فرارو- لارنس نورمن (laurence norman)، خبرنگار بخش بین الملل روزنامه وال استریت ژورنال

به نقل از روزنامه وال استریت ژورنال، به رغم آنکه شمار فزاینده ای از متحدان غربی، فلسطین را به رسمیت می شناسند، اما این تصمیم هنوز تغییری ملموس در وضعیت اسراییل یا سرزمین های فلسطینی ایجاد نکرده است. اما همین موج به رسمیت شناختن، شکاف های عمیقی را میان حامیان غربی اسراییل آشکار می کند. هرچه جنگ غزه ادامه پیدا کند و تعداد قربانیان غیرنظامی افزایش یابد، این شکاف ها نیز عمیق تر می شود. رشد نارضایتی عمومی نسبت به عملیات نظامی اسراییل در غزه، سیاستمداران غربی را وادار به واکنش و بازنگری در مواضع خود کرده است؛ روندی که احتمالاً در صورت تداوم بحران انسانی، شتاب بیشتری خواهد گرفت.

تا به امروز بیش از 140 کشور جهان، فلسطین را به عنوان کشوری مستقل به رسمیت شناخته اند، اما ایالات متحده و اغلب متحدان نزدیکش همچنان از انجام این کار امتناع می کنند. این کشورها همواره تأکید می کردند که به رسمیت شناختن فلسطین باید پس از دستیابی به یک توافق جامع صلح با اسراییل صورت بگیرد و نه پیش از آن؛ اما این اجماع شکننده، اکنون فرو ریخته است. هفته گذشته، کی یر استارمر ، نخست وزیر بریتانیا اعلام کرد که کشورش تا ماه سپتامبر به فرانسه خواهد پیوست و فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت؛ مگر آنکه اسراییل گام های اساسی برای پایان دادن به جنگ غزه و تحقق سایر شروط بردارد.

این تحول تنها چند روز پس از آن رقم خورد که فرانسه وعده داد در نشست پاییزی مجمع عمومی سازمان ملل، فلسطین را به طور رسمی به رسمیت خواهد شناخت. دولت پاریس اکنون با جدیت مشغول رایزنی با سایر کشورهاست تا حمایت بیشتری برای این تصمیم جلب کند و تا حدودی نیز در این مسیر موفق شده است. سه شنبه شب، کانادا و استرالیا به جمع 15 کشوری پیوستند که با امضای نامه ای در سازمان ملل، یا فلسطین را به رسمیت شناختند یا تمایل خود را اعلام کردند و یا دست کم به طور مثبت در حال بررسی این اقدام هستند؛ حرکتی که هدف آن احیای ایده راه حل دو کشوری در این مناقشه است. این کشورها همچنین از حماس خواستند تا گروگان های باقی مانده را آزاد کند و سلاح های خود را کنار بگذارد.

فرانسه و بریتانیا اکنون به عنوان مهم ترین کشورهای غربی حامی تشکیل کشور فلسطین، نقشی کلیدی در این روند ایفا می کنند. این دو کشور که هر دو به سلاح هسته ای مجهز هستند و کرسی دائم شورای امنیت سازمان ملل را در اختیار دارند، در شکل گیری خاورمیانه مدرن نیز به عنوان قدرت های استعماری، نقش تعیین کننده ای بر عهده داشته اند. همراه با کانادا، این کشورها نخستین اعضای گروه هفت اقتصاد بزرگ و ثروتمند غربی خواهند بود که فلسطین را به رسمیت می شناسند.

مجتبی رحمان، رییس دفتر اروپا در مؤسسه مشاوره سیاسی اوراسیا با بیان این جمله این یک لحظه مهم است تأکید می کند که تصمیم فرانسه و بریتانیا می تواند اثری دومینووار بر سایر کشورها بگذارد. با این حال، دولت ترامپ همچنان با این دیدگاه که به رسمیت شناختن فلسطین می تواند راه را برای تحقق راه حل دو کشوری در این مناقشه دیرینه هموار کند، مخالفت می ورزد. ترامپ روز سه شنبه با اشاره به حماس اعلام کرد که اگر چنین اقدامی صورت گیرد، در واقع به حماس پاداش داده می شود و او هرگز این مسیر را انتخاب نخواهد کرد.

آلمان که ریشه روابط تاریخی خود با اسراییل را در نقش این کشور در هولوکاست یهودیان جست وجو می کند، همچنان با احتیاط نسبت به هر اقدامی که امنیت اسراییل را به خطر بیندازد، واکنش نشان می دهد. اتریش نیز رویکردی مشابه را دنبال می کند. در همین حال، اتحادیه اروپا این روزها احتمال قطع دسترسی استارتاپ های اسراییلی به بخشی از برنامه تحقیقاتی عظیم هورایزن (Horizon Europe) را که ارزشی بالغ بر 100 میلیارد یورو (معادل 115 میلیارد دلار) دارد، بررسی می کند. با این حال، آلمان اجرای این تصمیم را فعلاً به تعویق انداخته است.

اگرچه به رسمیت شناختن کشور فلسطین فاصله زیادی با اقداماتی دارد که به طور مستقیم و مادی به اسراییل لطمه وارد کند؛ اما نشانه ای از تغییر جهت سیاسی در غرب است. چند کشور پیش تر برخی از سیاستمداران تندرو اسراییلی از جمله ایتامار بن گویر ، وزیر امنیت داخلی و بزالل اسموتریچ ، وزیر دارایی که خواستار شهرک سازی یهودیان در غزه و الحاق کرانه باختری هستند را تحریم کرده اند.

