تروییکای اروپایی پیشنهاد تازه ای برای ماجرای سازوکار ماشه داده اند. طبق این پیشنهاد، اروپایی ها در قبال پذیرش برخی شروط از سمت ایران، بازگشت تحریم های شورای امنیت را به تعویق خواهند انداخت. وزیر خارجه آلمان، شنبه گذشته پس از جلسه ای که تروییکا روز جمعه 3 مرداد در استانبول با ایران داشت، اعلام کرد که چنین ایده ای به ایران ارائه شده؛ البته ایران، تا جایی که می دانیم، هنوز پاسخی نداده است.

به گزارش هم میهن، مقامات ایران البته تأکید داشته اند که در شرایط فعلی، پس از اینکه طرف های غربی به توافق عمل نکرده اند و نیز ایران هدف حمله قرار گرفته، سازوکار موسوم به ماشه، وجه قانونی و منطقی ندارد؛ اما ایران در واکنش به این پیشنهاد، فعلاً راه را باز نگه داشته و موضع مثبت یا منفی نگرفته. کاظم غریب آبادی، معاون وزیر خارجه ایران که ریاست هیئت مذاکره کننده در استانبول را برعهده داشت، پیش از این جلسه در این باره گفته بود که درباره گزینه تمدید شنیده است اما اضافه کرده بود که هنوز برای بحث در این باره زود است و هنوز سه ماه تا مهلت انقضا در 18 اکتبر باقی مانده.

پس از این جلسه نیز سخنگوی دولت موضعی در قبال این پیشنهاد نگرفت. فاطمه مهاجرانی به این پاسخ اکتفا کرد: در این خصوص توضیحاتی داده شد و پیشنهادی هم مطرح شده است. پیشنهاد هر یک از طرفین در حال کارشناسی و بررسی است اما هنوز به نتیجه نرسیده است. اما اصلاً ماجرای ماشه و تمدید آن چیست؟

ماه ها و شاید حتی سال هاست که حواس ناظران ماجرای برجام، به تابستان 2025 بوده، یعنی همین تابستانی که در آن هستیم. اکتبر 2025، آغاز پاییز پیش رو، زمانی است که همه آنچه در برجام مورد توافق بوده به پایان می رسد، به این ترتیب و پیش بینی ای که بقای برجام تا این مقطع، یعنی توافق جواب داده، اعتمادها جلب شده، روندها به نتیجه رسیده و می توان پرونده را بست.

حالا اما وضعیت دقیقاً در نقطه مقابل وضعیتی است که برای پایان توافق ها پیش بینی شده. عدم اعتماد متقابل در حداکثر ممکن است، خصومت جدی بین دو طرف اصلی دعوا وجود دارد و همین اواخر، یکی، نقاطی از سرزمین دیگری را که دقیقاً به موضوع توافق مربوط بودند، بمباران کرده. آمریکا از برجام خارج شده، تحریم های یک جانبه اعمال کرده، ایران هم اجرای برجام را متوقف کرده و حتی آژانس را لااقل فعلاً، بیرون انداخته.

طبعاً در چنین شرایطی، انقضای توافقی که در حال اجرا نیست، عملاً بی معناست، اما مسئله ای دیگر چالش برمی انگیزد: امکانات و فرصت های طرفین برای رسیدگی به اختلافات در سایه توافق هم همزمان منقضی خواهند شد و در وهله فعلی، مشخصاً مهم ترین مسئله، ابزار طرف غربی حاضر در برجام برای لغو توافق و بازگشت به شرایط پیش از آن، قبل از پایان مهلت است. منقضی شدن برجام همزمان به معنای انقضای کامل همه قطعنامه هایی است که به تحریم ایران و تهدیدش برای مهار برنامه هسته ای مربوط هستند.

