بهزاد بهمن نژاد، روزنامه نگار و تحلیل گر اقتصادی در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: کشتی کچ گیر مشهور، هالک هوگان از طرفداران و رفقای دونالد ترامپ هفته گذشته درگذشت. شیوه کشتی کچ او به جنون هالک مشهور است؛ او با ترساندن عجیب حریف، روحیه اش را تضعیف می کرد و در مبارزه پیروز می شد. این دقیقاً همان رویکردی است که ریاست جدید کاخ سفید در روابط بین الملل دنبال می کند. اعلام تعرفه های شدید علیه طیف گسترده ای از کشورها در دوم آوریل امسال، موسوم به روز آزادی نشانه ای از همین الگو بود که سطح تعرفه های تجاری به اوج بیش از یک قرن اخیر آمریکا رسید.

چنین رویکردی چه نتیجه ای برای اقتصاد جهان دارد و آیا بورس تهران که به ظاهر رابطه ای با دنیا ندارد از این روند متأثر می شود؟ هر چیزی که زمینه ساز تضعیف رشد اقتصاد جهانی و بویژه چین شود از کانال کاهش تقاضای کالاهای پایه یا به اصطلاح کامودیتی و افت قیمت آنها اهمیت ویژه ای برای بازار سهام خواهد داشت. بررسی ها شش کانال مختلف اثرگذار بر این دو مسأله را شناسایی کرده است.

یار سرسپرده دونالد ترامپ، هالک هوگان، پیشکسوت کشتی کچ هفته گذشته در شرایطی درگذشت که به نظر می رسد سبک مسابقه او موسوم به جنون هالک در کاخ سفید ادامه دار است. ترامپ با وضع تعرفه های سنگین و ناگهانی، کشور (حریف) مقابل را می ترساند و پای میز مذاکره می کشاند؛ در مرحله بعد، حریف را در موقعیت ضعف قرار می دهد و امتیاز می گیرد.

تئوری بازی ها می گوید اگر تمام کشورها (حریف ها) مقابل این شیوه مقاومت نشان دهند، روش زورگویی ترامپ شکست می خورد، اما وقتی یک حریف سر خم کند به صورت دومینووار سایر کشورها نیز مجبور به تسلیم می شوند. اتفاقی که به نظر می رسد در شرایط کنونی رخ داده و کشورها در حال مماشات با سیاست جنون هالک ترامپ هستند.

روز گذشته، ابتدای ماه آگوست ضرب الاجلی بود که ترامپ برای دستیابی به توافق با طرفین تجاری اعلام کرده بود. تهدید این بود که اگر به توافق نرسید، تعرفه ها به طور شدیدی افزایش می یابد. بنابراین، اولین کشوری که هفته گذشته پای میز مذاکره جلوی پیشنهاد ترامپ سر خم کرد، ژاپن بود. پس از آن، اروپایی ها اواخر هفته به پیشنهادی مشابه بله گفتند. به طوری که آمریکا حق دارد 15 درصد تعرفه روی واردات از اروپا به آمریکا وضع کند، اما اروپایی ها حق ندارند هیچ تعرفه ای بگذارند. همچنین، اروپا تعهد داده 750 میلیارد دلار انرژی از آمریکا بخرد و 600 میلیارد دلار به روش هایی که هنوز نامعلوم است از تجهیزات نظامی آمریکا خریداری کند. این تصمیم هرچند اعتراضات داخلی را میان کشورهای اروپایی ایجاد کرده است، اما مقامات اتحادیه اروپا گفته اند این کم هزینه ترین گزینه بد روی میز بود.

بررسی های بلومبرگ نشان می دهد هر کشوری که به توافق رسیده نسبت به تهدید اولیه ترامپ وضعیت بهتری دارد. مثلاً ویتنام تهدید تعرفه 45 درصدی را به 20 درصد، اندونزی تعرفه بیش از 32 درصدی را به کمتر از 20 درصد، کره جنوبی و ژاپن تعرفه حدود 25 درصدی را به 15 درصد و اتحادیه اروپا تعرفه 20 درصدی را به 15 درصد کاهش داده اند. چین البته به عنوان مهم ترین رقیب در جنگ تعرفه ای، طبق آخرین صحبت ها همچنان در حال خرید زمان است و سعی کرده تقابل را کم کند، اما هنوز سر خم نکرده است.

