محموداحمدی نژاد که در دوران ریاست جمهوری خود با شعار عدالت محوری و تقابل با نظام بین الملل، تحریم های زیادی را بر مردم و کشور تحمیل کرده بود، اکنون با خواندن کتاب اخلاق آزادی اثر مورای روتبارد ، از مترجمان این کتاب برای حضور در یک نشست تحلیلی دعوت به عمل آورد. آیا او شبیه اندیشمندان لیبرتارین فکر می کند؟

به گزارش سازندگی، نزدیکان محمود احمدی نژاد خبر داده اند که او کتاب اخلاق آزادی نوشته مورای روتبارد را خوانده و درباره آن نظراتی دارد. در همین زمینه دفتر آقای احمدی نژاد از مترجمان کتاب برای حضور در یک نشست تحلیلی دعوت کرده است.

کتاب اخلاق آزادی نوشته مورای روتبارد را می توان کامل ترین شرح فلسفه لیبرتارینیسم دانست. این کتاب که توسط انتشارات دنیای اقتصاد منتشر شده از سوی محافل اقتصادی و سیاسی مورد توجه قرار گرفته است. روتبارد در این کتاب ضمن ستایش آزادی به عنوان حق ذاتی انسان، هرگونه مداخله قهری دولت را رد می کند و بازار آزاد را مظهر خودمختاری و همکاری داوطلبانه می داند.

روتبارد با نقد سوسیالیسم، برابری طلبی اجباری و انحصار دولتی، جامعه ای بدون دولت را پیشنهاد می کند که در آن افراد آزادانه و بر اساس ارزش های خود عمل کنند. اما سوال این است که چرا سیاستمدار پوپولیستی مثل محمود احمدی نژاد به مهم ترین کتاب مورای روتبارد علاقه نشان داده است؟ برخی می گویند، محمود احمدی نژاد دنبال پیاده کردن ایده های خاویر میلی در ایران است و خود را در مسیر او می بیند. این نظر چقدر درست است؟

برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید به پیشینه احمدی نژاد و سیاست های او نگاهی انداخت. احمدی نژاد در دوران ریاست جمهوری خود با گفتمان عدالت محور و مردمی سازی امور، سیاست هایی مانند طرح هدفمندسازی یارانه ها و مسکن مهر را اجرا کرد. این سیاست ها، هرچند با هدف حمایت از اقشار کم درآمد طراحی شدند اما به شدت وابسته به مداخله دولت و توزیع منابع عمومی بودند.

او همچنین با تمرکز بر دیپلماسی تهاجمی و آرمان گرایانه، به ویژه در مواجهه با نظام بین الملل و غرب، رویکردی اتخاذ کرد که با اصول لیبرالیسم و لیبرتارینیسم، به ویژه کاهش نقش دولت و تأکید بر بازار آزاد، فاصله زیادی داشت. از سوی دیگر، احمدی نژاد در سال های اخیر تلاش کرده است خود را به عنوان چهره ای منتقد نظام موجود و مدافع تغییرات ساختاری معرفی کند که شاید علاقه او به کتاب روتبارد را بتوان در این چارچوب تفسیر کرد.

خاویر میلی، رییس جمهور آرژانتین، با اجرای سیاست های شوک درمانی و کاهش شدید نقش دولت مانند کاهش تعداد وزارتخانه ها از 19 به 9، اخراج 30 هزار کارمند دولتی و حذف یارانه های ناکارآمد، توانسته است تورم سه رقمی آرژانتین را تا حدی مهار کند و کسری بودجه را به مازاد تبدیل کند.

این اقدامات، که ریشه در اصول لیبرتارینسیم و مکتب اقتصادی اتریشی دارند، با هدف آزادسازی اقتصاد و کاهش بروکراسی دولتی انجام شده اند. میلی همچنین با نقد بانک مرکزی و سیاست های پولی غیرمسئولانه بر ایجاد فضای کسب وکار آزاد و حذف موانع تجاری تأکید دارد. این رویکرد با فلسفه روتبارد، که در اخلاق آزادی بر آزادی فردی و بازار آزاد تأکید دارد، همخوانی زیادی دارد.