در شرایطی که توافق به اهدافش نرسیده، برای طرف غربی مشخصاً مطلوب تر این است که توافق لغو شود تا منقضی. مسئله اینجاست که اگر این ابزار، یعنی ماشه، با انقضای توافق منقضی شود، در شرایطی که خبری از پیشرفت در مذاکرات با ایران هم نیست، برای بازگشت تمهیدات بین المللی و سازمان مللی در تقابل با ایران، نیاز به رأی گیری های دوباره در شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود و این در شرایط عادی هم کار آسانی نیست. اساساً این سازوکار به این دلیل پیش بینی شد که در صورت تصمیم برای بازگشت به وضعیت پیشین، نیازی به رأی گیری دوباره در شورای امنیت نباشد.

روسیه در مقطع فعلی چندان انگیزه ندارد که کاری را برای طرف های غربی آسان تر کند و چین هم چالش های خود را دارد. هر دوی این ها در ایران ابزارهایی دارند که در تقابل با غرب برایشان مفید است، روسیه در بحث درگیری بر سر اوکراین و چین در خرید نفتی که از ایران دارد؛ البته برخلاف تصورات گمراه کننده در بعضی اردوگاه های سیاسی در ایران، این ها هیچ کدام به این معنا نیست که پکن یا مسکو بخواهند بر سر ایران با غرب درگیر شوند یا هزینه بدهند و با تمام توان مانع از ضربه به تهران شوند اما قطعاً شرایط مطابق میل غربی ها هم نخواهد بود و در حداقلی ترین حالت، کار با دردسرهای بسیار، با استثنائات قابل توجه و با امتیازگیری های اضافی پیش خواهد رفت. شورای امنیت بدون چنین داستانی هم درگیر تنش و چالش است و یک دردسر اضافی نیاز ندارد.

ذکر یک نکته دیگر خالی از لطف نیست: علاوه بر سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا خود جداگانه اقداماتی علیه ایران فعال کرده بود. این اقدامات هم با توافق 2015 متوقف شدند. اعمال دوباره آن در اساس قانون اتحادیه نیاز به رأی به اتفاق آرا خواهد داشت اما توافقی سیاسی در شورای اروپایی وجود دارد که با پیشنهاد فرانسه و آلمان و نماینده ارشد اتحادیه اروپا، این اقدامات دوباره برگردند و در نتیجه به احتمال زیاد، اتحادیه اروپا هم اقدامات خود را به وضعیت پیشین باز خواهد گرداند. اگر بعد از این روند، ایران دوباره به توافقی برسد که تحریم ها را برگرداند، ممکن است این بار اروپایی ها همراه نشوند، به خصوص که معلوم نیست در دنیای امروز، دوباره ممکن باشد رأی اتفاق آرا برای لغو اقدامات علیه ایران جلب شود.

اما مسئله اینجاست که لغو برجام با ماشه هم صرفاً به معنای بازگشت به صفر نیست و تبعات جدی دارد. بازگشت قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران، به خودی خود به معنای ارتقای تنش ها به سطحی بسیار بالاتر است، اما ایران هم واکنش هایی نشان خواهد داد که یکی از آن ها احتمالاً خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات یا همان ان پی تی باشد. مدت هاست در ایران زمزمه هایی برای حرکت واقعی به سمت سلاح هسته ای مطرح بوده و به خصوص پس از جنگ اخیر، بعضی از این زمزمه ها به فریاد تبدیل شده اند.

خروج از ان پی تی، عملاً گامی در همین جهت است، حتی اگر بلافاصله با تصمیم برای این کار دنبال نشود. چنین اتفاقی نیز طبعاً با واکنش تند از سوی طرف غربی مواجه خواهد شد و حتی شاید بهانه لازم برای اقدام نظامی دوباره را به اسراییل بدهد. در هر صورت و با هر روندی، این مسیر به احتمال زیاد به مقصد جنگی دیگر و احتمالاً شدیدتر حرکت کند. حتی اگر چنین هم نشود، احیای تحریم ها می تواند چالشی جدی برای ایران ایجاد کند که آن هم تبعات خودش را خواهد داشت. تشدید و گسترش ناامنی در خاورمیانه مشخصاً برای بسیاری از جمله اروپایی ها، نامطلوب است.

