علی حیدری کارشناس حوزه قفقاز، در رابطه با ارزیابی خود از احداث مسیر ارتباطی تازه تحت حاکمیت ارمنستان که در نشست واشنگتن مطرح شده است و در پاسخ به این سوال که آیا تاسیس آن قطعی است و منافع ایران را تهدید خواهد کرد، گفت: بحث قطعی بودن یا نبودن یک موضوع است، تهدید آن برای مرزهای ما موضوعی دیگر است. با توجه به اینکه در توافق نامه پیش از توافق صلح، یعنی پاراف انجام شده، به این موضوع اشاره ای نشده و به صورت دقیق درباره کریدور خاصی توضیحی داده نشده است، می توان نتیجه گرفت که هنوز همه چیز مبهم است چون فقط ترامپ به آن اشاره کرده است.

به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: تنها اشاره ای که طرف ارمنی، آقای پاشینیان داشته این است که به یک شرکت واگذار خواهد شد؛ اما حاکمیت ما بر جاده در این منطقه اعمال خواهد شد. رییس جمهور آذربایجان هم در پاسخ به سؤالی در این باره بیان کرده که آنچه بین طرفین، یعنی آقای پاشینیان و ترامپ گفته شده است، درباره بخشی از خاک ارمنستان گفت وگو بوده و به ما ارتباطی ندارد.

این کارشناس ارشد مسائل حوزه قفقاز با تاکید بر اینکه درباره راهگذر سیونیک، هنوز چیزی مشخص نشده است، بیان کرد: تنها اتفاقی که در واشنگتن رخ داده، این است که طرفین توافق کردند که توافق نامه صلح را به زودی امضا کنند. هنوز این توافق نامه نهایی نشده است، زیرا آذربایجان چند خواسته دارد که هنوز محقق نشده است، از جمله تغییر قانون اساسی ارمنستان که آذری ها مدعی هستند در آن به بخشی از خاک آذربایجان چشم داشت وجود دارد.

وی اضافه کرد: همچنین، تحدید حدود، یعنی علامت گذاری مرزی، هنوز انجام نشده است. تا زمانی که این دو موضوع به انجام نرسد، توافق نامه صلح هم در کار نخواهد بود و وضعیت کریدور مشخص نخواهد شد. به همین دلیل، وضعیت فعلی مبهم است و هر دو طرف، یعنی آذربایجان و ارمنستان، در این باره به صورت صریح و روشن موضع گیری نکرده اند.

حیدری با بیان اینکه اگر این کریدور شکل بگیرد، نحوه شکل گیری آن می تواند برای ما تهدیدی باشد، اظهار کرد: اگر طرف آمریکایی در آنجا حضور پیدا کند و نیروهای امنیتی آمریکایی برای تأمین امنیت شرکت های آمریکایی مستقر شوند، این موضوع می تواند خطر مهمی از نظر امنیتی و ژئوپولیتیکی علیه ایران ایجاد کند.

وی تاکید کرد: اگر دو طرف، یعنی آذربایجان و ارمنستان، به توافق برسند که طبق آنچه در توافق نامه 2020 مسکو به امضا رسیده، خطوط مواصلاتی در اختیار آذربایجان قرار بگیرد و حاکمیت ارمنستان و دریافت عوارض گمرکی از سوی ارمنستان حفظ شود، این وضعیت هیچ خطری برای ایران نخواهد داشت.

این تحلیل گر روابط بین الملل در خصوص این ادعا که مسیر سیونیک حضور ناتو را مناطق شمالی ایران هموار خواهد کرد، عنوان کرد: آنچه که برخی در داخل عنوان می کنند، دالان تورانی ناتویی است که به معنای تسلط ناتو بر این منطقه خواهد بود و نه اینکه صرفاً یک جاده تجاری و اقتصادی باشد، یعنی یک منطقه ای باشد که غرب از نظر امنیتی و نظامی بر آن مسلط شود، اگر چنین باشد، تهدید برای ما خواهد بود.

حیدری در رابطه با راه حل ایجاد یک مسیر مواصلاتی میان آذربایجان و ارمنستان که ایران و روسیه را راضی کند، گفت: اگر جاده ای ایجاد شود که دو طرف را به هم متصل کند و ما بتوانیم اقداماتی انجام دهیم که جاده ارس هم بخشی از بار ترانزیت را بر عهده بگیرد، این موضوع می تواند بالاترین سطح منفعت را برای ایران به ارمغان بیاورد. این موضوع یک راه حل میانه هم دارد یعنی به جای اینکه ارمنستان بخواهد از شرکت ها یا کشورهای بین المللی استفاده کند، بهتر است که طرفین ابتدا دوجانبه به توافق برسند یا اگر به یکدیگر اعتماد ندارند، از پلتفرم سه به علاوه سه که پس از جنگ 2020 مطرح شد، استفاده کنند.

