فرارو- استفان والت استاد روابط بین الملل دانشگاه هاروارد و نظریه پرداز رئالیسم تدافعی

به نقل از نشریه فارن پالیسی، خواه ناخواه، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، طی نزدیک به یک دهه گذشته به مهم ترین چهره صحنه سیاسی آمریکا تبدیل شده است. تا امروز، زمان کافی برای قضاوت درباره او در اختیار داشته ایم و اکنون دو نکته درباره ترامپ کاملاً روشن است. نخست، جاذبه سیاسی او از همان ابتدا دست کم گرفته شد و ترامپ به تدریج به یکی از موثرترین سیاستمداران آمریکا تبدیل شد.

علی رغم دروغ گویی های مکرر، خلف وعده ها، محکومیت های کیفری، جرایم جنسی و تمایل آشکار به زیر پا گذاشتن هر قاعده ای که مانع تحقق خواسته هایش باشد، ترامپ توانسته است حزب جمهوری خواه را به کلی مطابق میل خود دگرگون کند و با وجود عملکرد ضعیف در نخستین دوره ریاست جمهوری، در سال 2024 بار دیگر به پیروزی برسد. او اکنون رادیکال ترین پروژه تحول در تاریخ سیاست آمریکا را آغاز کرده است؛ تلاشی برای قبضه کامل قدرت به شیوه ای اقتدارگرایانه که این بار به شکلی جدی کلید خورده و چه بسا به موفقیت برسد.

دومین نکته ای که درباره ترامپ آشکار شده، ضعف جدی او در عرصه سیاست گذاری است. ترکیبی از ناآگاهی، تصمیم گیری های شتاب زده و ترجیح دادن وفاداری به جای شایستگی، بارها موجب شده ترامپ به انتخاب هایی ناپخته و گاه ابلهانه دست بزند. او در تمرکز قدرت، انباشت ثروت شخصی و وادار کردن افراد آسیب پذیر به اطاعت، بسیار موفق تر از آن بوده که بتواند طرح ها و ابتکارات سازنده ای را برای منفعت کل ایالات متحده طراحی و اجرا کند.

این ترکیبِ کم نظیر از مهارت سیاسی و ناتوانی در سیاست گذاری، به یک تراژدی واقعی برای ایالات متحده تبدیل شده است؛ زیرا ترامپ می توانست با بهره گیری از کاریزما و موقعیت ممتاز خود یعنی کنترل هر دو مجلس کنگره توسط جمهوری خواهان و همراهی یا تمکین دیوان عالی کشور بر موانع و بن بست هایی غلبه کند که رؤسای جمهور اخیر را در حل مشکلات اساسی کشور ناکام گذاشته است.

اگر ترامپ این فرصت طلایی را صرف سیاست هایی متفاوت و سازنده می کرد، بی تردید می توانست سهم بزرگی در تحقق شعار عظمت دوباره آمریکا داشته باشد و حتی تا اندازه ای ادعای همیشگی خود مبنی بر بزرگ ترین رییس جمهور تاریخ آمریکا بودن را به واقعیت نزدیک کند. اما، به تعبیر دعای کلیسای انگلیکان، ترامپ آنچه را که باید انجام می داد، رها کرد و آنچه را که نباید انجام می داد، انجام داد و هیچ سلامتی در او نیست. ایالات متحده ناچار است بهای گزافی برای این کاستی ها و فرصت های از دست رفته بپردازد.

در گام نخست، ترامپ می توانست دامنه حضور نظامی بیش از حد گسترده آمریکا در سراسر جهان را کاهش دهد، متحدان ایالات متحده را وادار کند سهم بیشتری از بار مسئولیت دفاعی خود را بر دوش بگیرند و بودجه فزاینده و متورم پنتاگون را مهار کند؛ اقدامی که می توانست منابع مالی لازم برای پاسخگویی به نیازهای فوری داخلی و مهار رشد بدهی ملی را فراهم سازد.

