در آستانه عبور از یکی از پرتلاطم ترین بزنگاه های منطقه ای، یعنی جنگ تحمیلی 12روزه ای که محور عبری-غربی علیه ایران به راه انداخت، اکنون کشور در موقعیتی ایستاده است که بیش از آنکه تحت فشار مستقیم نظامی یا تحریمی باشد، با تهاجم روانی و رسانه ای تمام عیاری مواجه است که می کوشد بنیان های سیاست، دیپلماسی و اقتصاد جامعه را دستخوش تزلزل کند.

به گزارش شرق، اگرچه توان راهبردی جمهوری اسلامی در کنترل میدانی بحران و حفظ انسجام جبهه داخلی تا حد درخور توجهی کارآمد بوده است، اما مؤلفه های نوین جنگ شناختی که بر ترس، نااطمینانی و بی ثبات نمایی تمرکز دارند، در تلاش اند با تزریق بی اعتمادی، نشانه هایی از فروپاشی اقتصادی و بی افقی اجتماعی را برجسته کنند. در این میدان جدید، عدد و رقم های اقتصادی دیگر فقط شاخص های عینی نیستند، بلکه تأثیر روانی آن ها، نحوه بازنمایی شان در شبکه های اجتماعی و پیامدهای ادراکی شان در افکار عمومی است که می تواند روندها را تشدید یا کنترل کند.

کاهش امید عمومی به بهبود، حتی در صورت وجود سیاست های اصلاح گرایانه و از همه مهم تر بیم تجاوز مجدد یا سایه سنگین زیاده خواهی اروپا، ذیل تهدید مداوم به فعال سازی مکانیسم ماشه، می تواند به تضعیف قدرت چانه زنی در عرصه دیپلماسی منجر شود و ظرفیت تاب آوری اقتصادی را کاهش دهد. از این منظر، مسئله اصلی صرفا مدیریت دخل و خرج نیست، بلکه چگونگی مدیریت برداشت های عمومی، کنترل موج های رسانه ای مخرب و بازسازی اعتماد ملی در شرایط جنگ ترکیبی است. آینده نزدیک ممکن است نه با فروپاشی، بلکه با فرسایش تدریجی تهدید شود؛ تهدیدی که اگرچه خزنده است، اما می تواند بنیان های تصمیم سازی و راهبردهای کلان را با اختلال مواجه کند.

از همین رو، راه برون رفت نه در انکار وضعیت شکننده فعلی، بلکه در بازتعریف روایت های ملی، بازآفرینی امید عمومی و نوسازی افق های مشترک اقتصادی و سیاسی است. از این رو و برای واکاوی دقیق تر میزان اثرگذاری مؤلفه های روانی بر فضای سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک کشور، به گفت وگو با حسین راغفر نشسته ایم تا از منظر این استاد دانشگاه برداشت بهتری از شرایط جاری کشور داشته باشیم. متن پیش رو مشروح گپ وگفت با این استاد اقتصاد سیاسی است.

جناب راغفر، می خواهم فتح باب این گفت وگو از یکی از مصاحبه های قبلی با حضرت عالی باشد که درباره موضوع فروپاشی اقتصادی از شما سؤال کردیم و در پاسخ عنوان داشتید که از نظر علم اقتصاد تا زمانی که کشور بتواند دخل و خرج خود را مدیریت کند، گزاره فروپاشی اقتصادی دور از واقعیت است. اما با توجه به معادلات پساجنگ و به ویژه تأثیرگذاری مخرب مؤلفه های روانی بر حوزه سیاست، دیپلماسی و مشخصا اقتصاد و معیشت، اساسا ما در چه نقطه ای قرار داریم؟ آیا کماکان فروپاشی را دور از واقعیت می دانید؟

اینکه ما بگوییم در چه نقطه ای قرار داریم به پارامترها و عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. اما در کل باید اذعان کرد اکنون کشور در همه زمینه های سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شرایط خوبی قرار ندارد. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم من و سایر دوستان از سال ها پیش هشدارها و اخطارهای لازم را داده بودیم که کشور به این نقطه نرسد و این بحرانی که اکنون کشور را در همه زمینه ها گرفتار کرده است، امر غیرقابل پیش بینی نبود؛ چراکه محصول سیاست گذاری و تصمیم گیری در سال ها و دهه های گذشته است.

