حسین موسوی، رییس مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در سرمقاله روزنامه شرق نوشت: سفر دبیر شورای عالی امنیت کشورمان به لبنان، از آن رو اهمیت دارد که دولت لبنان به تازگی طرحی را برای خلع سلاح حزب الله به تصویب رسانده و نواف سلام، نخست وزیر لبنان اعلام کرده که ارتش مکلف شده است طرحی اجرایی را برای انحصار سلاح در دست دولت تا پیش از پایان سال جاری میلادی ارائه دهد.

این اقدام دولت لبنان که تحت فشار شدید توم باراک، نماینده ویژه آمریکا، انجام شده است، شامل پیش نویسی می شود که در جلسه هیئت دولت لبنان به بحث و بررسی گذاشته شد و مفادی از آن که در دسترس افکار عمومی قرار گرفت، شامل موارد ذیل است:

توقف فوری اقدامات نظامی اسراییل، عقب نشینی اسراییل به مرزهای بین المللی، گسترش سلطه دولت بر همه مناطق لبنان، خلع سلاح حزب الله و تحویل سلاح ها به ارتش آمریکا، تأمین مبلغ یک میلیارد دلار سالانه و به مدت 10 سال برای ارتش و نیروهای امنیتی لبنان و همچنین برپایی کنفرانس بین المللی برای کمک به بازسازی لبنان. در عین حال، این امر دربرگیرنده ترسیم مرزها با سوریه و اسراییل با همکاری و کمک آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی خواهد بود.

لازم به ذکر است که ارتش لبنان حق داشتن سلاح هایی از نوع سلاح های حزب الله را ندارد و بنابراین در صورت کشف مراکز تسلیحاتی حزب الله، یا باید آن را منهدم کند یا در اختیار آمریکا قرار دهد.

همچنین دولت لبنان با درک درستی از زیست مشترک طوایف لبنانی و احتمال بروز جنگ داخلی برای کاهش فشارهای آمریکا، اجرای این طرح را به پایان سال جاری میلادی موکول کرده است؛ زیرا به خوبی می داند که انجام چنین اقدامی به فروپاشی دولت و احتمالا تجزیه ارتش و جنگ میان طوایف لبنانی منجر خواهد شد و دلیل ساده و واضح آن است که بدنه قابل توجهی از ارتش و نیروهای امنیتی لبنان را شیعیان تشکیل می دهند که در صورت ایجاد بحران، به دفاع از جامعه شیعه برمی خیزند.

محمود قماطی، نایب رییس شورای سیاسی حزب الله، در واکنش به این اقدام دولت اظهار کرد دولت لبنان قادر به خلع سلاح مقاومت نخواهد بود و انجام آن بدون خونریزی در مواجهه با دشمن خارجی ناممکن است. او افزود اگر دولت تلاش کند تصمیم خود را اجرا کند، تمام مردم لبنان با آن مقابله خواهند کرد.

در عین حال، به دلایلی که در ذیل گفته خواهد شد، افکار عمومی جامعه شیعه خواهان حفظ سلاح مقاومت هستند.

پس از کشتارهایی که توسط نیروهای وابسته به دولت سوریه در منطقه ساحلی سوریه و در حمص و نیز در سویدا رخ داد، افکار عمومی شیعیان لبنان که با ازدست دادن رهبر حزب الله و دیگر کادرهای نظامی-امنیتی غافلگیر شده و نیز به نوعی نسبت به آینده مقاومت دچار تردید شده بود، از احتمال تکرار چنین حملاتی علیه جامعه شیعه در لبنان و سوریه به شدت نگران شد و فضای عمومی در لبنان بر حفظ سلاح مقاومت برای دفاع از کشور به ویژه در جامعه شیعه مصمم تر شد.

از سوی دیگر مقاومت پس از ضربات سنگینی که دریافت کرد و در آن رهبران کلیدی خود را از دست داد، در معرض فشار افکار عمومی بخشی از جامعه لبنان که خواهان خلع سلاح حزب الله بود نیز قرار گرفت.

در چنین فضایی، رقبای سیاسی حزب الله و نیز دولت جدید لبنان با حمایت آمریکا فرصت را مغتنم شمرده و جنگ روانی و سیاسی گسترده ای را علیه حزب الله و سلاح مقاومت به راه انداختند. اما حوادث سوریه و خشونت های فرقه ای در این کشور و انتقال بخشی از این خشونت ها به برخی تندروهای سلفی در طرابلس لبنان، زنگ هشدار را برای مردم لبنان و به ویژه جامعه شیعه به صدا درآورد.