به عبارت دیگر اروپا در نگاه اول دو گزینه پیش رو دارد: یا اجازه دهد فرصت تصمیم گیری و استفاده از ابزاری آسان و در دسترس بگذرد و وضعیت برایشان بسیار پیچیده تر شود، یا با کلیدزدن فرایند تقابلی، گامی بلند به سمت تشدید سریع بحران ها بردارد. آنچه اروپایی هاً اخیرا مطرح کرده اند، تلاشی است که هیچ کدام از این دو اتفاق نامطلوب رخ ندهند.

نکته قابل توجه اول اینکه عبارت سازوکار ماشه، در هیچ کجای متن توافق سال 2015 یا قطعنامه مربوط به آن، قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل ذکر نشده است. این عبارت بعداً در توصیف ابزاری که در این توافق در نظر گرفته شده، ضرب شد و در واقع، آنچه در عرف به عنوان سازوکار ماشه شهرت یافته، جمع سازوکار حل اختلاف در برجام با مراحل بعدی آن در شورای امنیت در صورت نیاز است.

ذکر این موضوع خالی از لطف نیست که اساساً عبارت سازوکار ماشه در زبان انگلیسی معادل مستقیم ندارد و در این زبان، از اصطلاح اسنپ بک با snapback استفاده می شود که اخیراً سخنگوی وزارت خارجه عبارت پس بازگشت را به عنوان معادل آن به کار برد. اینکه در فارسی، ماشه وارد این بحث شده احتمالاً به این خاطر بوده که کلیدزدن فرایند در زبان انگلیسی با فعل trigger ذکر شده است و این کلمه در جایگاه اسم، معنای ماشه نیز می دهد. در واقع، این اسم حاصل ترجمه ای سردستی بوده و به هر حال جا افتاده است.

اما بند مربوط به حل اختلاف در برجام و در قطعنامه می گوید، اگر طرف های توافق از عملکرد ایران در برجام ناراضی باشند و به این نتیجه برسند که توافق اجرایی نشده، می توانند با فعال کردن این بند، بدون نیاز به رأی گیری دوباره، تمام قطعنامه های تعلیق شده شورای امنیت به موجب توافق را برگرداند. کارکرد این بند این بوده که نیاز به طی دوباره مسیر شورای امنیت برداشته شود.

در حالت عادی، طرف های غربی برای اعمال دوباره تحریم ها و اقدامات مجازاتی علیه ایران در شورای امنیت، نیاز به رأی گیری دوباره ای می داشتند و این خود چالشی می شد، چراکه در آن شورا، گزینه وتو همچنان در اختیار روسیه و چین می بود. با ذکر این بند، این فرایند خودبه خودی می شود و با صرف تصمیم، اجرا خواهد شد، همان طور که برای رفع همه چیز در زمان بندهای غروب برجام هم نیازی به رأی گیری دوباره نمی بود.

فرایندی که باید طی شود چنین است: کشوری که تصمیم به فعال کردن ماشه گرفته، ابتدا فرایند حل اختلاف را ذیل مواد 36 و 37 برجام، کلید می زند تا تبیین کند که ایران در حال اجرای تعهداتش نیست یا طبق عبارت ذکرشده در متن فقدان کارکرد قابل توجه رخ داده است. این مرحله اول تحت نظارت کمیسیون مشترک طرف های توافق انجام می شود، با هدایت نماینده ارشد اتحادیه اروپا. زمانی که برای این مرحله در نظر گرفته شده، حدوداً 30 تا 35 روز است؛ در مقطع فعلی، به روایت اندیشکده شورای اروپایی روابط خارجی، تروییکا احتمالاً پس از آغاز این فرایند خواهند گفت که مرحله اول حل اختلاف قبلاً طی شده است، زمانی که آن ها در سال 2020، ایران را به کمیسیون مشترک ارجاع دادند.

به این ترتیب آن ها مستقیم به مرحله بعدی خواهند رفت. مرحله بعدی طبق متن زمانی کلید می خورد که این اختلاف حل نشده باشد. با توجه به شرایط فعلی، اصلاً بنا نیست مرحله پیشین طی شود و حتی در صورتی که قرار هم بود، هیچ تصویری وجود ندارد که موضوع در فرایندی به عنوان حل اختلاف حل شود، از آن جا که یک طرف، بی تعارف یکی از دو طرف اصلی ماجرا، اساساً حضور ندارد و آن یکی طرف اصلی ماجرا هم تصمیم گرفته در چنین شرایطی به توافق عمل نکند.

