زلزله ای با بزرگی 8.7 در تاریخ 30 ژوییه 2025 در منطقه کامچاتکا رخ داد که برخلاف شدت بالای خود، تلفات جانی به همراه نداشت و خسارات آن به طرز قابل توجهی محدود بود. این رویداد توجه کارشناسان زلزله شناسی را به خود جلب کرده است.

به گزارش خبرآنلاین، در همین راستا، دکتر مهدی زارع، زمین شناس و استاد پژوهشکده زلزله شناسی، به تحلیل علل این پدیده می پردازد و با بررسی عوامل زمین شناختی و اقدامات انسانی، توضیح می دهد که چگونه ویژگی های گسل، انتشار امواج، و هشدارهای به موقع از بروز فاجعه جلوگیری کردند.

طبق گفته زارع، اگرچه زلزله کامچاتکا بسیار قدرتمند بود، اما تلفات جانی نداشت و میزان خسارات به طرز شگفت آوری محدود بود: این اختلاف بین بزرگی زلزله و اثرات محدود آن به عواملی مانند جهت پذیری گسل و نحوه انتشار لغزش مرتبط است. نحوه انتشار گسیختگی گسل بر شدت لرزش در مکان های مختلف تأثیر می گذارد.

در زلزله 25 شهریور 1357 طبس با بزرگی 7.4، گسیختگی به سمت شهر و مناطق پرجمعیت گسترش یافت که باعث تقویت لرزش و خسارات بیشتر شد. در مقابل، در زلزله 8 مرداد 1404 کامچاتکا، گسیختگی گسل به سمت کف دریا هدایت شد و بلندترین امواج لرزه ای و سونامی به سمت بخش مرکزی اقیانوس آرام منتشر شدند.

او ادامه می دهد که این زلزله به دلیل جهت گیری گسیختگی گسل، اثر محدودی بر مناطق پرجمعیت داشت. توزیع لغزش در امتداد گسل به سمت جنوب غرب و جزایر کوریل در خلاف جهت ساحل کامچاتکا بود. میزان لغزش و جابجایی گسل نیز نقش مهمی در شدت لرزش دارد و مقادیر لغزش بزرگ تر معمولاً با لرزش قوی تر زمین همراه است. قرار گرفتن مرکز زلزله در منطقه ای کم جمعیت، پتانسیل خسارات گسترده و تلفات جانی را کاهش داد.

زلزله کامچاتکا باعث صدور هشدارهای سونامی در سراسر اقیانوس آرام شد. زارع در این باره تأکید می کند: صدور به موقع این هشدارها امکان تخلیه برخی مناطق را فراهم کرد و تلفات احتمالی ناشی از سونامی را به حداقل رساند. زلزله های با این بزرگی معمولاً در مناطق فرورانش و در امتداد گسل های مگاتراست کم ژرفا رخ می دهند، جایی که دو صفحه زمین ساختی همگرا با یکدیگر برخورد می کنند.

او خاطرنشان می کند: در بسیاری از زلزله های فرورانش، سونامی بزرگ ترین تهدید محسوب می شود، زیرا لغزش روی مگاتراست برآمدگی وسیعی در کف دریا ایجاد می کند که به سطح اقیانوس منتقل شده و امواجی را در همه جهات منتشر می سازد.

این زلزله شناس در رابطه با پس لرزه های ناشی از این زلزله می گوید: پس لرزه های متعددی در این زلزله ثبت شده و احتمال وقوع زلزله ای بزرگ تر در بخش مجاور گسل مگاتراست وجود دارد. بزرگ ترین پس لرزه تاکنون با بزرگی 6.9 حدود 45 دقیقه پس از زلزله اصلی رخ داد. منطقه پس لرزه ها در حال حاضر بیش از 600 کیلومتر در امتداد منطقه فرورانش به سمت ژاپن امتداد دارد. این منطقه مربوط به ناحیه گسلی است که دچار گسیختگی شده، اما در برخی موارد، لرزه خیزی ناشی از تحریک در خارج از این منطقه نیز رخ داده است. برخی پس لرزه ها ممکن است بزرگی بیش از 7 داشته باشند و احتمال اندکی برای وقوع زلزله ای بزرگ تر در بخش همسایه منطقه فرورانش وجود دارد.

زلزله اصلی در ساعت 11:24 صبح به وقت محلی رخ داد، زمانی که روز بود و بسیاری از مردم در فضای باز حضور داشتند. در همین راستا زارع اشاره می کند: شهر پتروپاولوفسک-کامچاتسکی با جمعیتی حدود 187,000 نفر، لرزشی با شدت VIII (شدید) را تجربه کرد. سایر شهرهای نزدیک تر که کوچک تر بودند، شدت لرزش VI تا VII را متحمل شدند.

در جنوب، شبه جزیره کامچاتکا به مجموعه ای از جزایر کوچک موازی با منطقه فرورانش به سمت ژاپن منتهی می شود. در شمال، منطقه فرورانش به طور ناگهانی به گودال آلاسکاآلئوسین می رسد که عمدتاً از جزایر غیرمسکونی تشکیل شده است. ساکنان پتروپاولوفسک-کامچاتسکی لرزش را بسیار شدید و طولانی توصیف کردند، اما هیچ یک از گزارش ها به خسارت جدی به ساختمان ها اشاره نکردند. با این حال، شدت لرزش VIII معمولاً باعث ریزش دودکش ها، ستون ها، و فروریختن جزیی برخی ساختمان ها می شود.

او اضافه می کند: حداکثر ارتفاع امواج سونامی در بخش هایی از خط ساحلی روسیه بین 3 تا 5 متر و در مناطقی از ژاپن، هاوایی، شیلی، و جزایر سلیمان بین 1 تا 3 متر گزارش شد. یک شناور DART در اعماق اقیانوس، در حدود 500 کیلومتری جنوب شرقی کانون زلزله، ارتفاع موج 0.9 متر را ثبت کرد.

سونامی ها در اقیانوس های باز بسیار سریع حرکت می کنند و ارتفاع کمی دارند، اما با نزدیک شدن به ساحل، سرعت آن ها کاهش یافته و ارتفاعشان افزایش می یابد. این افزایش ارتفاع به ژرفاسنجی خاص فراساحل و شکل خط ساحلی بستگی دارد و تأثیر موج سونامی بر ساحل به توپوگرافی روی زمین وابسته است.