یک پاسخ مشخص از شما می خواهیم؛ کشور در چه نقطه ای قرار دارد؟

پاسخ من این است که ما با یک بحران ساده مواجه نیستیم، بلکه با یک بحران تودرتو مواجه هستیم. وقتی مشخصا در بخش اقتصادی، کشور از رویکرد غیرمولد در دهه های گذشته به سیاست های سوداگرایانه و سفته بازی روی می آورد، معلوم است که نتیجه آن شرایط فعلی است. از این رو می گویم بحران تودرتو که باید در نظر داشت مسئله صرفا اقتصاد نیست، بلکه تأثیر مستقیم تصمیمات سایر نهادها بوده که در یک جنبه آن، شرایط کنونی را برای اقتصاد به وجود آورده است. از طرف دیگر با بحران انرژی، کمبود آب و مسائل دیگر مواجه هستیم. شرایط کنونی و به قول شما سایه دو موضوع کلیدی فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت قطع نامه ها و همچنین احتمال جنگ و تجاوز مجدد رژیم صهیونیستی و حتی آمریکایی ها به کشور وجود دارد.

پس مسئله صرفا یک بحران یک بُعدی نیست؛ ما با یک بحران تودرتو مواجه هستیم. این بحران ها از همدیگر تغذیه می کنند؛ یعنی هر بحران، بحران دیگر را تشدید می کند و در این سال ها بارها و بارها به اشکال مختلف این جمله کلیدی تکرار شده است که ادامه وضعیت به هیچ وجه ممکن نخواهد بود. اما از همین تریبون روزنامه شرق می گویم بعد از تجاوز اخیر صهیونیست ها و آمریکا، کشور وارد فضایی شده است که در شکننده ترین حالت خود قرار دارد و به معنای واقعی کلمه ادامه مسیر گذشته و اداره کشور با سیاست های سال ها و دهه های قبل غیرممکن است و متأسفانه در طول این مدت این واقعیت تلخ به عینی ترین شکل ممکن و ملموس ترین حالت خود را نشان داده است. به همه ثابت شد که ادامه این وضعیت قابل دوام نیست.

برخی با کلیدواژه تغییر پارادایم، قائل به شکل جدیدی از تصمیم گیری و تصمیم سازی هستند؟

تا اینجای کار که واقعا خبری از تغییر تصمیم گیری و تصمیم سازی ها نیست و می بینید که ما به شکل یومیه کشور را اداره می کنیم و به دنبال مدیریت اتفاقات و در نهایت شوک درمانی هستیم.

این را هم در نظر داشته باشیم که کشور در شوک یک جنگ تحمیلی قرار دارد.

اتفاقا نکته همین جاست که باید هرچه سریع تر کشور را از حالت شوک ناشی از تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا خارج کرد. اما به جای تصمیم گیری و تصمیم سازی درست و به قول شما تغییر پارادایم، چه اتفاقی افتاده است؟ دوباره همان سیاست های سابق. کمااینکه می بینید در همین فضای تعلیق و ابهام که احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه و جنگ دوباره صهیونیست ها وجود دارد، خودروسازان چگونه قیمت اجناس خود را بالا برده اند یا در بخش دیگر، می بینید چگونه قیمت سیمان نجومی افزایش پیدا کرده یا در اقلام خوراکی، چگونه قیمت محصولات لبنی، نان یا برنج افزایش پیدا کرده است.

اینها به کنار، اکنون در همین فضای عدم تثبیت و تعلیق و شوک ناشی از تجاوز اخیر، دوباره موضوع حذف چهار صفر از واحد پول ملی را مطرح می کنند. پس اینجا متأسفانه باید بگویم یک سوءاستفاده از فضای شوک وعدم تثبیت در کشور شکل گرفته است.

چگونه؟

به هر حال سوءاستفاده کنندگان می دانند اکنون جامعه در شوک ناشی از تجاوز اخیر صهیونیست ها و آمریکا قرار دارد و حافظه ذهنی شان از مسائل قبلی خالی شده و دغدغه های جدیدی پیدا کرده اند. پس در همین وضعیت مبهم و تعلیق، دست به این تصمیمات می زنند؛ وگرنه در حالت عادی و طبیعی کشور، هرکدام از این اتفاقاتی که قبل تر اشاره کردم، با واکنش جدی جامعه روبه رو می شد. اکنون سوءاستفاده کنندگان می دانند که دغدغه و تمرکز مردم به مسائل دیگر است و فضا برای این اقدامات مخرب را مناسب می بینند و من به شما می گویم که تک تک این اقدامات خیانت است.

