صادق زیباکلام می گوید: اولین گام اصلاحات قبل از اینکه بگوییم چه باید کرد این است که به تندروها، رادیکال ها، انقلابیون و امثالهم نشان دهیم که برخی سیاست هایی که از سر تکلیف، اعتقاد یا حتی منافع انجام داده اند، نه تنها درست نبوده، بلکه به نفع نظام، مردم، کشور و حتی خودشان هم نبوده است.

به گزارش اقتصادنیوز، صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی، نسبت به اظهارات اخیر برخی از چهره های شناخته شده نظام از جمله علی لاریجانی و علی اکبر ولایتی درخصوص تغییر رویکردها واکنش نشان داد.

زیباکلام این سخنان را نشانه ای امیدوارکننده تلقی کرد، اما تأکید کرد که تا پذیرش عمومیِ نیاز به تغییر و غلبه بر مقاومت جریان های تندرو، نباید این سخنان را به منزله آغاز قطعی اصلاحات دانست.

مشروح گفتگوی صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و تحلیلگر اصلاح طلب را بخوانید؛

اخیرا پالس هایی از سوی برخی چهره های شاخص و رده بالای نظام مبنی بر اصلاح رویکردها به جامعه ارسال شده است، مشخصا تحرکات اخیر علی لاریجانی و توییت علی اکبر ولایتی دو مشاور رهبر انقلاب این احتمال را ایجاد کرده است، این نشانه ها تا چه اندازه می توان آغاز تغییرات واقعی در سیاست های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی ایران پس از جنگ اخیر دانست؟ آیا ایران در حال عبور از یک برهه تاریخی است؟

به نظر من، نفس هر تغییر و تحولی، پذیرش لزوم یا ضرورت آن است. یعنی چه؟ یعنی اینکه تا شما قبول نکنید که یک مشکلی دارید، به پزشک مراجعه نمی کنید. حالا خیلی وقت ها علیرغم اینکه متوجه می شویم یک دردی هست، اما گرفتاریم، سرمان شلوغ است، به آن محل نمی دهیم. ولی واقعیت مطلب این است که نخستین گام در جهت بهبود یا تغییر، پذیرش این واقعیت است که ما نیاز به تغییر داریم.

نفس اینکه برخی از چهره های حکومتی در ایران، بعد از دوازده روز جنگ صحبت از تغییر یا لزوم تغییر می کنند، به نظر من، امر بسیار بسیار مبارکی است و باید آن را به فال نیک گرفت. چرا؟ چون شش ماه پیش، یک سال پیش، دو سال پیش، این آقایان اصلاً صحبت از اینکه باید تغییراتی به وجود بیاید نمی کردند. همچنان سرگرم مبارزه با آمریکا بودند، همچنان به محور مقاومت توجه داشتند و سایر باورهایی که جریان انقلابی سال ها است به آن پایبند است.

اینکه این آقایان الان دارند می گویند باید تغییراتی صورت بگیرد، حکایت از این می کند که متوجه شده اند ما مشکل داریم؛ نظام مشکلات جدی دارد و نمی شود که همان سیاست های گذشته را ادامه داد و اصرار داشت که آن سیاست ها درست بوده و نیازی به تغییر نیست.

در صورت جدی بودن این تحولات، سرنوشت جریان هایی که تاکنون مدافع فضای بسته، فیلترینگ، انزواطلبی و سیاست های سخت گیرانه بودند—از صداوسیما تا برخی نهادهای سنتی مانند شورای نگهبان و خطبیان نمازجمعه چه خواهد شد؟ آیا این بدنه با تغییر همراه خواهد شد یا مقاومت خواهد کرد؟

نفس اینکه این حرف ها الان مطرح می شود، درست است که خوب است، اما لزوماً به این معنا نیست که تغییر و تحولاتی در راه است. نه، نباید چنین تصوری داشت. این آقایان صحبت از تغییر می کنند، اما باید یادمان باشد که درون نظام، افرادی هستند که اساساً قبول ندارند که نیازی به تغییر هست.

این گروه ها، که به عنوان تندروها یا انزواطلبان شناخته می شوند، سیاست های گذشته را منطبق بر آرمان های رهبر فقید انقلاب می دانند و باور جدی به این سیاست ها دارند. بنابراین نیازی به تغییر نمی بینند. حتی اگر مشاوران رهبری هم از لزوم اصلاحات حرف بزنند، این طیف حاضر به همراهی نخواهد بود.

اما من خوشحالم و امیدوارم، نوری در انتهای تونلی تاریک می بینم، اما این به معنای تحقق حتمی اصلاحات نیست. کسانی درون نظام هستند که یا واقعاً باور دارند سیاست های گذشته درست بوده، بر حق است یا منافع شان در تداوم آن سیاست ها است.

