اختلال سلوک که با اسم اختصاری CD شناخته می شود یکی از اختلالات رفتاری است که کودک و نوجوانان مبتلا به آن از قوانین و هنجارهای مرتبط با سن خود پیروی نمی کنند...

به گزارش ایسنا، اختلال سلوک، اختلالی فراتر از شیطنت های کودکانه است. در واقع کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک نسبت به افراد دیگر، حیوانات خانگی و هر موجود زنده ای ظالمانه رفتار کرده و دست به تخریب می زنند. اگرچه شیوع این اختلال نسبت به سایر اختلال های دیگر روانپزشکی، کمتر است، اما بسیار آسیب زا قلمداد می شود و می تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد.

به نظر می رسد که این اختلال ناشی از عواملی مانند عوامل ژنتیکی، اجتماعی، خانوادگی و فرزندپروری باشد. درمان اختلال سلوک در کودکان بسته به شدت این اختلال می تواند از طریق آموزش مدیریت والدین، روان درمانی، آموزش مدیریت خشم، درمان شناختی رفتاری (CBT) و درمان مبتنی بر جامعه باشد.

دکتر محمدرضا شالبافان - مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، با بیان اینکه اختلال سلوک برای دوران کودکی تعریف می شود، اظهار کرد: تعریفی که برای اختلال سلوک در سنین کودکی در نظر گرفته شده برای سنین دیگر وجود ندارد. برخی کودکان و نوجوانان، رفتارهای مکرر مخل و آسیب زای خلاف قانون دارند و از چارچوب های تعریف شده در خانه، مدرسه و جامعه فاصله می گیرند. رفتار این گروه از کودکان و نوجوانان نه تنها می تواند سبب آسیب رساندن به خود افراد شود، بلکه رفتارهای آنها به دیگران نیز آسیب می رساند. گاهی اوقات، این کودکان و نوجوانان به خشونت دست می زنند و رفتارهای آنها نه تنها سبب آسیب خود، اطرافیان و دیگران می شود، بلکه در برخی موارد ممکن است به حیوانات و طبیعت نیز آسیب وارد کنند. مجموعه چنین رفتارهایی، اختلال سلوک "Conduct disorder" نام دارد.

وی با بیان اینکه اختلال سلوک بسیار به چشم می آید، تصریح کرد: شیوع اختلال سلوک زیاد نیست؛ به نحوی که شیوع این اختلال نسبت به بیش فعالی و اختلال یادگیری بسیار پایین تر است. اگرچه شیوع اختلال سلوک زیاد نیست اما اختلالی بسیار آسیب زا است و به همین دلیل به چشم می آید. تشخیص و شناسایی یک فرد مبتلا به اختلال سلوک می تواند دردسرهایی برای مدرسه محل تحصیل وی فراهم کند.

مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که آیا شرایط سنی کودکان و نوجوانان سبب بروز چنین رفتارهایی می شود؟ توضیح داد: اختلال سلوک، فراتر از الزاماات سنی است. این احتمال وجود دارد که بسیاری از کودکان و نوجوانان در مواجهه با برخی ارزش های جامعه پرسشگری یا مقابله کنند که رفتاری طبیعی است و می بایست با احترام با آن برخورد کرد. این در حالی است که رفتارهای اختلال سلوک فراتر از انتظارات طبیعی است که از سنین کودکی و نوجوانی داریم. بازهم تاکید می کنم، رفتارهای اختلال سلوک بسیار آسیب زا هستند.

شالبافان با بیان اینکه اختلال سلوک می تواند علل مختلفی داشته باشد، گفت: عوامل ژنتیکی در اختلال سلوک نقش دارد و به نظر می رسد که بار ارثی در برخی خانواده ها داشته باشد. عوامل اجتماعی نیز در اختلال سلوک نقش دارند؛ منظور از عوامل اجتماعی این است که کودک و نوجوانان در چه محیطی رشد کرده و تربیت شده است. همچنین علل خانوادگی و فرزندپروری نیز در اختلال سلوک نقش دارند؛ منظور از علل خانوادگی و فرزندپروری این است که فرود از بدو تولد تا دوران کودکی و نوجوانی خود را چگونه سپری کرده است.

مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره مطالعات انجام شده درباره اختلالات سلوک گفت: مطالعات متعددی درباره اختلال سلوک در دنیا انجام شده و همچنین مطالعه اولیه ای در کشور در دسترس است. به دلیل اینکه شیوع اختلال سلوک نسبت به سایر اختلالات دیگر پایین تر است و همچنین افراد در محیط های مختلف رفتارهای گوناگونی نشان می دهند، مطالعه اختلال سلوک به همکاری بین بخشی نیاز دارد.

شالبافان با بیان اینکه مواجهه خانواده ها با اختلال سلوک متفاوت است، تصریح کرد: این احتمال وجود دارد که علائم اختلال سلوک، بیشتر مورد توجه اولیای مدارس یا نیروهای انتظامی قرار گیرد و این موضوع را گزارش کتند تا اینکه چنین گزارشی در سیستم بهداشتی مطرح شود. برخی خانواده ها به منظور گزارش رفتارها و عملکرد کودکان و نوجوانان خود به سیستم بهداشتی و درمانی مراجعه می کنند. این در حالی است که برخی خانواده ها رفتارهای آسیب زای اختلال سلوک فرزندان خود را انکار می کنند.

وی با بیان اینکه آموزش وپرورش برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات سلوک به کمک خانواده ها نیاز دارد، افزود: برخی خانواده ها نسبت به درخواست های اولیای مدارس پاسخی نمی دهند و اگر به مدارس مراجعه کنند، مدرسه و سیستم آموزشی را متهم می کنند و رفتار فرزند خود را طبیعی می دانند. چنین خانواده هایی بر این باور هستند که فرزند آنها به مداخلات روان شناسی و روان درمانی نیاز ندارد و چنین دیدگاه هایی مداخلات را دچار مشکل می کند.

مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با بیان که اغلب خانواده ها درباره اختلال سلوک آموزش کافی ندیده اند، اظهار کرد: رسانه ها می توانند درباره اختلال سلوک، علائم و درمان آن در سطح عمومی به جامعه آموزش دهند. اگر جامعه درباره اختلال سلوک آموزش دریافت کند، به این نتیجه می رسد که نسبت به درمان اختلال فرزند خود اقدام کند.

شالبافان با بیان اینکه اختلال سلوک جزو اختلال های درمان پذیر است، توضیح داد: درمان شناختی_رفتاری، درمان اصلی اختلال سلوک به حساب می آید. در گذشته، جامعه بر این باور بود که در مواجهه با یک کودک مبتلا به اختلال سلوک یا به تعبیر آن زمان که به آنها کودک خودسر گفته می شد، می بایست رفتار مشابه داشت. این در حالی است که روان شناسی بر این باور است که بنا می بایست به نحوی گذاشته شود که کودک رفتار خود را اصلاح کند و با عواقب طبیعی رفتارهای خودش مواجه شود.

او با بیان اینکه در یک محیط حمایت شده و براساس اصول انسانی و علمی می بایست به کودک مبتلا به اختلال سلوک کمک کرد، توضیح داد: شرایط می بایست به نحوی باشد که کودک رفتار خود را تغییر دهد و نگرش آنها نسبت به جامعه و دنیا تغییر کند. هرگونه تنبیه بدنی و کلامی جزو مصادیق کودک آزاری و بدرفتاری به حساب می آید و امیدوارم که توسط هیچ کسی رخ ندهد.

مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره پیامدهای ناشی از تنبیه های فیزیکی و زبانی برای کودکان مبتلا به اختلال سلوک گفت: تنبیه بدنی و زبانی به بهبود رفتار و شرایط کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک کمک نمی کند، بلکه شرایط را بسیار بدتر می کند و ممکن است به رفتارهای تلافی جویانه و اقدامات بیشتر خلاف قانون منجر شود.

