بازار لوازم یدکی خودرو که به عنوان نبض حیاتی صنعت حمل ونقل و تعمیرات خودرو در کشور شناخته می شود؛ امروز با واقعیتی تلخ روبه رو شده به طوری که مانند دیگر بازارها در رکودی عمیق فرورفته است. مشاهدات میدانی از خیابان چراغ برق که کانون اصلی تامین لوازم یدکی در ایران است، تصویری نگران کننده از این وضعیت به نمایش می گذارد؛ به گونه ای که فروشندگان برخلاف سال های گذشته که از کمبود عرضه و نایابی کالا انتقاد داشتند، حالا از نبود تقاضا و رکودی که سایه سنگین خود را بر کسب وکارشان افکنده، گلایه می کنند.

به گزارش دنیای اقتصاد، مشاهدات میدانی از بازار لوازم یدکی همچنین پرده از یک واقعیت دیگر برمی دارد؛ در شرایطی که تا پیش از این وفور قطعات چینی به دلیل قیمت ارزان تر نسبت به قطعات بومی اما با کیفیتی پایین تر، دغدغه اصلی قطعه سازان و مشتریان به حساب می آمد، امروز حتی همین قطعات نیز با افزایش قیمت های سرسام آور از دسترس بسیاری از مصرف کنندگان خارج شده و این خود بر عمق رکود افزوده است.

تحلیلگران اقتصادی و فعالان این حوزه، دلایل متعددی را برای این رکود بی سابقه برمی شمارند که همگی ریشه در شرایط نامساعد کلان اقتصادی کشور دارند.

نخستین و مهم ترین دلیل، کاهش قدرت خرید مردم و تمایل آنها به حفظ نقدینگی در مواجهه با عدم قطعیت های اقتصادی است. در پی بحران های اخیر، از جمله پیامدهای جنگ تحمیلی 12 روزه میان ایران و اسراییل، مردم به سمت صرفه جویی و به تعویق انداختن هزینه های غیرضروری، از جمله تعمیرات خودرو، سوق پیدا کرده اند.

این رویکرد، هرچند در کوتاه مدت به نظر منطقی می آید، اما فعالان صنعت قطعه ، معتقدند که ادامه این روند می تواند در آینده ای نزدیک منجر به تحمیل هزینه هایی به مراتب بالاتر بر دوش مصرف کنندگان و حتی بروز بحران های ایمنی در ناوگان حمل ونقل شود.

دلیل دیگر، رکود فراگیر در بخش های تولیدی و حمل ونقل است که به تبع آن، میزان تردد خودروها نیز کاهش یافته و این امر به طور مستقیم بر کاهش تقاضا برای لوازم یدکی تاثیر گذاشته است.

چرخ های اقتصاد کشور کند شده و این کندی، بازتاب خود را در تمامی صنایع، از جمله بازار لوازم یدکی نشان داده است.در نهایت، کاهش بی سابقه درآمد خانوارها، مردم را به سمت اولویت بندی نیازهای ضروری کشانده و خرید لوازم یدکی و تعمیرات خودرو را به رده نیازهای ثانویه تنزل داده است؛ به گونه ای که برخی مصرف کنندگان ترجیح می دهند لوازم یدکی کارکرده را به جای قطعات نو در سبد خرید خود قرار دهند.

در چنین شرایطی، تامین مایحتاج روزمره و حفظ حداقل معیشت، به دغدغه اصلی خانوارها تبدیل شده و جایی برای هزینه های غیرضروری، هرچند که در بلندمدت ضروری باشند، باقی نمی ماند. این وضعیت، نه تنها نشان دهنده چالش های جدی پیش روی بازار لوازم یدکی است، بلکه نشان از شرایط نامساعد اقتصادی و تاثیر آن بر زندگی روزمره مردم دارد.

برای ترسیم بهتر وضعیت بازار لوازم یدکی، به خیابان چراغ برق که به عنوان بورس لوازم یدکی شناخته می شود سری زدیم. خیابان چراغ برق تهران که تا چند سال پیش قلب تپنده تامین قطعات انواع خودروها بود و جنب و جوش خریداران و فروشندگان در آن موج می زد، حالا بیشتر به یک گذر متروک شباهت دارد تا بازار قطعات خودرو.

با این حال گرمای طاقت فرسای مردادماه در این خیابان نتوانست داغی سخنان فروشندگان لوازم یدکی را پنهان کند. روایت آنها نشان دهنده رکودی عمیق و خالی شدن بازار از مشتری داشت.

بازار لوازم یدکی این روزها از رکود عمیق، کمبود قطعات به ویژه در بخش خودروهای مونتاژی، گرانی قطعات داخلی و چینی و رونق یافتن بازار کالاهای دست دوم به دلیل کاهش چشم گیر قدرت خرید مصرف کنندگان رنج می برد. البته برخی فروشندگان نگرانی از بابت تامین قطعات نداشتند و کمبودی در این بخش متوجه آنها نبود.

در همین مورد، یکی از فروشندگان انواع تسمه های صنعتی با اشاره به اینکه بازار به حدی در وضعیت رکودی گرفتار آمده و تقاضا محدود شده است که حتی فروشندگان متوجه کمبود قطعه در بازار نمی شوند، به دنیای اقتصاد گفت: قیمت ها در بازار لوازم یدکی هم افزایش قابل توجهی داشته، چون اجناس به بهای نرخ دلار محاسبه می شوند و این موجب می شود که تعداد زیادی از قطعات از دسترس عموم مردم خارج شوند.

