علی نعیمی، منتقد سینما، در ایران نوشت: سینمای ایران، طی سال های اخیر بار دیگر به جست وجوی ژانرهای انسانی و روان شناسانه بازگشته است؛ ژانرهایی که نه بر اسپکتاکل (صحنه های زیبا و پر از جزییات) بصری، بلکه بر تلاطم های درونی، اضطراب های فروخورده و روایتگری خاموش و پر از ایما و اشاره متکی هستند.

ترک عمیق اولین تجربه کارگردانی آرمان زرین کوب، فیلمی است که می خواهد در این قلمرو گام بگذارد و اثری روان شناختی، مینیمالیستی و درون کاوانه خلق کند؛ اما با وجود تلاش هایی جسورانه در طراحی فضا و بازی گرفتن از بازیگری بزرگ چون رضا بابک، در مرحله نگارش فیلمنامه و ساختار روایی از پا درمی آید.

فیلم در قالب رئال تایم (روایت در زمان واقعی) ساخته شده، که به نوبه خود رویکردی دشوار و پرریسک است. اما رئال تایم بودن تنها زمانی به ثمر می نشیند که زمان در دل خود کشش دراماتیک، چالش، تحول و تقابل را حمل کند. در ترک عمیق این کشش به سختی احساس می شود. روایت تا دو سوم ابتدایی خود در یک وضعیت ایستا باقی می ماند؛ محمود به خانه بازگشته و فخری در برابر او ایستاده، اما این موقعیت بیش از حد درجا می زند. فیلمنامه در انتقال اطلاعات گذشته، ساخت خرده پیرنگ های فرعی، یا ایجاد لحظه های متحول کننده ناکام است و در نتیجه، روایت دچار تکرار، سکون و افت ضرباهنگ می شود.

فیلم از همان ابتدا با فقدان درام مواجه است. درامی که بتواند از بستر یک وضعیت روانی، تعارض واقعی خلق کند. در عوض، ما با تکرار موقعیت هایی نمادین اما بی کشش روبه رو هستیم: باز و بسته شدن درها، سکوت های ممتد، راه رفتن های بی هدف. اینها به جای آنکه ساحت استعاری بیافرینند، فیلم را در ورطه ملال گرفتار می کنند.

درخشش بی چون وچرای فیلم، رضا بابک است. بازیگر کهنه کار و کم کار سینمای ایران که با چهره ای متعادل و حضور بدنی دقیق، محمود را به موجودی تراژیک و چندلایه تبدیل می کند.

بابک، بدون نیاز به بیان صریح، اضطراب های دیرینه، پشیمانی های فشرده و روانِ آشفته شخصیتش را فقط از طریق نگاه، لکنت در حرکت و سکوت هایی معنا دار منتقل می کند. او قهرمانی نیست که تماشاگر بخواهد به او افتخار کند؛ بلکه ضدقهرمانی است که تماشاگر از تماشایش مشوش می شود، اما نمی تواند نگاهش را از او بردارد.

در صحنه هایی نظیر خوابیدن روی تخت با اضطرابی محو اما قوی، یا لحظه هایی از خیره شدن به قاب های عکس و تلویزیون خاموش، بابک تصویری از یک ذهن گسیخته اما پنهان کار ارائه می دهد که سال ها از روان خود تبعید بوده است.

در مقابل، گلچهره سجادیه که می توانست قطب مقابل این درام باشد، کاملاً قربانی فیلمنامه ای کم مایه و کارگردانی محافظه کارانه شده است. حضورش ساکت، نقش اش تهی از کشمکش درونی و فرصت های نمایشی اش حداقلی است. زن در این فیلم نه حامل راز، که صرفاً یک پاسخ گوی منفعل در برابر مردی پر مسأله است.

چرخش ژانری در یک فیلم همیشه امری خطرناک است؛ اگر با منطق داستانی همراه نباشد، نه تنها سبب ارتقا نمی شود بلکه انسجام ساختار روایی را فرو می پاشد. در ترک عمیق، ورود پلیس جوان به خانه، آن هم در بستر یک تماس اتفاقی، آغازی است بر یک تغییر لحن ناگهانی که فیلم را از مسیر درام درون نگر، به سوی تریلری جنایی و انتقامی می برد. این چرخش نه تنها بی مقدمه و دیرهنگام است، بلکه اطلاعاتی را وارد داستان می کند که به جای تکمیل، باعث شلختگی بیشتر روایت می شود.

به عنوان مثال، معرفی ناگهانی شخصیت دختر مفقود، ارتباطش با پلیس و رابطه اش با زوج محمود و فخری، همگی چنان سربسته، مبهم و دیرهنگام ارائه می شوند که به جای افشا ، فقط تماشاگر را سردرگم می کنند. از سویی دیگر، باز شدن گره داستانی بر مبنای تصادف (آمدن داماد به عنوان پلیس) نشانه ای از ضعف فیلمنامه است. چنین دستاویزی، فیلم را از حیث باورپذیری و واقع نمایی، در سطحی نازل قرار می دهد.

فیلم می خواهد درباره مسائلی جدی حرف بزند: بحران روانی در سالمندی، هوس رانی مردانه، خشونت خانگی، زوال تدریجی و انکار گذشته. اما همه این مضامین مهم، در متن فیلم، یا به صورت اشاره های کلامی مطرح یا با نمادهایی سطحی نشان داده می شوند و هیچ کدام به درستی بسط پیدا نمی کنند.

در حقیقت، فیلم نه به ریشه های روان پریشی محمود وارد می شود، نه رنج درونی فخری را می کاود و نه تصویر شفافی از دختر مفقود ارائه می دهد. ترک عمیق گرفتار بی میان پردگی اطلاعاتی است. مخاطب مجبور است بخش عمده ای از اطلاعات مهم را حدس بزند یا از خلال دیالوگ های ناواضح برداشت کند، و این شیوه بیشتر باعث آشفتگی تا تعمق می شود.

با وجود مشکلات متعدد فیلمنامه، نمی توان تلاش های صحنه آرایی، طراحی میزانسن و نورپردازی فیلم را نادیده گرفت. فضای خانه قدیمی، سردی نورها، چینش دقیق اشیا و سکون بصری اغلب پلان ها، تلاشی است برای ساخت یک زیست بوم روان شناختی ؛ جایی که آدم ها با خاطراتشان، با گذشته خفته در گوشه های تاریک اتاق، و با وجدان سرکوب شده خود دست و پنجه نرم می کنند.

اما حتی در این بخش نیز، خلاقیت کارگردان به اندازه ای نیست که این فضا را به خدمت روایت دربیاورد. پلان ها طولانی اند، قاب ها تکراری، و دوربین ساکن، بیش از آنکه معنا خلق کند، به ملال می انجامد.

ترک عمیق با حضور بی نظیر رضا بابک، قصد دارد تماشاگر را با تاریکی های روان انسان معاصر روبه رو کند، اما به دلیل فقدان عمق در فیلمنامه، روایت غیرهمراه کننده و چرخش های روایی بی منطق، در تحقق این هدف ناکام می ماند.

این فیلم مثالی کلاسیک از آثار ناتمام از حیث توسعه دراماتیک است؛ فیلمی که ایده و اجرا را دارد، اما از مرحله توسعه کاراکترها، گسترش درام و انسجام ساختاری جا می ماند.