برای اسراییل تمایل قدرت های غربی به شناسایی کشور فلسطین، بار دیگر یکی از دغدغه های دیرینه را یادآوری می کند؛ اینکه حتی با وجود تداوم حمایت آمریکا، ممکن است به تدریج در عرصه جهانی منزوی تر شود. اعتراضات گسترده دانشجویی در ایالات متحده و تشدید تنش ها میان اسراییل و دموکرات های کنگره، این نگرانی را تشدید کرده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، در واکنش به اقدام فرانسه هشدار داد که در شرایط فعلی، ایجاد کشور فلسطین به جای همزیستی مسالمت آمیز، به سکویی برای نابودی اسراییل تبدیل خواهد شد. مخالفان اسراییلی نیز نسبت به تصمیم بریتانیا و فرانسه واکنش تندی نشان داده اند. با این حال، حمایت بی قید و شرط واشینگتن از اسراییل و ادامه رایزنی ها با مسکو و پکن درباره منافع امنیتی کلیدی به تل آویو اجازه داده تا تنش های رو به افزایش با سایر دولت های غربی را مدیریت کند.

با این حال، اسراییل دیگر نمی تواند روی جبهه ای متحد از سوی کشورهای غربی حساب کند؛ هم پیمانانی که همواره از عملیات دفاعی اسراییل حمایت می کردند، پشتوانه دیپلماتیک اش در مجامع بین المللی بودند و در مسائل امنیتی کلیدی همکاری نزدیکی نشان می دادند. شماری از نزدیک ترین شرکای اسراییل از جمله هند، سال هاست فلسطین را به رسمیت شناخته اند و متحدان اروپای شرقی اسراییل نیز در دوران جنگ سرد چنین اقدامی را انجام داده اند. با این حال، رمی دنیل ، رییس بخش پژوهش های اروپایی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی تل آویو، معتقد است که اقدام فرانسه و بریتانیا نشان دهنده تغییری در جایگاه بین المللی اسراییل است.

مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2012 فلسطین را به عنوان کشور غیرعضو به رسمیت شناخت و در سال 2024 جایگاه آن را به عضو ناظر دائم ارتقا داد. تنها وتوی ایالات متحده در شورای امنیت، تاکنون مانع از عضویت کامل فلسطین شده است. با این حال، گسترش به رسمیت شناختن فلسطین از سوی کشورهای بیشتر می تواند مسیر پیوستن این کشور به سازمان ها و نهادهای بین المللی را هموار کند.

اجماع غربی درباره اسراییل طی یک دهه گذشته به تدریج دستخوش تغییر شده است؛ چراکه کابینه های اسراییل مخالفت بیشتری با راه حل دو کشوری نشان داده اند و ادامه گسترش شهرک سازی یهودیان، تحقق عملی کشور مستقل و پیوسته فلسطین را هر روز دشوارتر می کند. بحث هایی درباره احتمال الحاق بخش هایی از غزه، هشدارها درباره خطر قحطی گسترده و تشدید حملات شهرک نشینان در کرانه باختری، نگرانی اروپا را دوچندان ساخته است. دیوید لمی (David Lammy)، وزیر خارجه بریتانیا، روز سه شنبه در کنفرانس ویژه سازمان ملل درباره مناقشه خاورمیانه تاکید کرد: اجازه دهید بی پرده بگویم: رد راه حل دو کشوری از سوی دولت نتانیاهو، هم از نظر اخلاقی و هم راهبردی اشتباه است. این رویکرد به منافع مردم اسراییل لطمه می زند و تنها راه را بر صلحی عادلانه و پایدار می بندد.

کی یر استارمر، رهبر بریتانیا، این روزها زیر فشار فزاینده ای برای اقدام قرار گرفته است. حدود 130 نماینده حزب کارگر، از جمله چند وزیر کابینه، آشکارا از او خواسته اند تا فلسطین را به رسمیت بشناسد. طبق نظرسنجی اخیر یوگاو، 45 درصد از مردم بریتانیا از شناسایی فلسطین حمایت می کنند و تنها 14 درصد با آن مخالفت می ورزند. برجو اوزچلیک پژوهشگر ارشد اندیشکده سلطنتی خدمات متحد بریتانیا تاکید کرد: با وخامت اوضاع در غزه، بحث ها به این سمت رفته است که حالا دیگر چه می توان کرد و چه اهرم هایی در اختیار قرار دارد. به باور او به نظر می رسد در نهایت تصمیم گیرندگان بریتانیایی به شناسایی فلسطین رسیده اند.

دیپلمات های اسراییلی استدلال می کنند که با به رسمیت شناختن فلسطین در این مقطع، کشورهای اروپایی اهرم فشار خود را برای پیشبرد روند صلح از دست می دهند؛ به ویژه برای وادار کردن کشور آینده فلسطین به امتیازاتی همچون تعهدات الزام آور به خلع سلاح، کنترل محدود بر مرزها و حل مسئله پناهجویان. یکی از دیپلمات های ارشد اسراییلی در اروپا تأکید می کند که این اقدام به فلسطینی ها و حماس این پیام را منتقل می کند که لازم نیست دست به هیچ کاری بزنند و هر اقدامی که انجام دهند، به سودشان تمام می شود.