وی ادامه داد: وقتی تقاضا کاهش پیدا کرده، سرمایه گذاران هم ریسک نمی کنند که سرمایه خود را وارد این بازار کنند و می توان گفت همه محتاط شده و دست نگه داشته اند. این فروشنده با اشاره به توان خرید مردم گفت: در حال حاضر به دلیل اینکه قدرت خرید مردم کاهش چشم گیری داشته، بازار خرید و فروش لوازم یدکی کارکرده هم رونق گرفته است.

فروشنده دیگر لوازم یدکی که در بخش فروش رینگ و لاستیک در بازار چراغ برق فعالیت می کند، با اشاره به اینکه تعداد قطعات چینی بسیار بیشتر از قبل شده، در این باره گفت: دلیل اصلی آن هم فشار اقتصادی است که امروز مردم تحمل می کنند. دلیل بعدی هم این است که قطعات اصلی قیمت خیلی بالاتری دارند و توان مردم به خرید این قطعات نمی رسد.

به گفته وی، قیمت ها نسبت به پارسال تقریبا دو برابر شده و همین موضوع تقاضا را در بازار لوازم یدکی کاهش داده است. این فروشنده درباره علت رونق بازار لوازم یدکی دست دوم نیز گفت: دلیل آن واضح است، مشکلات اقتصادی افزایش پیدا کرده است.

برای مثال، قطعه ای در بازار 150 میلیون تومان قیمت می خورد اما دست دوم آن به قیمت 60 میلیون تومان موجود است، طبیعی است که همه به سمت خرید مدل ارزان تر روی بیاورند. به قیمت محصولات باید هزینه های جانبی هم اضافه کرد و بنابراین تقاضا برای آنها کم شده است.

فروشنده انواع ایربگ خودرو نیز با اشاره به کمبود تقاضا و فوران قطعات چینی در بازار، به دنیای اقتصاد گفت: قیمت ها در بازار گران شده اند و در مقابل مردم به سمت خرید قطعات دست دوم رفته اند. وی ادامه داد: تعداد قطعات چینی نسبت به سال های قبل در بازار با افزایش مواجه شده و خرید آنها برای مردم مقرون به صرفه تر است.

مشاهدات میدانی نشان از رکود فراگیر در بازار لوازم یدکی می دهد، بنابراین برای ریشه یابی این موضوع به سراغ آرش محبی نژاد- دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه سازان خودروی کشور رفتیم. وی در توضیح چرایی رکود در بازار به سه دلیل عمده اشاره کرد و در این باره به دنیای اقتصاد گفت: در حال حاضر اقتصاد از رونق افتاده است، یعنی مردم سعی می کنند کمتر هزینه کنند و بیشتر نقدینگی را نزد خود نگه دارند.

وی ادامه داد: متاسفانه برخی حتی به قیمت جان سرنشین یا خسارت به خودروی شخصی، از تعمیرات یا تعویض قطعات ضروری خودداری می کنند. بنابراین توصیه اکید ما این است که هزینه های اضافی که بعدا ممکن است به آنها تحمیل شود را جدی بگیرند.

محبی نژاد ادامه داد: دلیل دوم رکود بازار لوازم یدکی این است که هرچقدر تولید، اقتصاد و حمل ونقل دچار رکود می شوند، بخش های دیگر مثل تردد کاهش پیدا می کند و در نتیجه تقاضا هم به همان نسبت کمتر می شود. به گفته وی، دلیل سوم رکود هم به درآمد مربوط مربوط می شود که از تورم اقتصاد ایران عقب مانده است و در نتیجه مردم به نیازهای ضروری خودشان بیشتر می پردازند تا نیازهای ثانویه.

بنابراین لوازم یدکی در مقابل خوراک، پوشاک و مسکن تقاضای اصلی مصرف کنندگان محسوب نمی شود. این فعال صنعت قطعه ادامه داد: به نظر می رسد مردم بعد از جنگ تحمیلی به نوعی محتاطانه عمل می کنند و سعی دارند اول نیازهای ضروری و اولیه خود را برطرف کنند.

احمد حسینی، رییس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین آلات نیز از زاویه دیگر به وضعیت حال حاضر بازار لوازم یدکی اشاره کرد و در این باره به دنیای اقتصاد گفت: در حال حاضر بازار از کمبود قطعه رنج نمی برد؛ به استثنای خودروهای مونتاژی که متاسفانه وضعیت فعلی آنان هم نتیجه عمل نکردن خودروسازان به تعهدات شان است.

حسینی با اشاره به سیاست های نادرست سیاستگذار، ادامه داد: متاسفانه به واسطه اجرای این سیاست ها در تخصیص ارز چالش های جدی ایجاد شده است که اگر با همین رویه پیش برویم، در دو -سه ماه آینده با کمبود جدی کالا و مواد اولیه روبه رو خواهیم بود.

حسینی با اشاره به حجم قطعات چینی در بازار نیز اظهار کرد: در این باره موضوعی که وجود دارد این است که اتفاقا برخی قطعات چینی به علت عدم انجام تعهدات قانونی از سوی واردکنندگان برای مصرف کنندگان بسیار گران تمام می شوند. تقاضا برای خرید این قطعات هم به این دلیل است که تعداد خودروهای چینی بیشتر شده و در نتیجه مصرف افزایش پیدا کرده است.

رییس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین آلات در پاسخ به این پرسش که آیا بازار لوازم یدکی دست دوم رونق گرفته یا خیر؛ توضیح داد: آنچه مسلم است این است که وقتی شرایط اقتصادی روزبه روز برای مردم سخت تر و سفره آنان کوچک تر می شود، اثر این موضوع بر تمام بخش ها دیده می شود. حوزه لوازم یدکی هم مستثنی از این امر نیست. وی در پایان سخنان خود از دولت درخواست کرد در بازار لوازم یدکی محدودیت ایجاد نکند و باعث ایجاد بازارهای نابرابر رقابتی نشود.