هرچند ترامپ موفق شد برخی از متحدان آمریکا را به انجام وظایف دفاعی بیشتر ترغیب کند (که البته سیاست های روسیه در اوکراین نیز در این زمینه بی تأثیر نبود)، اما در عمل، دامنه حضور نظامی آمریکا در جهان کاهش نیافته و بودجه دفاعی همچنان سیر صعودی داشته است. همزمان، لایحه بودجه ای که به تازگی در کنگره به تصویب رسیده، تریلیون ها دلار به حجم بدهی ملی خواهد افزود، ثروت یک درصد بالای جامعه را افزایش خواهد داد، طیف وسیعی از خدمات عمومی را کاهش می دهد و بهبود محسوسی در وضعیت معیشتی اکثریت آمریکایی ها ایجاد نخواهد کرد؛ علاوه بر آن، این لایحه زمینه های شکل گیری یک دولت پلیسی نوظهور را نیز در خود نهفته دارد.

چه فرصت بزرگی از دست رفت! اگر به کشورهای پیشرفته صنعتی حتی چین سری بزنید، با فرودگاه هایی مدرن و درخشان، سیستم های حمل ونقل عمومی ایمن، کارآمد و مقرون به صرفه، جاده هایی عاری از چاله و خرابی، قطارهای شهری فوق سریع و بنادر و زیرساخت های حیاتی روزآمد روبه رو خواهید شد. بسیاری از این کشورها از نظام سلامت مطلوب تری برخوردارند و سطح امید به زندگی در آن ها بالاتر است. آمریکا زمانی با کیفیت زیرساخت های خود، جهانیان را به شگفتی واداشته بود؛ اما امروز دیگر نمی تواند با متحدان و حتی رقبای خود در این عرصه رقابت کند.

در مقابل، تریلیون ها دلار سرمایه ملی در جنگ های بیهوده و مداخلات طولانی مدت خارجی به هدر رفته است. بدتر از آن، جامعه آمریکا به شدت دچار شکاف و قطبی شدگی است و ساختار سیاسی کشور مملو از موانع و نقاط وتویی است که آغاز و اجرای برنامه های بلندمدت و ضروری را تقریباً ناممکن ساخته است. ترامپ می توانست با تکیه بر اختیارات اجرایی که خود بارها بر آن تأکید داشته و ظاهراً دیوان عالی کشور نیز به تقویت آن تمایل نشان می دهد برخی از این بن بست ها را رفع کند و نوعی پروژه ملت سازی داخلی را آغاز نماید، اما در عمل، دانشگاه ها را زیر فشار گذاشت، بودجه شبکه های عمومی ان.پی.آر و پی.بی.اس را قطع کرد و کمک هزینه درمانی مدیکید را کاهش داد و هر دستاوردی را که رؤسای جمهور پیشین چه بایدن و چه اوباما ایجاد کرده بودند، برچید.

به جای کاهش حمایت های فدرال از علم و حمله به آموزش عالی آن هم بر مبنای ادعایی مضحک مبنی بر اینکه دانشگاه های آمریکا سرشار از یهودستیزی هستند ترامپ می توانست از ظرفیت دولت فدرال برای حفظ موقعیت مسلط آمریکا در عرصه پژوهش های علمی بهره ببرد؛ همان مسیری که دوایت آیزنهاور پس از پرتاب اسپوتنیک توسط شوروی در پیش گرفت و نسل های بعدی آمریکایی ها به طور گسترده ای از دستاوردهای علمی ناشی از آن حمایت دولتی برخوردار شدند.

ایالات متحده همواره از قدرت بی نظیر خود در جذب و حفظ برجسته ترین نخبگان علمی جهان بهره برده است؛ اما امروز، ترامپ این مزیت را وارونه ساخته است. چین نه تنها در حوزه تحقیق و توسعه از آمریکا پیشی گرفته، بلکه پژوهشگران چینی تعداد بیشتری اختراع ثبت می کنند، مقالات علمی بیشتری منتشر می سازند و حتی در برخی فناوری های کلیدی آینده مانند خودروهای برقی و انرژی های پاک به جایگاه مسلطی دست یافته اند. واکنش ترامپ به این روند چیست؟ اتخاذ سیاست هایی که عملاً به معنای خلع سلاح یک جانبه علمی ایالات متحده است.