سوءاستفاده از اعتماد مردم خیانت است. اینکه اکنون مردم به دلیل نگرانی از احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه یا احتمال جنگ دوباره از برخی موضوعات اصلی غافل شده اند و در عوض برخی مافیاها و دلالان این گونه دست به تصمیم گیری و افزایش قیمت ها می زنند، خیانت است. مردمی که با آن درک درست خود از شرایط، در همان تجاوز 12روزه نقشه کودتا را خنثی کردند و حتی خود مسئولان و تصمیم گیران به این آگاهی و درک بالای مردم اذعان داشتند و آن را ستودند، کشور را حفط کردند. اما اکنون چه می شود؟ چرا باید از این وضعیت عدم تثبیت و فضای روانی سوءاستفاده و در حق همین مردم خیانت کرد؟

شما می بینید که در مقام عمل، هم در زمینه جبران آسیب های تجاوز اخیر صهیونیست ها و آمریکا و هم در زمینه افزایش قیمت های کالاهای اساسی و همچنین در پاسداشت و احترام به این درک بالای مردم، چگونه با آن ها رفتار می شود. اینجاست که باید این سؤال مهم را پرسید که مسئولان چگونه توقع و انتظار دارند که کماکان جامعه در هر شرایطی از آن ها حمایت کند؟ چگونه انتظار دارند حتی به نام ملیت، ملی گرایی و به نام ایران بخواهند از سیستم تصمیم گیری جاری حمایت کنند؟ اجازه دهید از زاویه دیگری مسئله را بررسی کنیم. این جنگ فقط به خانه های مردم، کارخانه ها، تأسیسات و مراکز هسته ای و نظامی ضربه نزد.

در همین یک ماه یا دو ماه گذشته، ما پنج میلیون پیک موتوری داشتیم که کارشان را از دست دادند، ضمن اینکه ما هشت میلیون راننده اینترنتی داریم که همه یا بخشی از درآمد خودشان را از این راه به دست می آوردند. اغلب آن ها الان بیکار شده اند. ضمن اینکه بحران آب و برق هم بسیاری از شغل ها را در این مدت از بین برده است و در چنین شرایطی انتظار می رفت و می رود که اتفاقا دولت کمک های جدی به این بخش از جامعه انجام بدهد که نیاز مبرمی به حمایت دارد.

شما در کشورهای اروپایی یا آمریکا دیدید در این دست مواقع، مانند کرونا، دولت چگونه به اقشار آسیب پذیر یارانه و کمک بلاعوض داد. حالا باید از دولت ایران پرسید که چرا در شرایط کنونی این دست اقدامات را برای حمایت از این مردم ندارند؟ مردمی که در بحرانی که کوچک ترین دخالت یا نقش آفرینی در آن نداشتند؟ چرا بخش کوچکی باید از این بحران تودرتو در ایران به راحتی به سودهای هنگفت برسد، کماکان به واسطه منافع شان کشور را در مسیر گذشته نگه دارند، اما تاوان و هزینه سنگین آن بر دوش مردم باشد؟ اتفاقا شما که به پارامترهای روانی اشاره می کنید، باید به این بُعد قضیه هم بپردازید و نگاه کنید که از نظر روانی، جامعه اکنون در چه وضعیتی قرار دارد؟

واقعا اکنون از نظر روانی برای مردم سؤال بسیار جدی به وجود آمده است که چرا هزینه این جنگ، عدم قطعیت ها، تصمیم گیری های اشتباه، سوءاستفاده از شوک ناشی از جنگ رژیم صهیونیستی و آمریکا و سایه احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت قطع نامه ها یا جنگ دوباره را فقط آن ها بپردازند؟ به هر حال این موضوع مهم و غیرقابل کتمان وجود دارد که سیاست های گذشته فقط فشار روی اقشار ضعیف به وجود نیاورده و فقر تولید نکرده، بلکه خائن، جاسوس، مزدور و یک طبقه سوءاستفاده کننده شکل داده است و اتفاقا اینجاست که می بینید چگونه رژیم صهیونیستی و آمریکایی ها روی این طبقه قربانی شده سیاست های گذشته سرمایه گذاری کرده اند.

اگر بخواهیم مصداقی تر درباره تغییر رفتار، تغییر تصمیم گیری و تصمیم سازی و تغییر پارادایم حرف بزنیم، اولویت با چه اقدامی است؟ یعنی اگر حضرت عالی تصمیم گیر بودید، به شکل مشخص چه کاری را انجام می دادید؟

من معتقدم راه حل وجود دارد، به دنبال راه نباشیم.

