در خبرها آمده است تعداد آدم هایی که در سال 1403 در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده اند به 35 هزار نفر رسید. این عدد به نظر عدد بزرگی می رسد، اما نشان از فاجعه ای دارد که جا دارد کارشناسان مرتبط با هوا و سلامت به آن بپردازند. پرداختن به اخبار آلودگی هوا آنقدر تکراری و کلیشه ای شده که هم مردم و هم مسوولان به راحتی از کنار آن گذر می کنند.

به گزارش اعتماد، انگار که این معضل هیچ وقت قرار نیست درمان شود و شاید هم آنقدر به دست فراموشی سپرده شده و هیچ متولی ای در این زمینه گریبان متهمان آلودگی هوا را نمی گیرد که مردم در این زمینه بی حس شده اند. اما واقعیت این است که ما در این زمینه قانون داریم؛ قانون هوای پاک که هرگز کسی جدی به آن نپرداخت و مسوولی بابت اجرا نکردنش مواخذه نشد.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نتایج آخرین مطالعه صورت گرفته در ایران (سال 1403) در زمینه بررسی اثرات بهداشتی و خسارات اقتصادی آلودگی هوا در کشور، به ایسنا گفته است: مطالعه ای درباره بررسی آثار بهداشتی و اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در سال گذشته انجام شده و در قالب آن 83 شهر کشور با جمعیتی بیش از 57 میلیون نفر مورد بررسی قرار گرفته اند. آمار و ارقام مطالعه انجام شده بیانگر این است که تعداد مرگ های منتسب به آلودگی هوا در سال 1403 به طور میانگین 35 هزار و 540 نفر است.

براساس نتایج این مطالعه، کمترین تعداد مرگ های منتسب به آلودگی هوا در این 83 شهر برابر با 23 هزار و 766 نفر و بیشترین تعداد 46 هزار نفر برآورده شده است. به گفته شاهسونی، از آنجا که میزان غلظت آلودگی هوا در سال 1403 نسبت به 1402 افزایش یافته و از سویی مطالعه بررسی آثار آلودگی هوا در سال 1402 در 57 شهر به 83 شهر در سال 1403 افزایش یافت، موضوع بیانگر این است که اقدامات در راستای اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه های آن به ویژه آیین نامه فنی ماده 2 این قانون موثر نبوده و کاهش ذرات کمتر از 2.5 میکرون را تجربه نکرده ایم. در میان ذرات آلاینده، ذرات معلق کمتر از 2 و نیم میکرون، متهم اصلی ماجرا به شمار می روند. براساس نتایج مطالعه مذکور، 12.7 درصد از مرگ های طبیعی در 83 شهری که مورد مطالعه قرار گرفته اند، منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون است.

وقتی به آمار مرگ های ناشی از آلودگی هوا در سال های گذشته نگاه می کنیم، متوجه رشد قابل توجه این عدد می شویم؛ رشدی که نشان از زیاد شدن مرگ آدم ها دارد، آدم هایی که شهرنشینی را انتخاب کرده اند تا کیفیت زندگی شان تغییر کند، نه اینکه بمیرند.

وزارت بهداشت، طبق قانون هوای پاک، هرسال بیماری ها و مرگ های منتسب به آلودگی هوا را اعلام می کند. آنچه در سال 1402 در 57 شهر کشور، جامعه آماری بالغ بر 48 میلیون نفر را مورد بررسی قرار داد، میزان مرگ های منتسب به آلودگی هوا در آن سال را بالغ بر 30هزار و 692 نفر اعلام کرد؛ سهم ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون از میزان مرگ ومیر کشور نیز 12.6 درصد اعلام شد.

بر اساس گفته های رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، میزان مرگ های منتسب به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در سال 1402 شهرهای ماهشهر ، ریگان ، تهران ، مشهد ، اصفهان و اراک از میانگین کشوری بیشتر است. تعداد روزهایی که میزان ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون آن کمتر از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت باشد برای شهروندان تهرانی 12 روز است که معادل 3 درصد روزهای سال گذشته می شود. این عدد در سال 1401 توسط وزارت بهداشت با مطالعه ای که در 33 شهر کشور انجام شد، 26 هزار نفر اعلام شد.

بر اساس اعلام این وزارتخانه، تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM2.5 در افراد بالای 30 سال در سال 1401 به طور میانگین 26 هزار و 307 نفر گزارش شده است که بیش از 26 درصد نسبت به سال 1400 افزایش یافته است. همچنین قابل ذکر است در سال 1400 نیز تعداد همه مرگ های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM2.5 بیش از 87 درصد نسبت به سال 1399 افزایش یافته بود که علت این موضوع نیز کاهش رهنمود غلظت ذرات معلق توسط سازمان بهداشت جهانی بود؛ در واقع حد رهنمود غلظت ذرات معلق PM2.5 از 10 میکروگرم به 5 میکروگرم کاهش یافت.

