کرد پیشرفت اقتصادی نباید با سقف های مصنوعی محدود شود.

در نهایت، روحانی بر طراحی استراتژی ملی نوین تأکید کرد که باید براساس خواست مردم باشد. این استراتژی باید نقاط قوت 46 سال گذشته را تقویت و نقاط ضعف را اصلاح کند. او پیشنهاد کرد که در صورت تردید در تصمیم گیری ها، با مردم مشورت شود تا استراتژی ملی بر توسعه و عظمت ایران متمرکز باشد، ضمن اینکه در حد توان به دیگران کمک کند. به گفته او، اگر 90 میلیون ایرانی پشت حاکمیت باشند، هیچ قدرتی نمی تواند این ملت را شکست دهد.

مسعود پزشکیان، رییس جمهور کشور، هم هفته گذشته به مناسبت روز خبرنگار با مدیران رسانه دیدار و گفت وگو کرد و با تأکید مجدد بر هماهنگی کامل تصمیمات دولت با مقام معظم رهبری اذعان کرد: نفت ما را تحریم کرده اند و روزبه روز مانع ایجاد می کنند. در این شرایط هم یار طلب کنی، هم سر خواهی یا باور و استقلال را بخواهید یا چیز دیگری. اگر استقلال را می خواهید، باید بسیاری از موضوعات را تحمل کنید .

رییس جمهور تصریح کرد: من تصور نمی کنم با دعوا بتوانیم به جایی برسیم. می گویند صلحی را که دشمن دعوت کرده، رد نکن. کسی نمی گوید وقتی بروم گفت وگو کنم، یعنی تسلیم شده ام. اصلا در ذات ما تسلیم شدن نیست، اما چه کسی گفته از گفت وگو بترسی؟ حرف نمی زنم. گفت وگو نمی کنم .

پزشکیان در ادامه چند سؤال را مطرح کرد و ادامه داد: خب، می خواهی چه کار کنی، بجنگی؟ خب آمد زد و دوباره درست هم بکنیم، می زند. یکی بگوید مذاکره نکنیم، چه کار کنیم؟ این مسائلی نیست که احساسی با آن برخورد کنیم. این را بگویم که هر اقدامی با رضایت و هماهنگی مقام معظم رهبری انجام خواهد شد.

از نظر علمی و اعتقادی معتقدم کاری را که خلاف نظر مقام معظم رهبری باشد، نباید انجام داد و انجام هم نخواهم داد. هنگامی هم که نظر مقام معظم رهبری عنوان شد، دیگر نباید بهانه گیری کرد، بلکه باید به نفع مصلحت کشور و مردم سخن گفت. امروز با کمک رسانه ها و همراهی مردم می توان در حل ناترازی ها و چالش ها گام برداشت. تمام توجه دولت این است که هیچ تصمیمی نباید موجب زیر پا گذاشته شدن حقوق محرومان شود .

قبل تر نیز حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه ای، رییس قوه قضاییه، به مناسبت روز خبرنگار با جمعی از اصحاب رسانه دیدار کرد و از اصلاح و بازنگری در قانون مطبوعات گفت.

آن طور که ایسنا به نقل از مرکز رسانه قوه قضاییه نوشته است، رییس دستگاه قضا در ادامه ضمن گرامیداشت روز خبرنگار، فراخوانی درباره قانون ناظر بر رسانه صادر و عنوان کرد: قانون مطبوعات در سال 1364 تدوین شده و آخرین اصلاحات عمده صورت گرفته بر روی این قانون، مربوط به سال 1379 است؛ براساس این، از همه اصحاب رسانه می خواهم که حداکثر تا 15 شهریور به ما اعلام کنند که آیا نیاز به اصلاح و بازنگری قانون در حوزه رسانه وجود دارد یا خیر.

چنانچه پاسخ اهالی رسانه به این پرسش مثبت است، قید کنند که در چه حوزه هایی باید این اصلاح و بازنگری اعمال شود. این نظرات از طریق مرکز رسانه قوه قضاییه دریافت می شود . رییس عدلیه درخواست دیگری را مطرح کرد دال بر اینکه از همه اصحاب رسانه می خواهیم حداقل پنج نقد جدی را که به قوه قضاییه وارد می دانند، ترجیحا با ذکر راه حل، به مرکز رسانه قوه قضاییه ارائه دهند .

