وضعیت داوری در فوتبال ایران دغدغه مهمی شده است؛ اگرچه فدراسیون و کمیته های مربوطه وعده های شیرینی برای حل مشکل و معضل داوری داده اند ولی بررسی اتفاقات اثرگذار در بازی ها، به همراه اعتراف مسئولان امر، به خوبی نشان می دهد شرایط در این زمینه به سامان نیست. از همه بدتر اینکه ورود تکنولوژی VAR هم در این عرصه، باعث کاهش چشمگیر اشتباهات نشده است. واضح است که از چنین منظری، ضعف مدیریت و آموزش هویدا است که خود می تواند دلایل متعددی داشته باشد.

ضربه بزرگ به داوری ایران

برای رسیدن به عمق فاجعه در این عرصه کافی است اظهارت چند روز اخیر دانیال مرادی، سرپرست دپارتمان داوری فدراسیون فوتبال، مرور شود. او در پاسخ به این پرسش که آیا داوری از ایران در جام جهانی 2026 قضاوت خواهد کرد یا نه، گفته بود که در جام جهانی پیش رو هیچ تیم داوری از ایران حضور نخواهد داشت و نامزدی برای این مسابقات نداریم. تمام تلاش ما این است که با برنامه ریزی مناسب، در دوره های آینده شاهد حضور داور ایرانی در جام جهانی باشیم . عبور آنی و فوری از این خبر تلخ، نشان می دهد که مسئولان ذی ربط چندان علاقه ای به واکاوی این بحران ندارند. باوجود این، پرسش اصلی اینجاست که چه بلایی بر سر داوری فوتبال در ایران آمده که پس از 3 دوره متوالی، هیچ نماینده ای در جام جهانی ندارد؟

مگر قرار نبود داوران رشد کنند؟

این پرسش، از زوایای دیگری هم قابل بحث است؛ مهم ترین آن ها وضعیتی است که برای علیرضا فغانی چیدند. داور الیت ایران که در عرصه های مختلف باعث شده بود نام داوری کشور مطرح شود، با برنامه ریزی غلط که بوی غرض ورزی می داد از فهرست داوران ایرانی خارج شد. آن زمان، رییس وقت کمیته داوران فدراسیون فوتبال، به بهانه اینکه حضور علیرضا فغانی که رفته رفته سنش زیاد شده، مانع از پیشرفت بقیه داوران ایرانی می شود، اسم او را خط زد. به همین سادگی، اسم فغانی از فهرست بیرون رفت تا به زعم مسئولان امر، دیگر داوران ایرانی رشد کنند. حالا ولی یکی 2 سال پس از آن تصمیم جنجالی، مدیریت شکست خورده داوری در فدراسیون فوتبال ایران خودنمایی می کند. از همه بدتر اینکه اسم کسی که فغانی را از چرخه خارج کرد، در پرونده های فساد در فوتبال مطرح و به عنوان متهم، به دادگاه و بازداشتگاه فراخوانده می شود.

از نامدار تا فغانی

سیاهه داوران ایرانی که موفق به حضور در جام جهانی شده و با پرچم ایران در این تورنمنت مهم شرکت کرده اند چندان بلندبالا نیست؛ ولی در 3 دوره اخیر، تداوم و رشد جالبی داشته است. جعفر نامدار اولین داور ایرانی است که در جام جهانی 1974 و 1978 حضور داشته و سوت زده است. پس از او نوبت به محمد فنایی رسید تا در جام جهانی 1994 به عنوان کمک داور حضور داشته باشد و مهمترین دیدار یعنی فینال را هم پرچم بزند. در جام جهانی 1998 اگرچه اسفندیار بهارمست به عنوان یک ایرانی حاضر بود ولی نماینده ایران نبود. در جام جهانی 2010 حسن کامرانی فر به عنوان کمک داور به جام جهانی رسید و پس از او هم که نوبت به عصر پرافتخار علیرضا فغانی رسید تا در 3 جام جهانی از 2014 تا 2022 حضور داشته باشد. نکته درخورتوجه در این بین اینکه تیم داوری ایران در 2 دوره اخیر یعنی در جام جهانی 2018 و 2022 کامل بود و به غیر از فغانی 2 کمک داور ایرانی هم حاضر بودند. در جام جهانی 2018 فغانی به همراه سخندان و منصوری، تیم داوری ایران را تشکیل دادند. در جام جهانی 2022، سخندان جایش را به محمدرضا ابوالفضلی داد.

بی آبی، بی برقی و حالا بی داوری

اینکه ایران در جام جهانی 2026 هیچ داوری ندارد ولی کشورهای کوچکتر از ایران نماینده دارند، نکته ای تامل برانگیز است که نیاز به بررسی دارد. اینکه ایران در 2 دوره اخیر جام جهانی کوبل داوری داشته ولی در جام جهانی آتی حتی یک داور هم ندارد، بیانگر پسرفتی نگران کننده است که حتما باید با مسبب آن برخورد شود؛ هرچند در کشوری که مدیریتش به بی آبی و بی برقی منتج می شود، نباید از بی داوری در جام جهانی هم گله داشت.