آلودگی هوا غیر از تمام شدن زندگی آدم ها و از بین رفتن آن ها، خسارت مالی و اقتصادی هم به همراه دارد. شاهسونی درباره هزینه های اقتصادی ناشی از مرگ های منتسب به آلودگی هوا گفت: براساس نتایج حاصل از مطالعه آثار بهداشتی و اقتصادی آلودگی هوا، میزان هزینه های ناشی از مرگ های منتسب به آلودگی هوا (براساس هزینه جهانی مرگ هر فرد) حدود 14 میلیارد دلار است.

اگر قیمت هر دلار را براساس نرخ دلار در مرکز مبادله ایران 72 هزار تومان در نظر بگیریم، هزینه های مرگ های منتسب به آلودگی هوا در سال 1403 حدود 1000همت برآورد می شود. البته در آخرین گزارش بانک جهانی در سال 2021 هزینه آلودگی هوا با لحاظ نمودن هزینه های بیماری ها در کنار مرگ و میر، خسارات سلامتی در کشور ایران ناشی از آلودگی هوا را بیش از 23 میلیارد دلار معادل 5 ٪ تولید ناخالص داخلی برآورد کرده است که پایین تر از میانگین جهانی (1/6 ٪) است.

هزینه های مرگ های منتسب به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در 57 شهر مورد بررسی در سال 1402 نیز 12میلیارد دلار بود که حدودا معادل 600 هزار میلیارد تومان (همت) می شد که نشان از رشد 40 درصدی در سال 1403 دارد.

در سال 1401 در مجموع خسارات مرتبط با کل موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با 10.3 میلیارد دلار معادل با 421 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که آن هم نشان از رشد 29 درصدی در سال 1402 دارد.

شاهسونی درباره پاک ترین و آلوده ترین شهرهای کشور در سال 1403 و با استناد به مطالعه مذکور، گفت: نتایج مطالعه آثار ناشی از آلودگی هوا بیانگر این است که شاهرود، پاک ترین شهر سال 1403 در کشور است. سنندج، نیز جزو پاک ترین شهرهای کشور است و به عبارت دیگر می توان گفت که شهرهای شاهرود و سنندج، کمترین غلظت ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون را در سال 1403 داشته اند.

از طرف دیگر متاسفانه، شهرهای زابل، ایرانشهر و ریگان بالاترین ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون را در سال گذشته داشته اند و به ترتیب آلوده ترین شهرهای کشور در 1403 محسوب می شوند. طی سال 1403 به طور میانگین 10 درصد از روزهای سال در 83 شهر کشور مورد مطالعه هوای خوب (پاک) و 69 درصد دارای هوای قابل قبول بوده اند. بقیه روزهای سال هوای ناسالم برای گروه های حساس و همه گروه ها بوده است.

شاهسونی درباره جزییات مرگ های منتسب به آلودگی هوا طی سال گذشته توضیح داد: یافته های مطالعه مذکور بیانگر این است که به طور میانگین 14.66 درصد از مرگ ها به علت بیماری های ایسکمیک قلبی (IHD) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون است.

نتایج مطالعه نشان می دهد که 15 درصد از مرگ ها به علت سکته مغزی و 14.4 درصد از مرگ های به دلیل سرطان ریه و بیش از 11 درصد از مرگ های به علت بیماری های مزمن انسداد ریوی نیز منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون هستند. البته جزو مرگ های طبیعی منتسب در شهرهایی مثل زابل، ایرانشهر و شهرهایی که در مواجهه با توفان های گرد و غباری هستند از میانگین کشور بسیار بالاتر است.

مواجهه با آلودگی هوا به عنوان مهم ترین عامل خطر زیست محیطی در دنیا بوده و به عنوان دومین عامل خطر در مرگ های ناشی از بیماری های غیرواگیر در جهان شناخته می شود. براساس گزارش موسسه بار بیماری ها در سال 2024، سالانه به ازای هر 8 مرگ، یک مرگ به علت آلودگی هوا رخ می هد. آلودگی هوا پس از فشار خون بالا به عنوان دومین ریسک فاکتور مرگ است و حتی تعداد مرگ های ناشی از آلودگی هوا، از استعمال دخانیات نیز بالاتر است.