در اوایل ماه مارس 2025 میلادی تنش ها و خشونت ها به طور بی سابقه ای در منطقه ساحلی سوریه شامل استان های لاذقیه و طرطوس گسترش یافت و ارتش سوریه به بهانه تعقیب بازمانده های رژیم اسد، حمله گسترده ای را به مناطق علوی نشین تدارک دید و طی چند روز نیروهای سلفی وابسته به دولت سوریه با کشتار بیش از هزارو 500 غیرنظامی اعم از زنان و مردان و کودکان، به صورتی فجیع و غیرانسانی مرتکب جنایت جنگی شد.

این عملیات جنایت بار یکی از بزرگ ترین کشتارهای ثبت شده علیه غیرنظامیان بود که سریعا با محکومیت گسترده جهانی روبه رو و مشخص شد که دولت احمد الشرع هیچ توجیهی برای آن نداشت و فقط به تعقیب قضایی این نیروها وعده داد.

این شیوه از اعمال جنایتکارانه از سوی شبه نظامیان وابسته به دولت دمشق سبب شد کشورهای غربی و عربی توانایی این دولت را در کنترل بیش از 50 گروه سلفی، داعشی، جهادی و افراطی وابسته به وزارت دفاع سوریه در حمایت از او دچار تردید کند. اما به نظر می رسد آن ها همچنان امیدوار بودند که دولت احمد الشرع در دمشق بتواند اوضاع را به شیوه ای از حکمرانی مدنی تحت کنترل قرار دهد.

با حمایت ترکیه بار دیگر نظر اروپایی ها برای ادامه کار احمد الشرع جلب شد و عربستان نیز با ایجاد یک صحنه دیدار میان رییس دولت سوریه با دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا مجددا فضای مناسبی را برای ادامه کار او فراهم کرد.

با اعلام وعده های کمک از همه سو بار دیگر احمد الشرع و وزیر خارجه اش با انجام سفرهای متعدد توانستند مجددا اعتماد نسبی جامعه بین المللی را برای ادامه کار خود کسب کنند. اما کشتار دیگری که توسط نیروهای وابسته به وزارت دفاع احمد الشرع در سویدا علیه اقلیت دروز انجام شد، دیگر اقلیت های منطقه از جمله کردها، علوی ها، دروزی ها و مسیحیان در سوریه و شیعیان در لبنان را به شدت نگران کرد.

مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه در مناطق کردنشین که تحت فشار آمریکا آماده تفاهم با دولت دمشق بود، از ادامه گفت وگوها برای خلع سلاح کردها شانه خالی کرد.

درگیری ها در شهر سویدا در جنوب سوریه در 13 جولای 2025 که با حمله نیروهای وابسته به دولت احمد الشرع به این منطقه با هدف خلع سلاح نیروهای مسلح دروز انجام شد، یکی از خشونت بارترین امواج کشتار را پس از سقوط اسد در این استان رقم زد.

طی این دو روز حمله صدها نفر کشته و زخمی شدند و برخی نیز سر بریده شدند. در نتیجه واکنش بین المللی برای محکوم کردن این اقدام و دعوت به کاهش تنش بسیار سریع بود، دروزی ها نیز خواستار حمایت بین المللی فوری شدند. اسراییل هم فرصت را مناسب دید و با مداخله گری فعال و حمله به وزارت دفاع دولت در دمشق به پشتیبانی از دروزی ها وارد معرکه شد.

وزیر دفاع اسراییل، یسراییل کاتس در 14 جولای آشکارا اعلام کرد اسراییل اجازه آسیب رسانی به دروز سوریه را نمی دهد و در برابر حوادث خشونت بار و خونین سویدا دست بسته نخواهد ماند.

پس از عقب نشینی نیروهای شبه نظامی وابسته به دولت سوریه از سویدا که زیر لوای ارتش عمل می کردند، این بار عشایر بدو که به گرایش های سلفی داعشی مشهورند، با حمله به شهر جنایت های دیگری را علیه مردم بی دفاع مرتکب شدند. پیامد این حادثه بار دیگر جامعه شیعه و دیگر اقلیت های منطقه در سوریه و لبنان را با احساس ناامنی روبه رو کرد ضمن آنکه به مداخله اسراییل در سوریه و اشغال بیشتر خاک این کشور منجر شد به گونه ای که گشتی های ارتش اسراییل تا 10 کیلومتری دمشق پیشروی کردند.

طایفه دروز پس از این حوادث اعلام کرد نظر به افزایش تهدیدات علیه این اقلیت سلاح خود را بر زمین نخواهد گذاشت. پیامد این حوادث و نیز رویه خشونت بار و فرقه گرایانه ای که دولت سوریه در پیش گرفت، باعث توقف روند جمع آوری سلاح در سوریه شد.