مجموعه تحولات یادشده از شش کانال بر کاهش تقاضای کالاهای پایه و قیمت آنها اثرگذار است. بورس تهران با سهم بیش از 60 درصدی شرکت های کامودیتی محور بشدت به این تحولات وابسته است و در نتیجه رصد این مباحث اهمیت بالایی برای فعالان بازار سهام دارد.

نااطمینانی و افت تقاضای سرمایه گذاری: اولین مسأله ای که این رفتار ترامپ ایجاد کرده افزایش نااطمینانی در اقتصاد جهانی است به طوری که شاخص های نااطمینانی های ژئواکونومیک که ترکیبی از ریسک های ژئوپلیتیک و تجاری را رصد می کنند به اوج تاریخی رسیده اند. بنابراین، تقاضای سرمایه گذاری که بیشتر بازارهای سهام و کالاهای مصرفی مانند نفت و فلزات را هدف قرار می دهد افت کرده است.

آمریکا را بفروش: دومین ماجرا به روایت آمریکا را بفروش برمی گردد که نتیجه آن فروش دارایی های دلاری از جمله اوراق خزانه دولت آمریکاست. هرچند افت شاخص دلار محصول این روایت است و به ظاهر برای کامودیتی ها که ارتباط معکوس با شاخص دلار دارند مثبت محسوب می شود، اما فضای فرار از اقتصاد آمریکا به دلیل نبود جایگزینی محکم در مجموع به نفع اقتصاد جهان نیست.

رونق پناهگاه: موارد یک و دو زمینه ساز رونق پناه گاه های امن شده است. به طوری که طلای جهانی محبوب تر از هر زمانی برای سرمایه گذاران و حتی بانک های مرکزی جهان است. این موضوع باز هم تقاضای سرمایه گذاری را بشدت کاهش می دهد.

ضربه پذیر شدن اقتصاد چین: موضوع اصلی جنگ تعرفه ای اقتصاد چین است که خود گرفتار تورم منفی، رشد پایین و رکود بخش مسکن و افزایش بیکاری است. بنابراین، شوک جنگ تعرفه ای می تواند غول تقاضای جهان بویژه در حوزه کامودیتی را تحت فشار قرار دهد.

افزایش احتمال رکود اقتصادی: این تلاطم رفتاری و فشار بر اقتصاد آمریکا، اروپا و چین ناشی از جنگ تعرفه ای احتمال رکود اقتصادی را بیش از گذشته کرده است. به طوری که صندوق بین المللی پول (IMF) در تازه ترین گزارش خود شانس رکود را از 25 درصد به 40 درصد رسانده است.

تورم و نرخ بهره بالا: آخرین پیامد این جنگ تعرفه ای افزایش تورم بویژه در اقتصاد آمریکاست که به دنبال خود نرخ بهره بالا خواهد داشت. بنابراین، بسیاری از اقتصادهای نوظهور که قرض گیرنده به دلار بوده اند تحت فشار قرار می گیرند و به صورت دومینویی بر احتمال رکود تقاضا در جهان می افزایند.

مسأله جنجال برانگیز بعدی به حمله های ترامپ به استقلال فدرال رزرو برمی گردد. جایی که او رییس بانک مرکزی آمریکا را آقای خیلی دیر نام گذاری کرده و می گوید او همیشه با تأخیر کارها را انجام می دهد و برای کاهش نرخ بهره که اکنون از نظر ترامپ ضروری است اقدامی نمی کند. اما فدرال رزرو معتقد است اولاً، شرایط اقتصاد آمریکا نسبت به سایر جهان به مراتب بهتر است و جای نگرانی ناشی از نرخ بهره بالا فعلاً نیست. ثانیاً، جنگ تعرفه ای که ترامپ راه انداخت ریسک های تورمی را افزایش داده و به همین دلیل برای کاهش نرخ بهره باید صبوری کرد.

طبق تازه ترین آمارها نرخ تورم شاخص PCE که محبوب فدرال رزرو است برای دومین ماه متوالی بالاتر از پیش بینی ها بوده و گویی دغدغه فدرال رزرو دور از ذهن هم نیست. جروم پاول، رییس فدرال رزرو می گوید: اقتصاد فعلاً کمی نیازمند موضع انقباضی است و نیازمند ارزیابی بیشتر از تأثیر تعرفه ها هستیم. فکر می کنیم راهی طولانی پیش رو داریم تا بدانیم در کجای تأثیرات خواهیم بود. بنابراین، فعلاً برنامه ای برای کاهش نرخ بهره در نشست بعدی هم نداریم.