با این حال، مقایسه احمدی نژاد با میلی چندان دقیق به نظر نمی رسد. احمدی نژاد در دوران ریاست جمهوری خود نه تنها به کاهش نقش دولت تمایلی نشان نداد، بلکه با سیاست هایی مانند توزیع یارانه نقدی و پروژه های عمرانی گسترده، دخالت دولت در اقتصاد را تقویت کرد. طرح هدفمندسازی یارانه ها، هرچند به ظاهر به سمت کاهش یارانه های پنهان حرکت کرد اما در عمل به افزایش وابستگی مردم به دولت و نقدینگی بدون پشتوانه منجر شد که دقیقاً برخلاف اصول لیبرتارینسیم است. علاوه بر این، احمدی نژاد در سیاست خارجی خود رویکردی آرمان گرایانه و تهاجمی داشت که با تأکید لیبرتارین ها برعدم مداخله گری و همکاری داوطلبانه در تضاد است.

علاقه احمدی نژاد به کتاب روتبارد ممکن است بیش از آنکه به معنای پذیرش کامل فلسفه لیبرتارینسیم باشد، تلاشی برای بازسازی وجهه سیاسی اوست. او در سال های اخیر، به ویژه پس از رد صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری سعی کرده خود را به عنوان منتقد وضع موجود و حامی تغییرات بنیادین معرفی کند. دعوت از مترجمان کتاب اخلاق آزادی برای نشست تحلیلی نیز می تواند، بخشی از این استراتژی باشد تا او خود را به عنوان چهره ای روشنفکر و آگاه به ایده های نو معرفی کند.

با این حال هیچ شواهد روشنی وجود ندارد که نشان دهد، احمدی نژاد به دنبال پیاده سازی ایده های لیبرتارین در ایران است. شرایط ایران با اقتصاد نفت محور، تحریم های بین المللی و ساختار سیاسی متمرکز، تفاوت های اساسی با آرژانتین دارد. اجرای سیاست های شوک درمانی میلی در ایران، با توجه به مقاومت گروه های ذی نفع و نبود اعتماد عمومی، با چالش های جدی مواجه می شود.

چنانکه شرح داده شد، لیبرتارینیسم در ایران به دلایل متعددی، از جمله ساختار سیاسی متمرکز، اقتصاد نفت محور و فرهنگ سیاسی مبتنی بر مداخله دولت، پایگاه قوی نداشته است. حتی روشنفکرانی که به لیبرالیسم کلاسیک گرایش داشته اند معمولاً به لیبرالیسم معتدل تر تمایل داشته اند تا لیبرتارینیسم رادیکال. علاوه بر این، لیبرتارینیسم در ایران اغلب به دلیل سوءتفاهم یا برچسب های سیاسی مورد انتقاد قرار گرفته و به حاشیه رانده شده است. به همین دلیل هیچ سیاستمدار سرشناسی در کشور ما به صورت کامل و علنی لیبرتارین شناخته نمی شود.

به نظر می رسد، علاقه احمدی نژاد هم به اخلاق آزادی بیشتر یک ژست سیاسی برای جلب توجه محافل روشنفکری و اقتصادی باشد تا نشانه ای از تغییر واقعی در دیدگاه های او. پوپولیسم احمدی نژاد، که مبتنی بر وعده های عدالت محور و توزیع منابع دولتی بود، با اصول لیبرتارینسیم، که بر کاهش نقش دولت و آزادی فردی تأکید دارد، سازگاری چندانی ندارد.

بنابراین، ادعای اینکه او به دنبال پیاده سازی ایده های خاویر میلی در ایران است، بدون شواهد ملموس و با توجه به سوابق او، چندان معتبر نیست. این علاقه احتمالاً تلاشی برای بازسازی تصویر سیاسی او در شرایطی است که از ساختار قدرت کنار گذاشته شده و به دنبال پایگاه جدیدی برای بازگشت به صحنه سیاسی است.