وی تاکید کرد: در این صورت، کشورهای منطقه به عنوان ناظر برای راه اندازی مسیر ارتباطی حضور خواهند داشت تا طرفین هم خیالشان راحت باشد و کشورهای منطقه مانند روسیه و ایران هم نگرانی از حضور نیروهای بین المللی در قفقاز جنوبی نداشته باشند.

این کارشناس سیاست خارجی درباره مواضع ترکیه و روسیه نسبت به مسیر سیونیک تصریح کرد: اتفاقی که در واشنگتن رخ داده، مبهم است و هم روسیه و هم ترکیه هنوز به جمع بندی درباره اتخاذ سیاست در این زمینه نرسیده اند. امروز شورای عالی امنیت ملی ترکیه به ریاست اردوغان جلسه ای خواهد داشت تا درباره این اتفاق در واشنگتن بررسی کنند که دقیقاً چه شده و بر مبنای آن سیاست خود را در پیش بگیرند. تصور من این است که خود ترک ها هم با توجه به رصد رسانه ای که انجام دادم، نگرانی هایی نسبت به اینکه ممکن است به هر حال همه اختیارات به دست کشورهای بین المللی بیفتد، دارند.

وی افزود: ترکیه هم پس از جنگ 2020 برای خود در این منطقه سهمی قائل بوده و نگران است که ممکن است منافع حداکثری اش با ورود شرکت های آمریکایی تأمین نشود. از سوی دیگر، روسیه هم با توجه به اینکه قفقاز جنوبی، حیاط خلوتش به حساب می آید، نگرانی شدیدی دارد و تذکرات جدی به ایروان و پاشینیان داده است که در صورت حضور شرکت های آمریکایی و نیروهای امنیتی آمریکایی در این منطقه، واکنش سختی نشان خواهد داد.

حیدری در خصوص سناریوهایی که ایران می تواند برای میان مدت و بلندمدت در نظر داشته باشد، گفت: به طور کلی، به نظر می رسد که ایران سیاست درستی در پیش گرفته است؛ یعنی مقامات ارمنستان در سطوح مختلف، از جمله معاون وزیر، وزیر و نخست وزیر، در تماس هستند تا متوجه شوند دقیقاً در واشنگتن چه اتفاقی افتاده و بر مبنای آن سیاست خود را پیش ببرند یا بازتعریف کنند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه در قفقاز منافع ما و منافع روسیه تا حدودی هم پوشانی دارد، خوب است که طرف روس را هم مجاب کنیم که با سیاست های ما در منطقه همراهی داشته باشد. البته تا حدودی این امر میسر شده و سیاست های گذشته روسیه، یعنی در چند سال گذشته در قفقاز، در حال تغییر است و به ایران نزدیک تر می شود.

این تحلیل گر حوزه قفقاز با اشاره به این نکته که بهترین حالت استفاده از پلتفرم سه به علاوه سه برای حل مسائل منطقه ای با حضور کشورهای منطقه ای است، تصریح کرد: با استفاده از پلتفرم سه به علاوه سه هیچ کشوری دچار خسران یا از بین رفتن منافع نخواهد شد و همه می توانند از تحولات رخ داده و صلح پایداری که در منطقه حاصل می شود، بهره برداری کنند. به ویژه حضور ایران در ترانزیت قفقاز که از طریق ارس می تواند تأمین شود.

حیدری در پاسخ به این سوال که آیا احتمال درگیری نظامی وجود دارد یا اینکه آمریکا بخواهد پایگاهی در ارمنستان تأسیس کند، بیان کرد: به نظر می رسد آمریکا با توجه به آگاهی نسبت به حساسیت ایران و تحولات قفقاز جنوبی، در شرایط فعلی دست به چنین اقدامی نخواهد زد. اما همان طور که می دانیم، ناتو به صورت خزنده وارد می شود. در ابتدا به طرف روس قول داده بودند که توافق نامه ای امضا کرده اند که به شرق گسترش پیدا نکند.

وی خاطرنشان کرد: ناتو در طول یک یا دو دهه گذشته به تدریج به کشورهای اروپای شرقی گسترش پیدا کرده است و تا جایی پیشرفت کردند که روسیه ناچار شد به اوکراین حمله کند تا مانع پیوستن آن به ناتو شود. بر همین اساس، تصور من این است که در کوتاه مدت این اتفاق نخواهد افتاد، اما اگر ایران و روسیه سیاست متحد و منسجمی در قبال این تحولات در پیش نگیرند، ما در سال های آینده شاهد حضور نیروهای امنیتی و سپس نیروهای نظامی آمریکا در منطقه خواهیم بود.