آن ها می دانند که اگر تغییر و تحولاتی به وجود بیاید، ممکن است جایگاه شان متزلزل شود، حتی از قدرت یا جایگاه شان کنار گذاشته شوند. به همین دلیل، قطعاً مقاومت خواهند کرد.

بنابراین، راه، این است که من و امثال من، که باور جدی و اساسی به تغییر داریم، سعی کنیم در نوشته ها و گفته هایمان، ضرورت و لزوم تغییر را منعکس کنیم. باید بگوییم که برای بقای نظام و سعادت آینده کشور، باید این تغییرات صورت بگیرد.

اگر قرار باشد تغییرات ادامه یابد، به نظر شما اولویت اصلاح باید در کدام حوزه ها باشد؟ دیپلماسی، سیاست داخلی، ساختارهای فرهنگی، یا نهادهای امنیتی؟ و چرا؟

اولین گام این است که به تندروها و انقلابیون بفهمانیم که ما مشکل داریم. سیاست های شان درست نبوده است. در واقع در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی باید نخستین تغییرات ایجاد شود.

نخستین قدم برای کسی که مشکل دارد این است که آن را جدی بگیرد. دیگرانی که درد را جدی نگرفتند، بعدها با مشکلات خیلی زیادی مواجه شدند. بنابراین، اولین گام قبل از اینکه بگوییم چه باید کرد این است که به تندروها، رادیکال ها، انقلابیون و امثالهم نشان دهیم که برخی سیاست هایی که از سر تکلیف، اعتقاد یا حتی منافع انجام داده اند، نه تنها درست نبوده، بلکه به نفع نظام، مردم، کشور و حتی خودشان هم نبوده است. در واقع بیش از هر چیز باید به غلط بودن این سیاست ها اصرار کنیم.

وقتی که مسئولین پذیرفتند (نه فقط یکی دو نفر) بلکه این دیدگاه گسترده شد، آن گاه خود راه بگویدت چون باید رفت . کم کم به جایی می رسیم که حالا که نظام پذیرفته باید تغییراتی ایجاد شود، آن تغییرات کدام اند؟

من معتقدم پیشنهادهای مشخص برای اصلاح ساختار باید در چند جهت شروع شود:

- زندانیان سیاسی باید آزاد شوند

- آزادی مطبوعات باید بیشتر شود

- تغییرات جدی در صداوسیما رخ دهد

- انتخابات باید آزاد و رقابتی باشد

مثلاً شما انتخابات مجلس را نگاه کنید، در انتخابات مجلس، تهران با 8 میلیون رأی دهنده، با 300.400 هزار رأی، نماینده انتخاب می شود! این یعنی فقط 5 درصد واجدان شرایط رأی می دهند. یعنی اگر فقط تهران را در نظر بگیریم 95 درصد مردم تهران پای صندوق انتخابات مجلس نیامده اند.

در انتخابات ریاست جمهوری قبلی هم 60 درصد شرکت نکردند این ها آمارهای رسمی است. ما باید بتوانیم مردم را همسو با جامعه حاکمیت و دولت کنیم.

یکی دیگر از جاهایی که باید تغییر کند، روند بررسی صلاحیت ها است. اینکه شورای نگهبان هر کسی را که خودش تشخیص دهد صلاحیت ندارد، رد صلاحیت کند، بدون پاسخگویی، باعث شکاف بین مردم و نهادهای انتخابی می شود.

آیا بازگشت چهره هایی چون خاتمی، روحانی یا ناطق نوری امثالهم به صحنه، می تواند بخشی از این مسیر اصلاح و ترمیم رابطه دولت ملت باشد؟ یا همچنان خطوط قرمز سیاسی مانعی جدی برای این بازگشت است؟

یکی از گام های اساسی همین بازگشت ها است. به طبع مخالفت هایی خواهد بود اما بازگشت چهره هایی مثل آقای خاتمی، روحانی یا ناطق نوری قطعاً یکی از گام های بزرگ است و باید به وجودشان اصرار کنیم تا چنین افرادی خانه نشین نباشند حتی اگر بازگشت چهره هایی مثل ناطق نوری عملی تر باشد، باید از آن شروع کنیم.

آن ها چهره های اعتدالی هستند که کنار گذاشته شدند. بازگشت تدریجی این چهره ها به عرصه سیاست می تواند زمینه را برای بازگشت کسانی مثل سیدمحمد خاتمی هم فراهم کند. مرحله به مرحله باید اصرار بورزیم تا این سیاست ها اصلاح شوند.