سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان، نخستین مأموریت خارجی او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، نشانه ای روشن از جهت گیری سیاست امنیتی خارجی تهران در ماه های پیش رو است. لاریجانی در آغاز مسئولیت جدید خود، پرونده ای را گشوده که از اهمیت راهبردی برخوردار است؛ تقویت روابط امنیتی و سیاسی با همسایگان نزدیک . این رویکرد، که می توان آن را دیپلماسی پیرامونی نامید، بر این اساس شکل گرفته که ثبات و امنیت جمهوری اسلامی ایران تا حد زیادی به امنیت کشورهای همجوار وابسته است و معادلات پس از تجاوز آمریکا و اسراییل به ایران سبب شده تا تهران دست به تغییر و بازیابی نفوذ منطقه ای خود بزند.

به گزارش شرق، امضای موافقت نامه امنیتی دوجانبه ایران و عراق، مهم ترین هدف بخش نخست این سفر بود. این توافق، از نگاه لاریجانی، گامی اساسی در همگرایی امنیتی دو کشور و ایجاد چارچوبی پایدار برای مقابله با تهدیدات مشترک به شمار می آید. او در اظهاراتش به طور آشکار بر این نکته تأکید کرد که امنیت ایران و امنیت همسایگان، به ویژه عراق، درهم تنیده است.

همین نگاه، تفاوتی آشکار با رویکرد برخی قدرت های فرامنطقه ای دارد که امنیت را کالایی انحصاری برای خود تعریف می کنند. انتخاب عراق و لبنان به عنوان نخستین مقاصد سفر، حامل پیام های سیاسی متعددی است؛ از تثبیت جایگاه ایران در معادلات امنیتی غرب آسیا تا ارسال سیگنال به بازیگران منطقه ای و بین المللی مبنی بر اینکه تهران در تعامل با همسایگان، نقش آفرین و ابتکاردهنده است.

یکی از مهم ترین محورهای تحلیل پیرامون این سفر، ارتباط مستقیم آن با روندهای امنیتی حساس در عراق و لبنان است. در ماه های اخیر، موضوع خلع سلاح گروه های مقاومت در این دو کشور، تحت فشار برخی جریان های داخلی و بازیگران خارجی، به یکی از بحث برانگیزترین مسائل تبدیل شده است. دولت عراق در توافقات امنیتی، خواهان نظارت و محدودسازی برخی فعالیت های گروه های مسلح غیردولتی و انحصار سلاح در دست دولت بوده و در لبنان نیز برخی جریان های سیاسی با حمایت غرب، مسئله سلاح حزب الله را به طور جدی پیگیری می کنند.

سفر لاریجانی به بغداد و بیروت، در چنین فضایی، می تواند تلاشی برای مدیریت این پرونده پیچیده باشد. او با آگاهی از حساسیت های داخلی این کشورها و ملاحظات امنیتی ایران، مأموریتی دشوار برعهده دارد که ناظر به یافتن راه حلی است که هم مانع از تضعیف محور مقاومت شود و هم فشارهای دیپلماتیک و امنیتی علیه این گروه ها را کاهش دهد.

در عراق، این مأموریت احتمالاً با رایزنی های فشرده با مقامات ارشد سیاسی و امنیتی همراه خواهد بود تا چارچوبی مشترک برای تداوم فعالیت نیروهای مسلح، در عین هماهنگی با حاکمیت بغداد، شکل بگیرد. در لبنان نیز انتظار می رود لاریجانی تلاش کند تا معادله حفظ وحدت ملی و تقویت توان بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی، بر هرگونه طرح خلع سلاح حزب الله غلبه یابد. این موضوع، با توجه به شرایط شکننده داخلی لبنان و فشارهای خارجی، نیازمند دیپلماسی دقیق و چندلایه است.

این سفر، صرفاً یک مأموریت دوجانبه نیست بلکه بخشی از راهبرد بزرگ تر ایران برای تثبیت جایگاه خود در غرب آسیا به شمار می آید. عراق و لبنان، هر دو در محور سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی نقشی کلیدی دارند؛ عراق به عنوان عمق راهبردی ایران در غرب و مرکز عبور مسیرهای اقتصادی و امنیتی، و لبنان به عنوان خط مقدم محور مقاومت در برابر اسراییل. با توجه به تحولات اخیر پس از جنگ 12 روزه، از جمله گسترش حضور و نفوذ قدرت های خارجی در منطقه، فشارهای سیاسی بر گروه های همسو با ایران، و روندهای جدید در مذاکرات امنیتی، سفر لاریجانی می تواند پیامی آشکار به واشنگتن، تل آویو و پایتخت های عربی داشته باشد که ایران همچنان بازیگری فعال، تأثیرگذار و دارای شبکه های ارتباطی گسترده است.

از سوی دیگر، لاریجانی با پیشینه ای در مدیریت پرونده های حساس و تجربه دیپلماسی پارلمانی، می تواند به تقویت جنبه نرم افزاری امنیت ملی ایران کمک کند. پیام های او درخصوص وحدت ملی، استقلال و افزایش روابط تجاری، نشان می دهد که در کنار بُعد سخت امنیت، بر سازوکارهای سیاسی و اقتصادی نیز تمرکز دارد. در مجموع، این سفر را می توان آزمونی برای سنجش کارآمدی رویکرد دیپلماسی پیرامونی در دوره جدید شورای عالی امنیت ملی دانست؛ رویکردی که اگر موفق شود، می تواند به الگویی پایدار برای مدیریت چالش های امنیتی و سیاسی ایران در منطقه تبدیل گردد.