می خواهم از حسین راغفر بپرسم که راه حل شما چیست؟

راه حل، بازگشت به اصل قانون اساسی است که برای همه مردم یک مسکن و سرپناه شایسته، آموزش و پرورش مناسب، آموزش عالی رایگان، سیستم بهداشت و درمان استاندارد و به روز و همچنین فرصت برای ایجاد اشتغال را به عنوان وظایف دولت تعیین کرده و بر آن تأکید شده است و جالب اینجاست که دقیقا در شرایط کنونی بعد از جنگ، درست عکس آن را می بینیم. اکنون صنعت و بخش مولد کشور که باید دست به ایجاد شغل بزند، به واسطه بحران برق با یک ابربحران مواجه است. برای مثال در خراسان، تأسیسات و شهرک های صنعتی و کارخانه ها باید سه روز در هفته از هشت صبح تا 24 برق نداشته باشند.

خب، نتیجه آن چیست؟

نتیجه این تصمیم گیری ها و اقدامات نامناسب، تعطیلی این بنگاه ها، افزایش بیکاری، تشدید فشار اقتصادی بر جامعه و مردم و خانواده، رکود و تورم است. واقعا برای من جای تعجب دارد که چرا باید این گونه عمل کرد؟! گویی که مسئولان و تصمیم گیران یا هیچ درک واقع بینانه ای از شرایط و بحران های جاری کشور ندارند یا آنکه اهمیتی به آن ها نمی دهند.

با این توصیفی که شما از شرایط کشور بعد از جنگ تحمیلی اسراییل و آمریکا داشتید، یک نگاه رو به جلو هم داشته باشید. با توجه به همین پارامتر روانی و نگرانی جامعه از جنگ مجدد احتمالی یا فعال سازی مکانیسم ماشه، تا چه حد کشور ضربه پذیر و درعین حال ضربه گیر است؟

متأسفانه باید اذعان کرد که در این سال ها با این تصمیماتی که گرفته شده است، از توان و پتانسیل ضربه گیری ما کاسته شده و به همان اندازه، متأسفانه ضربه پذیر شده ایم. به ویژه در همین یکی، دوماهه بعد از جنگ، با توجه به نکاتی که عنوان کردم، بر شدت ضربه پذیری ما افزوده شده است. اما هنوز دیر نیست. من معتقدم اگر تصمیمات درست، مانند آن چیزی که عنوان کردم و رجوع به اصل قانون اساسی انجام شود، می توان ضربه پذیری را کاهش و ضربه گیری را ارتقا داد.

باید قدرت ضربه گیری کشور در کمترین زمان افزایش پیدا کند تا بتوان خود را برای بحران های پیش رو آماده کرد. باید ریل این اقتصاد، ریل این سیاست، ریل این دیپلماسی و در کل ریل این تصمیم گیری و این نوع اقدامات تغییر پیدا کند. باید به اصل مردم رجوع کرد، نه اینکه فقط منافع برخی خواص تأمین شود. اگر این مسیر تغییر نکند، واقعا مردم به شدت آسیب پذیر خواهند بود و کشور هم ضربه پذیر خواهد شد.

یک تناقض در تحلیل شما وجود دارد، از این بابت که اگر فوری ترین راه حل، از منظر حسین راغفر، بازگشت به اصل قانون اساسی و ایجاد مسکن و سرپناه شایسته، آموزش و پرورش مناسب، آموزش عالی رایگان، سیستم بهداشت و درمان استاندارد و به روز و همچنین فرصت برای ایجاد اشتغال به عنوان وظایف دولت تعیین شده، اما در همین شرایط باید گفت که کشور در شرایط جنگی و تحریم قرار دارد و اجرای این اقدام به یک وضعیت طبیعی و منابع مالی نیاز دارد، ضمن اینکه یک کشور نباید در نبود قطعیت یا نگرانی بابت جنگ مجدد و نظایر آن باشد.

هیچ تناقضی وجود ندارد. اولا منابع لازم وجود دارد. پول هست و به اندازه کافی هم هست، اما بنایی برای خرج کردن آن برای مردم وجود ندارد. ضمن آنکه ما قبل تر این تجربه را داشته ایم. مگر در جنگ تحمیلی هشت ساله، دولت همین کارها را انجام نداد؟ مگر در همان دهه اول انقلاب و با وجود جنگ تحمیلی، تحریم ها، فشارهای سیاسی و دیپلماتیک و بسیاری از بحران ها، کشور اداره نشد؟!

