عباس عبدی در روزنامه اعتماد نوشت: هفته گذشته سخنگوی محترم دولت، برای آنکه مبادا مردم نگران شوند، گفت: هنوز برای افزایش قیمت بنزین تصمیمی گرفته نشده است. ما باید در این موضوع بیشتر حرف بزنیم و درنهایت به تصمیم برسیم، ولی امروز زمان آن نیست. به قول رییس جمهور، کسی که با ماشین آفرود بیرون شهر رانندگی می کند خیلی هم خوب است، اما آیا می توانیم سهمیه و قیمت 1500 تومانی را به این کار اختصاص بدهیم؟ از آنجا که آقای پزشکیان به هر دو اعتبار اسم و رسم به عنوان پزشک شناخته می شوند، بد نیست این سخنان را با یک تمثیل پزشکی ترجمه کنیم.

در پزشکی، برای توصیف وضعیت سرطان، دو شاخص کلیدی وجود دارد: گرید (Grade) و استیج (Stage یا پله). گرید به ماهیت سلول سرطانی مربوط است: میزان غیرطبیعی بودن، سرعت رشد و تکثیر و شدت بدخیمی آن. هر چه گرید بالاتر باشد، سلول ها موذی تر و بی رحم ترند. استیج یا پله، میزان پیشرفت بیماری و گستره سرایت آن را نشان می دهد و شامل مراحل زیر است:

پله صفر: سرطان محدود و خاموش است و علائم آشکاری ندارد.

پله یک: توده کوچک و محلی شکل گرفته است.

پله دوم: توده بزرگ تر شده و به غدد لنفاوی نزدیک می شود.

پله سوم: سلول های سرطانی به غدد لنفاوی و بافت های اطراف نفوذ کرده اند.

پله چهارم: بیماری به سراسر بدن سرایت کرده و خون، استخوان و اندام های اصلی را درگیر کرده است.

تجربه کشورهای پیشرفته نشان می دهد که اگر سرطان با گرید بالا قبل از رسیدن به پله سوم شناسایی شود، شانس درمان بسیار بالاست.

اما وقتی گرید بالا و بیماری در پله سوم یا چهارم باشد، فرصت ها ساعت به ساعت از دست می روند. در چنین شرایطی حتی 24 ساعت تاخیر می تواند مرگبار باشد و بیمار باید فورا به اتاق عمل برود.

حالا تصور کنید بیماری با سرطان بدخیم و گرید بالا، در پله سوم است و روند به سمت پله چهارم ادامه دارد. تمام آزمایش ها و تصاویر پزشکی این را تایید می کند. بیمار ضعیف و ناتوان شده، اما با اطمینان می گوید هنوز دارد فکر و مشورت می کند و فعلا قصد عمل جراحی ندارد، چون نمی خواهد خانواده اش را نگران کند!

قیمت گذاری حامل های انرژی، سرطان اقتصاد ایران است. سرطانی با گرید بسیار بدخیم که همه شریان های اقتصادی را آلوده کرده است؛ از تولید و اشتغال تا سرمایه گذاری، از محیط زیست تا عدالت اجتماعی. سال هاست که این سرطان از مرحله موضعی عبور کرده و اکنون در پله سوم و رو به چهارم است. حتی اگر همین امروز جراحی آغاز شود، نیاز به شیمی درمانی و رادیوتراپی سخت و طولانی خواهد بود. با این حال، دولت به جای عمل فوری، به گفت وگو و مشورت بی پایان مشغول است، گویی قرار است این بیمار خود به خود درمان شود.

ادامه این وضعیت، یعنی اختصاص میلیاردها دلار ارز به قاچاق بنزین، درحالی که برای داروی بیماران واقعی ارز کافی وجود ندارد. یعنی تغذیه شبکه فساد و ناکارآمدی، به بهای تخریب حمل و نقل عمومی، کاهش بهره وری و فرو بردن اقتصاد در رکود. این سرطان اقتصادی نه تنها منابع مالی کشور را می بلعد، بلکه ذهن و توان برنامه ریزان را هم تحلیل برده است. سیاست گذاران آن قدر از جراحی می ترسند که حتی جرات گفتن حقیقت به مردم را ندارند.

نتیجه این است که هزینه های بحران، مستقیم و غیرمستقیم، فقط بر دوش مردم سنگینی می کند، نه مدیران و تصمیم گیران. این همان جراحی اقتصادی است که باید در سال نخست دولت انجام می شد؛ زمانی که هنوز توان و سرمایه اجتماعی برای حمایت از تصمیم های دشوار وجود داشت. اکنون با تاخیر و تعلل، هزینه این عمل چندبرابر شده و موفقیت آن هم کمتر. هر روز تاخیر، به معنای گسترش بیشتر سرطان در بافت های اقتصاد و کاهش امید به بهبود است.

حکومتی که نتواند یا جرات نداشته باشد با چنین بیماری مرگباری روبه رو شود و مردم را برای همراهی با درمان قانع کند، در هیچ عرصه دیگری هم موفق نخواهد بود. بحران قیمت گذاری انرژی، آزمونی است که میزان توان واقعی حکومت برای تصمیم های بزرگ و حیاتی را عیان می کند.

سرطان را نمی توان با داروهای آرام بخش یا وعده های فردایی درمان کرد. گاهی تنها راه نجات، تیغ جراحی است، هر چند دردناک به نظر آید. امروز اقتصاد ایران در اتاق اورژانس است، اما جراحان آن بیرون ایستاده اند و به جای عمل، مشغول سخنرانی اند.