طرفی که سازوکار را کلید زده، یعنی تروییکای اروپایی، به این ترتیب می تواند فرایند قطعنامه 2231، بندهای 11 تا 13 را در واکنش به فقدان قابل توجه عملکرد از سوی ایران، کلید بزنند. این شورا هم 30 روز زمان خواهد داشت که رأی بدهد و عدم اجرای تحریم ها را ادامه دهد.

باز در این شرایط عملاً غیرممکن است چنین اتفاقی رخ دهد. حتی اگر روسیه یا چین عزم این را داشته باشند که کاری کنند، رأی در این باره وضعیت سلبی دارد، یعنی برای جلوگیری از اتفاق نیاز به رأی است و این رأی هم با حق وتوی آمریکا و بلکه دو عضو اروپایی، فرانسه و بریتانیا، ممکن نیست به نتیجه برسد؛ در نتیجه این زمان هم بدون اقدام خواهد گذشت. اگر قطعنامه ای توسط شورای امنیت تصویب نشود، تمام تحریم های پیشین سازمان ملل که با امضای برجام متوقف شده بودند، باز خواهند گشت.

به این ترتیب بعد از کلیدخوردن سازوکار موسوم به ماشه، در متن اصلی دو ماه زمان در نظر گرفته شده و سپس همه چیز از لحاظ تحریم های سازمان ملل متحد و تهدیدهای آن علیه ایران، به شرایط پیش از توافق برمی گردد. قابلیت کلیدزدن این روند هم البته به همراه توافق، در اکتبر 2025، اول پاییز سال جاری، منقضی خواهد شد و همه چیز تمام می شود. در واقع، اگر توافق شکست نخورده بود، اکتبر امسال زمانی بود که محدودیت ها و گرفتاری های ایران در این زمینه رسماً پایان یافته تلقی می شد و مسئله برنامه هسته ای ایران و اختلاف بر سر آن با دیگر بازیگران جهانی نیز حل شده به حساب می آمد. فعلاً اما در آن سناریو نیستیم و نزدیکی پایان برجام، به جای نوید پایان مشکل، هشدار آغاز بحران را با خود دارد.

راه حل های حل اختلاف در برجام با این پیش بینی تنظیم شدند که اگر یک طرف امتیازات را گرفت و سپس بازی را به هم زد، برای جبران ماجرا راه طولانی پیش رو نباشد. در بحث ماشه، هدف این بود که اگر ایران رفع تحریم ها را حاصل کرد اما زیر توافق زد، وضعیت چنین نشود که لازم باشد دوباره همه راه ها طی شود و صرف یک تصمیم سیاسی، خودبه خود اوضاع را به حالت پیشین برگرداند. وضعیت کنونی اما چنین نیست. اولاً ایران در حال حاضر در شرایط رفع تحریم نیست، در نتیجه تهدید تحریم به خودی خود موضوعیت مستقیم ندارد. تحریم های یک جانبه ایالات متحده که پس از خروج از توافق اعمال شدند، عملاً به همان اندازه ایران را در مضیقه گذاشته اند.

ثانیاً این ایران نبوده که ابتدابه ساکن زیر توافق زده باشد، بلکه بازیگر اصلی طرف غرب، یعنی ایالات متحده با خروج از توافق بدون دلیل مربوط، وضعیت را تغییر داده و همین مسئله تحریم هم در نتیجه تصمیم آمریکاست. از طرف دیگر، حمله اخیر ایالات متحده به تأسیسات هسته ای ایران و واکنش ها به آن هم شرایط را تغییر داده. یکی از امضاکنندگان معاهده منع گسترش، به تأسیسات عضو دیگر، تأسیساتی که تحت بازرسی آژانس حساب می شدند، حمله کرده است. تروییکا و بلکه کل اتحادیه اروپا، زمانی که روسیه نیروگاه زاپوریژیای اوکراین را تصرف کرد، واکنشی تند نشان دادند؛ اما در واکنش به حمله آمریکا برخلاف این معاهدات، نه تنها محکومیتی متوجه واشنگتن نکردند بلکه حمایتی ضمنی هم از آن داشتند.