با وجود آنکه تمام دنیا در پشت صدام قرار داشت، ما کشور را اداره کردیم و اهداف آن ها ناکام ماند. چرا؟ چون از یک سو مردم واقعا با دولت همراه بودند و از سوی دیگر، سیاست های عمومی دولت هم روی خود مردم تمرکز داشت و برای رفاه آن ها بود. درحالی که همین دولت با مقوله جنگ هم طی هشت سال دست وپنجه نرم می کرد. در همان مقطع و با وجود جنگ، دولت آموزش و پرورش رایگان، آموزش عالی رایگان، بهداشت و درمان رایگان و ایجاد میلیون ها مسکن از طریق شرکت های تعاونی را در دستور کار قرار داد که با کمک مردم و کمک های یارانه ای انجام می شد.

اما امروز کشور به صورت یومیه اداره می شود و هم زمان هم شاهد شوک درمانی هستیم. در همین یکی، دو ماه می بینید قیمت نان، برنج، لبنیات، سیمان، آهن و دیگر کالاها و اقلام، در همین شرایطی که جامعه با نگرانی از جنگ تحمیلی و ترس از جنگ احتمالی پیش رو مواجه است، افزایش پیدا کرد و این خیانت به اعتماد مردم است که مردم اکنون به دلایل مختلف، نگرانی های جدی تر دیگری دارند و این فضا سبب شده تا برخی به دنبال سوءاستفاده باشند و قیمت ها را افزایش دهند.

و برای سؤال بعدی، به سمت یک پرسش تکراری با حضرت عالی خواهم رفت که در مصاحبه های قبلی به آن پاسخ داده اید که ناظر به شورش نان است. اگرچه در ابتدای مصاحبه عنوان کردید در سایه جنگ تحمیلی اسراییل و آمریکا، پروژه کودتا نهفته بود که با آگاهی مردم ناکام ماند. اما این نبود قطعیت های پیش رو، پارامترهای روانی مخرب، نگرانی از فعال سازی احتمالی مکانیسم ماشه یا جنگ مجدد که به قول شما ضربه پذیری کشور را ارتقا داده و ضربه گیری آن را کاهش داده، چه فضایی را به وجود خواهد آورد؟ این بحران تودرتوی پساجنگ، مردم را به چه نقطه ای رسانده است؟

به نظر من، نباید هوش و ادراک بالای مردم را نادیده گرفت. همان گونه که گفتم و دوباره تکرار می کنم و شما هم در سؤال خود مطرح کردید، واقعا با همین هوش و ادراک بالای مردم، طرح صهیونیست ها و آمریکا برای کودتا در ایران ناکام ماند و اتفاقا با همین هوش و ادراک بالای مردم، به نظر من، جامعه به تبعات و آثار مخرب ناشی از شورش نان یا طغیان اجتماعی واقف است، بنابراین در دوران پساجنگ، حتی اگر شرایط بدتر شود و شاهد فعال سازی مکانیسم ماشه، بازگشت قطع نامه و حتی جنگ دوباره شویم، من بعید می دانم جامعه با این درک بالا به سمت سناریویی مانند شورش نان حرکت کند.

ولی هم زمان، گفته من به معنای آن نیست که ظرفیت شورش نان یا طغیان اجتماعی در کشور از بین رفته است، بلکه معنای سخن من این است که مردم به عمد، با آگاهی و ادراک بسیار بالای خود و در شرایط جنگی و نبود قطعیت فعلی، به سمت این سناریو نمی روند؛ چون به تبعات و آثار مخرب آن واقف اند.

بنابراین احتمال دارد جامعه، در صورت گذر از بحران و شرایط جنگی کنونی و رسیدن به یک ثبات دوباره، با یافتن کوچک ترین مفری، به دنبال مطالبات خود باشد.

پاسخ شما قدری کلی گویانه بود. منظور از تبعات هرگونه طغیان یا شورش نان چیست یا بهتر بگویم، منظور از فضای مناسب چیست؟

اگر بخواهیم مصداقی تر حرف بزنیم، مردم به این ادراک رسیده اند که شورش نان یا طغیان اجتماعی در شرایط کنونی می تواند تبعاتی به قیمت نابودی تمامیت ارضی و حاکمیت سرزمینی کشور داشته باشد. به همین دلیل من معتقدم در شرایط کنونی، جامعه با این درکی که در جریان تجاوز 12روزه از خود نشان داد، به این سمت حرکت نخواهد کرد که اقداماتی را در دستور کار قرار دهد که نتیجه آن نابودی تمامیت ارضی باشد.