اکنون روشن شده است آنچه از آن به عنوان ارتش و نیروهای نظامی سوریه یاد می شود، در واقع گروه های شبه نظامی با گرایش های سلفی و جهادی هستند که در هر فرصتی برای انتقام جویی از اقلیت های منطقه از جمله کردها، مسیحیان، دروزی ها و علوی ها مورد استفاده قرار می گیرند و بنابراین با توجه به گرایش های افراطی در میان برخی گروه های اهل سنت در لبنان، این امکان که لبنان نیز تحت تأثیر حوادث سوریه قرار گیرد، بعید به نظر نمی رسد.

چشم انداز آینده سوریه از یک سو و حملات روزانه اسراییل به جنوب لبنان از سوی دیگر، افکار و فضای عمومی شیعیان لبنان را بیش از گذشته بر حفظ سلاح برای دفاع از خود و نیز کشور لبنان در مقابل حملات اسراییل مصمم کرده است. تظاهراتی که از سوی هواداران حزب الله و جنبش امل در لبنان در مخالفت با خلع سلاح حزب الله برگزار می شود را باید در این چارچوب تبیین کرد. اما به نظر می رسد مهم ترین چالشی که حزب الله با آن روبه روست، تغییر نقشه جغرافیایی منطقه است.

اسراییل تلاش گسترده ای دارد تا به شیوه های مختلف و با کمک دولت آمریکا و نیز دولت کنونی لبنان، معادله بازدارندگی توسط حزب الله را در جبهه شمالی فلسطین اشغالی به کلی نابود کند تا بتواند با ایجاد مناطق عاری از سلاح راه را برای گذرراه هایی که منطقه جولان و الجلیل را در فلسطین اشغالی به بندر حیفا به عنوان قطب اقتصادی و پایانه اتصال آسیا به اروپا متصل می کند، باز کند به گونه ای که شمال رودخانه لیطانی در لبنان تحت نفوذ اسراییل باشد.

در واقع نقشه راهی که توسط دولت لبنان برای انحصار سلاح در دست دولت و خلع سلاح حزب الله اعلام شده است، دیکته کلمه به کلمه توم باراک نماینده ویژه آمریکا در امور ترکیه، لبنان و سوریه بود تا قطعات ایده اسراییل بزرگ در منطقه جورچین شود، اگرچه دولت لبنان که محصول تفاهم طوایف لبنانی است، نمی تواند علیه یکی از این جوامع یعنی شیعیان اقدام خصمانه انجام دهد، اما گویا آمریکا برای تغییر نقشه منطقه که هسته اصلی آن چیزی به عنوان اسراییل بزرگ است، عجله دارد،

پروژه ای با ماهیت توراتی نیل تا فرات که به شیوه ای مدرن از طریق گذرراه های استراتژیک در جریان است.

یکی از ایده های استراتژیک که اکنون در جریان است، کریدور داوود است که از ارتفاعات جولان اشغالی سوریه امتداد می یابد و با عبور از استان های جنوبی سوریه شامل قنیطره، درعا و سویدا به بادیه سوریه می رسد و تا سه راهی التنف در مرز سوریه، عراق و اردن ادامه می یابد و احتمالا در آینده مسیری را به سوی مناطق کردنشین دنبال خواهد کرد. سوی دیگر گذرراه داوود همچنان که ذکر شد، با عبور از مرزهای لبنان و الجلیل به بندر حیفا ختم می شود، پروژه ای که فراتر از مرزهای رژیم اسراییل است و به تغییر شکل منطقه منجر می شود.

این طرح که در قالب نوعی کشورگشایی به شکل مدرن در مراکز تحقیقات اسراییلی نظیر امور عمومی اورشلیم و مرکز بگین سادات پشتیبانی فکری می شود، ریشه در ادبیات جنبش صهیونیستی اسراییل بزرگ دارد.

به نظر می رسد ناآرامی ها و ضعف دولت مرکزی و احتمال تقسیم سوریه فرصت تاریخی را برای چنین تغییری در موازنه جغرافیای سیاسی ایجاد کرده است. آنچه اسراییل در جست وجوی آن است، افزون بر کاهش تهدیدات امنیتی علیه موجودیت رژیم، نوعی توسعه طلبی در زمین سوخته و عاری از سلاح و بی دفاع است.

به نظر می رسد تحقق چنین ایده ای با زنجیره ای از چالش ها و مقاومت ها روبه رو خواهد شد. می توان گفت گذرگاه داوود امنیت ملی بسیاری از کشورها از جمله سوریه، لبنان، عراق، ترکیه و حتی ایران را به خطر خواهد افکند. در چنین فضایی باید منتظر آینده و شیوه های مبارزاتی علیه آن بود.