به گفته قاضی القضات، ایضا این درخواست را نیز داریم که حداقل پنج ایراد و اشکال را که به برخی رسانه ها وارد است و قوه قضاییه ناگزیر است طبق قانون با آن ها برخورد کند، قید کنید. اگر بر روی این نظر اتفاق دارید که تحت هیچ شرایطی نیز نباید با هیچ رسانه ای در هیچ سطحی برخورد شود، آن را قید کنید؛ هرچند بسیار بعید و مُستبعد است که چنین اتفاق نظری در میان شما اهالی رسانه وجود داشته باشد .

رییس قوه قضاییه یادآور شد: شما اصحاب رسانه و نخبگان این حوزه که سلایق و گرایش های مختلف را نمایندگی می کنید، به ما بگویید وقتی یک فرد رسانه ای، وفق قوانین فعلی، تخلف یا جرمی را مرتکب می شود، ما چگونه با او برخورد کنیم که این برخورد ما، هم منطبق با قانون باشد، هم بازدارنده باشد و هم آسیب زا نباشد .

محسنی اژه ای در خاتمه ضمن تبیین و تشریح مؤلفه های تقویت انسجام ملی، بیان کرد: پس از جنگ تحمیلی اخیر، انسجام و وحدت ملی در کشور تقویت شده است؛ باید این انسجام و وحدت را پاس داشت و از آن صیانت کرد. تشریح اهمیت انسجام ملی، رسیدن به تعریف واحد از آن، تعیین شاخص ها و مصادیق آن، شناسایی علل موجده و مُبقیه انسجام ملی و قس علی هذا، از جمله ضروریاتی است که نیازمند کنشگری هنرمندانه و پربسامد رسانه ای است .

آنچه از زبان مقامات و مسئولات اسبق، سابق و فعلی کشور در تحلیل شرایط پساجنگ مطرح شد، مبیّن آن است که جنگ 12روزه در بُعد سیاسی، بر پوست اندازی در ساختارهای داخلی تأکید دارد که این امر می تواند کشور را از انحصارگرایی به سمت پلورالیسم هدایت کند و دراین بین رجعت به دموکراسی مشارکتی پررنگ تر از قبل شده است.

چنین تغییری، با کاهش تنش های داخلی، انسجام ملی را تقویت کرده و از فروپاشی اجتماعی جلوگیری می کند. فراخوان حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه ای برای نقد قوه قضاییه و اصلاح قانون مطبوعات، به سمت شفافیت قضایی حرکت می کند که این امر پایه ای برای حکمرانی پاسخ گو فراهم می آورد.

درعین حال باید گفت کاهش تنش با غرب، به ویژه آمریکا، یک پارامتر مهم برای رسیدن به تثبیت شرایط است. جنگ تحمیلی اخیر نشان داد انزواگرایی، هزینه های دیپلماتیک سنگینی به بار می آورد؛ بنابراین تغییر ریل به سمت دیپلماسی چندجانبه، از جمله تقویت روابط با اروپا و همسایگان می تواند تحریم ها را خنثی کند.

این رویکرد براساس اصل منافع ملی، از ایدئولوژی به پراگماتیسم شیفت می دهد و فرصت های جدیدی در پیمان های منطقه ای ایجاد می کند. ضمن آنکه باید یادآور شد که جنگ اسراییل و آمریکا علیه ایران، با حملات سایبری و تبلیغاتی، بر لزوم ادغام هوش مصنوعی و مشارکت مردمی تأکید کرد. حوزه های اقتصادی و معیشتی، چالش های پساجنگی مانند ناترازی های انرژی و آب و تحریم های نفتی، نیازمند گذار از اقتصاد دولتی به بازارمحور است.

در نهایت، این تغییرات، با هماهنگی رهبری -که پزشکیان بر آن تأکید دارد- می تواند ایران را به سمت پایداری هدایت کند، چراکه گذار به مدل های عمل گرا، فرصت های جدیدی برای شکوفایی ایجاد می کند، بنابراین در مجموع جنگ 12روزه، نه تهدید، بلکه کاتالیزوری برای بازسازی است، مشروط به اراده جمعی برای تحول.