بدون تعارف، تصور من این است که حسین راغفر درک خود را به واکنش مردم تعمیم می دهد.

نه، این گونه نیست. واقعا ما شاهد بودیم که در جریان تجاوز 12روزه رژیم صهیونیستی و آمریکا به کشور، مردم چگونه طرح کودتا را خنثی کردند و من معتقدم همین جامعه با درک و آگاهی ای که خود از مسائل منطقه و کشور دارند، می دانند که هرگونه اقدامی در راستای شورش نان یا طغیان اجتماعی می تواند در زمینه ای از نبود قطعیت ها و فضای شکننده، به قیمت نابودی تمامیت ارضی تمام شود. اما اگر شرایط قدری به ثبات برسد، موضوع جنگ احتمالی مجدد صهیونیست ها یا نبود قطعیت ها کنار برود، این امکان وجود دارد که دوباره جامعه به دنبال مطالبه گری باشد و در چنین شرایطی، واقعا دولت باید اقدامات اساسی انجام بدهد.

من در سؤال قبلی شما به تجربه جنگ تحمیلی هشت ساله اشاره کردم که چگونه در بحبوحه جنگ، دولت تمرکز خود را در سیاست های عمومی روی مردم و رفاه آن ها گذاشت. باز تکرار می کنم اکنون هم به نظر من واقعا پول هست و به اندازه کافی هست، حداقل به اندازه ای هست که حمایت از اقشار ضعیف جامعه، کسانی که در این تجاوز صهیونیست ها آسیب پذیرتر شده اند، انجام شود. همین یک مورد اخیر را دوباره مطرح کنم. چگونه دولت ارز کافی برای واردات برنج اختصاص می داد، آن هم در شرایطی که اکنون کشور به دنبال برداشت محصول برنج داخلی است؟ و این اقدام خودش باعث افزایش قیمت برنج وارداتی خواهد شد. خیانت یعنی همین. قرار نیست که جاسوسی یا مزدوری کنیم که خیانت به کشور باشد.

باوجوداین، مردم کماکان آن سطح از درک و بینش را دارند که در زمین آمریکا و رژیم صهیونیستی بازی نکنند و با راه اندازی شورش نان یا طغیان های اجتماعی، فضایی را به وجود نیاورند که کشور دچار اختلافات داخلی یا خدای ناکرده جنگ داخلی، تجزیه و از بین رفتن تمامیت ارضی شود.

فراموش نکنیم که نتانیاهو در آخرین سفر خود به آمریکا، صراحتا عنوان کرده بود که ما مدلی شبیه مدل لیبی برای ایران می خواهیم، یعنی کشوری ازهم گسیخته که هر بخش از ایران از طرف یک گروه مافیایی و مسلح اداره شود. پس واقعا بحران و تهدید جدی است، اما هم زمان اعتقاد دارم که راه حل آن در کشور وجود دارد. درست است که ما در یک بحران تودرتو یا بهتر بگویم اَبَربحران تودرتو قرار داریم، زمان هم بسیار کوتاه است، اما باز می توان راه حل را پیدا کرد و اجرایی کرد.

در یک گام مشخص و ملموس، دولت همین الان می تواند به شهرداری ها در تمام شهرها و استان هایی که با حملات صهیونیست ها آسیب دیده اند، وام ها و کمک های بلاعوض اختصاص بدهد که مردم بتوانند سرپناه خود را نوسازی یا بازسازی کنند. اما در عمل می بینیم که دولت فقط به دنبال گفتاردرمانی و نمایش است. هیچ گونه گام عملی برای بازسازی و نوسازی خانه های آسیب دیده ناشی از جنگ 12روزه انجام نشده است.

این فقط در تهران نیست، چون به هر حال رژیم صهیونیستی در آن 12 روز به دیگر استان ها و شهرهای ایران هم حمله کرده بود و برخی خانه های مردم آسیب دید یا به طور کامل ویران شد و اکنون هم مردم سرگردان اند و با وجود تمام اعتراضات و انتقادات، هنوز این بخش آسیب دیده از جنگ 12روزه بلاتکلیف هستند. خوب، مجموعه ای از همین بلاتکلیفی ها و سرگردانی ها زمینه برای رشد اعتراضات و انتقادات را به وجود می آورد. ولی در پایان امید دارم که کشور هرچه زودتر از این وضعیت خارج شود.