وی درباره درمان اختلال سلوک در کودکان توضیح داد: اگر خانواده با اختلال سلوک در فزندان خود مواجه شدند، می بایست به روان پزشک یا روان شناس کودک و نوجوان مراجعه کنند. اغلب موارد ممکن است که کودکان از همراهی خانواده های خود اجتناب کنند و والدین به تنهایی به روان پزشک یا روان شناس کودک و نوجوان مراجعه کنند. اگر کودک یا نوجوان از مراجعه به روان پزشک یا روان شناس اجتناب کرد، خانواده به تنهایی به آنها مراجعه کنند و بسته های آموزشی را دریافت کنند. بهتر است که خانواده ها به همراه کودک یا نوجوان خود به روان پزشک یا روان شناس کودک و نوجوان مراجعه کنند.

شالبافان درباره ارائه خدمات درمانی اختلالات سلوک گفت: مراکز جامع سلامت در کشور نسبت به ارائه این خدمات اقدام می کنند. بیش از 3هزار روان شناس در مراکز جامع سلامت، خدمات روان شناسی را به صورت رایگان ارائه می دهند. شهروندان ایرانی با توجه به منطقه جغرافیایی و محل سکونت خود می توانند به مراکز جامع سلامت مراجعه کرده و خدمات روان شناسی را دریافت کنند.

وی با بیان اینکه خدمات اولیه روان شناسی در مراکز جامع سلامت ارائه می شود، گفت: اگر مراجعه کنندگان به خدمات تخصصی مانند روان پزشکی، مددکاری و خدمات روان شناسی تخصصی تر نیاز داشته باشند به مراکز سلامت روان و اجتماعی (سراج) ارجاع داده می شوند. در حال حاضر، 99 مرکز سراج در کشور به ارائه خدمات می پردازند و تعداد این مراکز طی ماه ها و سال های آینده گسترش می یابد.

شالبافان با بیان اینکه بازماندگی از تحصیل در میان کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک بسیار شایع است، گفت: بازماندگی از تحصیل، یکی از مهم ترین آسیب های اجتماعی برای کودکان، نوجوان و حتی خانواده ها به حساب می آید. بازماندگی از تحصیل به ویژه در شرایطی که اقدامات درمانی و حمایتی لازم برای کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال ارائه نشود، بسیار شایع است.

مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفت: خانواده ها، محلات و نیروهای خدمات بهداشتی و درمانی می بایست هرگونه بازماندگی از تحصیل را با رویکرد محلی و مبتنی بر منطقه جغرافیایی، بسیار جدی قلمداد کنند. اگر یک کودک حتی برای چند هفته از تحصیل بازماند و این موضوع طی مدت زمان مورد انتظار برطرف نشود، احتمال افزایش بازماندگی از تحصیل برای او بسیار بیشتر می شود. دلیل افزایش بازماندگی از تحصیل این است که کودکان و نوجوانان نسبت به ایجاد و تشکیل شبکه های اجتماعی و دوستانه اقدام می کنند که در این شبکه ها به یکدیگر بسیار کمک می کنند.

وی ادامه داد: اگر یک کودک یا نوجوان بازماندگی تحصیلی را به مدت یک سال تجربه کند، شبکه اجتماعی و دوستانه خود را از دست می دهد. از دست دادن شبکه های اجتماعی، سبب کاهش انگیزه تحصیلی افراد می شود. بازماندگی تحصیلی، موضوعی بسیار مهم است و می بایست در کانون توجه قرار گیرد. در حال حاضر، نهادهایی مانند قوه قضاییه و وزارت کشور به موضوع بازماندگی تحصیل کودکان و نوجوانان ورود کرده اند که نکته ای بسیار مهم است.

شالبافان درباره نقش مداخلات روانی_اجتماعی بر موضوع بازماندگی تحصیلی کودکان و نوجوانان گفت: مداخلاتی که سبب می شود بازماندگی تحصیلی به خوبی در کشور انجام شود، مداخلات روانی_اجتماعی هستند. مددکاران، روان شناسان، روان پزشکان و همچنین نیروهای محلی می بایست مداخلات روانی_اجتماعی مربوط به بازماندگی از تحصیل را انجام دهند که بخش اصلی این بضاعت در اختیار وزارت بهداشت است. به طور قطع، حمایت های ارگان های دیگر می تواند به ارائه مداخلات روانی_اجتماعی بازماندگی تحصیلی بسیار کمک کند.