این باعث شده این ادعا مطرح شود که مخالفتی قانونی با ماشه وجود دارد و ایران روی این موضوع در صحنه جهانی تأکید خواهد کرد. در ماه ها و سال های اخیر، بدبینی نسبت به قدرت های غربی در میان کشورهایی که برچسب جنوب جهانی بر آن ها خورده، مکرر بوده است. بسیاری از آن ها این قدرت ها و سازمان های جهانی را متهم می کرده اند که معیارهای دوگانه دارند و قوانین بین المللی را فقط برای دیگران می خواهند. این کشورها احتمالاً فعال کردن ماشه در این شرایط را نمود دیگری از این معیارهای دوگانه خواهند دید.

پکن و تا حدی مسکو، در این بحث موضع این کشورها را تأیید کرده اند، با تأکید بر آن از رقبای غربی انتقاد کرده اند و حتی در شبه اتحادهایی که در عرصه های مختلف با آن ها شکل داده اند، این مسئله را درگیر کرده اند. این فرصت دیگری برای موضع گیری علیه غرب و جلب نظر سایرین از سوی دو پایتخت شرقی خواهد بود. تا همین جای کار روسیه مخالفت خود را با ماشه در این مقطع صراحتا مطرح کرده و چین نیز احتمالاً موضع مشابه روسیه داشته باشد در نتیجه این موضوع چالش دیگری در شورای امنیت هم ایجاد خواهد کرد.

مسئله دیگر نکته ای است که باز در نتیجه حمله آمریکا ایجاد شده و شورای اروپایی روابط خارجی آن را چنین تبیین می کند: قابل تصور نیست که بعد از تجربه درد حمله نظامی، ماشه بتواند ایران را مجبور کند خواسته ایالات متحده مبنی بر غنی سازی صفر اورانیوم را بپذیرد. بیست سال دیپلماسی ایالات متحده و ایران سه روند کلیدی را روشن کرده است: ایران به فشار با تشدید متقابل تنش واکنش نشان می دهد، حقش برای غنی سازی را تسلیم نمی کند و در نهایت ایران تنها از طریق دیپلماسی آبرومندانه است که امتیازات قابل توجه می دهد.

به عبارت دیگر، اینکه ایران با اقدام مجازاتی بیشتر از سوی اروپا هم مواجه شود، بیشتر به کار تشدید بحران خواهد آمد. اصلاً بعید نیست که تهدید ایران عملی شود و در صورت فعال شدن ماشه، ایران خروج از ان پی تی را کلید بزند. پس از این خروج، نظارت از سوی آژانس حذف خواهد شد. آن زمان برای خبرداشتن از وضعیت برنامه هسته ای ایران، اروپا ناچار خواهد بود به اسراییل و آمریکا متکی باشد و احتمالاً ابزارهای اثرگذاری بر این روندها هم همان ابزارهای این دو دولت خواهد بود که نشان داده اند، از گزینه نظامی ابایی ندارند.

درگیری ممکن است بالا بگیرد، جبهه گیری ها رخ خواهد داد، بازار انرژی در معرض رکود قرار خواهد گرفت، موضوع ایران به برگه دیگری در دستان پکن و مسکو تبدیل خواهد شد و احتمالاً ادامه و تشدید موج مهاجرت از منطقه به اروپا هم واقع خواهد شد. حتی اگر بدترین اتفاق ها هم نیفتد، احتمالات تقریباً برای همه طرف ها نامطلوب هستند و اگر راهی برای بازگشت از این مسیرها هم باشد، از طریق گفت وگوها و تعاملاتی است که الان خیلی ممکن تر و آسان تر هستند، تا زمانی که بحران چندین برابر شده باشد.

خروج ایران از ان پی تی در نتیجه اعمال ماشه، وضعیت گفت وگوهای ایران و ایالات متحده را هم خراب تر می کند و این احتمالاً فرصت دیگری به اسراییل خواهد داد که دولت دونالد ترامپ را برای دور دیگری از حملات قانع کند، درحالی که به نظر می رسد اسراییل در زمینه اقناع آمریکا نیاز به کمک و بهانه اضافی هم نخواهد داشت. همه این ها هم احتمالاً ایران را بیشتر و بیشتر به این سمت می برد که تأسیسات هسته ای جدیدی را مخفیانه بنا کند و حتی غیرممکن نیست که حاکمیت ایران سرانجام به نداهایی که از سوی برخی برای تسلیحاتی کردن برنامه بلندمدت بوده است، توجه کند.

در نهایت، این امکان هم وجود دارد که ایران اقدامات مستقیمی نسبت به اروپا هم در نظر بگیرد که هرچند متعدد و گسترده نیستند، اما بی اهمیت هم نیستند. مثلاً تشدید همیاری با روسیه در جنگش با اوکراین. به این ترتیب مشخص می شود تصمیم اروپایی ها برای تمدید وضعیت در جهت منافع شان قدم مناسبی است و با این اقدام آن ها بر دوگانه نامطلوب پیش رو غلبه خواهند کرد؛ اما چند تصمیم همچنان باید اتخاذ شوند.

ایده فعلاً در مرحله پیشنهاد است و تمام جزییات آن طبعاً نهایی نشده. مسئله اول بازه زمانی این تمدید است. در رسانه های ایران، آمریکا و اروپا این بازه زمانی از 6 ماه تا یک سال ذکر شده است و به نظر می رسد گزینه طولانی تر، محتمل تر باشد. فرایند قاعدتاً به این صورت طی خواهد شد: از چهار امضاکننده اروپایی برجام، یعنی فرانسه، بریتانیا، آلمان و نماینده اتحادیه اروپا، فرانسه و بریتانیا در شورای امنیت عضو دائم هستند.

این دو می توانند قطعنامه ای در شورای امنیت پیشنهاد دهند و بازه زمانی قابلیت اجرای بند مربوط به ماشه در قطعنامه 2231 را تمدید کنند. امتیازی که از ایران درخواست می شود، ازسرگیری مذاکرات با آمریکا، ادامه نظارت آژانس و تعیین تکلیف ذخیره اورانیوم غنی شده ای است که پس از حمله معلوم نیست کجاست. پس از حملات اخیر، ایران همکاری با آژانس را متوقف کرده و تصمیم برای بازگشت آن را به عهده شورای عالی امنیت ملی ایران قرار داده. بعید است ایران به صرف تمدید ماشه به این سرعت از تصمیم خود برگردد؛ در نتیجه شاید در توافقی که بر سر این پیشنهاد شکل می گیرد، بازگشت آژانس پس از اقداماتی دیگر پیش بینی شود؛ البته لازم به ذکر است که اخیراً گفت وگوهایی بین ایران و آژانس انجام شده اما به نظر هنوز راه زیادی تا بازگشت به وضعیت پیشین مانده است.

آژانس و مشخصاً رافائل گروسی، دبیر کلش، از سوی ایران متهم اند که در عملکرد خود سیاسی کاری کرده و راه را برای اقدامات آمریکا و اسراییل باز کرده اند. حتی برخی در تهران معتقدند، اطلاعاتی که آژانس از ایران گرفت، در حملات علیه اش به کار رفته اند یا با همکاری مستقیم آژانس با متجاوزان یا با درزهای اطلاعاتی و نفوذ در آژانس. این چیزی نیست که به سادگی و سرعت بین ایران و آژانس حل شود و شدت موضع ایران در این موضع تا حدی بوده که مقامات و چهره های بانفوذ ایران، خواستار برکناری رافائل گروسی، دبیرکل آژانس شوند.

مسئله دیگری که در محاسبه طرف های اروپایی است، این است که در ماه اکتبر، روسیه ریاست دوره ای شورای امنیت را به عهده می گیرد و خواهد توانست این فرایند را به تعویق بیاندازد و در روند آن به شکلی که اروپایی ها می خواهند، اخلال ایجاد کند، یعنی اروپایی ها ترجیح می دهند به جای اکتبر، موضوع تا پایان دسامبر به نتیجه برسد؛ پس ماه اوت، یعنی ماهی که در ابتدای آن هستیم، آخرین فرصت برای کلیدزدن این فرایند به نحوی است که خیال اروپا راحت باشد، پیش از تغییر رییس، کار به پایان خواهد رسید. در ماه سپتامبر ریاست دوره ای با کره جنوبی خواهد بود.

یک گزینه تمهیدی برای نظارت از سوی طرفی ثالث است و احتمالاً دم دست ترین گزینه برای این نقش آفرینی، چین باشد؛ یعنی چین به عنوان کشور ثالثی که هم خود امضاکننده برجام است، هم عضو شورای امنیت است و هم روابط حسنه ای با تهران دارد، ناظر بر برنامه هسته ای ایران شود تا به این ترتیب، هم بی خبری طرف های دیگر، لااقل از مجاری رسمی، متوقف شود و هم ایران با ناظری طرف باشد که برایش مقبول تر است. چنین اقدامی به پکن هم فرصتی برای نقش آفرینی تأثیرگذار در روند وقایع می دهد. ضمناً چین به این ترتیب می تواند از منافع خود در ایران و خاورمیانه هم محافظت کند. ضمن اینکه تعامل مثبتی با اروپا هم با این روش شکل خواهد گرفت که خوشایند پکن است.

ماجرای تمدید البته در این مقطع نیاز به تصویب قطعنامه در شورای امنیت دارد. امید پیشنهاددهندگان این است که اعضای شورا، خود نیز اقدام درباره چنین تمدیدی را از نیاز به کلنجار رفتن بر سر رسیدگی به عواقب گزینه های دیگر، مطلوب تر بدانند. از پنج عضو صاحب حق وتو، دو عضو اروپایی که خود پیشنهاددهنده ماجرا هستند، چین بعید است مخالفتی داشته باشد، به خصوص اگر سهم خود را به عنوان بازرس در این فرایند پذیرفته باشد. دو کشور دیگر، آمریکا و روسیه خواهند بود که نظرشان باید جلب شود.

جلب رضایت دولت ترامپ به عهده اروپایی ها خواهد بود. ترامپ از طرفی مایل است بتواند امتیاز کسب توافق با ایران را به کارنامه خود بیفزاید و از طرف دیگر، جایگزین این پیشنهاد ممکن است درگیری های نظامی هرازگاهی یا حتی جنگ تمام عیاری باشد با پایان نامشخص؛ که به نقطه برجسته ای در کارنامه دولت ترامپ تبدیل شود. مقامات اروپایی بارها گفته اند که در این باره با آمریکایی ها در تماس و هماهنگی هستند. یکی از مقامات دولت ترامپ هم درباره این ایده به رویترز گفته است که در این باره با تروییکا هماهنگ است، اما توضیح بیشتری نداده است.

اقناع طرف روسی هم با ایران و احتمالاً با چین خواهد بود. روسیه البته انگیزه هایی دارد که چوب لای چرخ پروژه های اروپا و آمریکا بگذارد و بدقلقی کند اما در صورتی که مسکو به تنهایی و در شرایط موافقت دیگران مانع از این موضوع شود، روابطش با تهران ضربه خواهد خورد و بلکه پکن هم ناراضی خواهد بود. هر دوی این ها هم البته در خلأ و بدون در نظر گرفتن باقی تصویر، برای اروپا و حتی آمریکا، خبرهای خوبی خواهند شد و شاید همین هم انگیزه ای شود که روسیه، تصمیم به ممانعت نگیرد.

در مجموع، این گزینه فعلاً ایده ای است که می تواند مطلوب همه باشد و مهم تر از آن، گزینه های بسیار نامطلوب و خطرناک را لااقل به تعویق بیاندازد. باید دید آیا عزم اروپا، همراهی آمریکا، همکاری چین، موافقت روسیه و شاید از همه مهم تر انعطاف پذیری ایران برای عملی شدن این پیشنهاد فراهم می شوند یا باز هم مسیر سخت به گزینه آسان ترجیح داده می شود.