اگر رییس جمهوری واقعاً قدرتمند می خواست از قدرت بی سابقه خود در جهت منافع عمومی استفاده کند، هرگز نهادهای حیاتی سلامت جامعه آمریکا را به افرادی چون رابرت اف. کندی جونیور، با سوابق بحث برانگیز، واگذار نمی کرد و روندهای دیرهنگام و همچنان ناکافی برای مقابله با بحران اقلیمی را معکوس نمی ساخت. اگر ترامپ واقعاً قصد ثبت دستاوردی ماندگار داشت، می توانست یکی از معدود موفقیت های دوره نخست خود یعنی ابتکار وارپ اسپید که زمینه ساز تولید سریع واکسن های کووید-19 شد را تقویت می کرد و شتاب بخشی به گذار سبز را که دولت بایدن آغاز کرده بود، در دستور کار قرار می داد.

هیچ تردیدی نیست: تغییرات اقلیمی یک واقعیت است و وضعیت هر روز بحرانی تر خواهد شد، زیرا قوانین فیزیک جو زمین نه تحت تأثیر شبکه فاکس نیوز قرار می گیرند و نه به تبلیغات در شبکه های اجتماعی توجهی دارند. تصمیم ترامپ به خروج از توافق پاریس و تشویق به افزایش وابستگی به سوخت های فسیلی، بحران اقلیمی را تشدید خواهد کرد و کشور را نسبت به پیامدهای آن آسیب پذیرتر می سازد.

و اما درباره عظمت آمریکا ، اگر ترامپ واقعاً خردمندانه می اندیشید، باید به جای تضعیف، مشارکت های راهبردی ایالات متحده را اصلاح و تقویت می کرد، نه اینکه با متحدانش همچون رعایایی برای سوءاستفاده و باج خواهی برخورد کند. سیاست تعرفه ای دمدمی مزاج و اجباری او که یکی از مقامات اتحادیه اروپا آن را باج گیری خوانده است نه تنها باعث افزایش قیمت ها برای مصرف کنندگان آمریکایی خواهد شد، بلکه رشد اقتصادی را هم در داخل و هم در خارج از آمریکا تضعیف می کند.

علاوه بر این، چنین رویکردی، تحقق مطالبه ترامپ برای افزایش هزینه های دفاعی متحدان را دشوارتر می سازد. ایجاد تنش و اختلاف با کشورهای دوست و هم پیمان آمریکا مانند دانمارک، کانادا، کره جنوبی و ژاپن، از نابخردانه ترین تصمیم هایی است که یک رییس جمهور می تواند اتخاذ کند؛ این کشورها شاید ناگزیر به پذیرش برخی خواسته های ترامپ شوند، اما نگاه و اعتمادشان به آمریکا دیگر مانند گذشته نخواهد بود و تمایل آن ها برای پیروی از واشنگتن یا انطباق با خواسته های آتی آمریکا، به شدت کاهش می یابد.

اگر ترامپ واقعاً می خواست برتری خود را در سیاست خارجی نسبت به رؤسای جمهور پیشین به نمایش بگذارد، می توانست از اهرم های گسترده نفوذ آمریکا برای پایان دادن به نسل کشی در غزه بهره بگیرد، رویکردی واقع بینانه تر در قبال توافق هسته ای جدید با ایران اتخاذ کند و با تلفیقی از مشوق ها و فشارها، روند صلح در اوکراین را پیش ببرد. اما او این مسئولیت های خطیر را به استیو ویتکاف، دیپلماتی بی تجربه واگذار کرد؛ نتیجه آن، تشدید کشتار در خاورمیانه، آسیب جدی تر به اعتبار آمریکا (اگر چیزی از آن باقی مانده باشد) و پیشروی هرچه بیشتر روسیه بود.

در همین حال، ترامپ و مارکو روبیو، دستگاه دیپلماسی آمریکا را تضعیف کرده و نقش سنتی و مسلط ایالات متحده در بسیاری از نهادهای بین المللی را واگذار کرده اند. همان طور که نیویورک تایمز هفته گذشته گزارش داد، چین به سرعت در حال پر کردن جای خالی آمریکا است؛ حضور خود را در نهادهای بین المللی گسترش داده و موفق به انعقاد توافقات متعدد شده است. شاید این تحولات در نگاه نخست فنی و کم اهمیت به نظر برسد، اما واقعیت آن است که قواعد و استانداردهای حیاتی تعاملات جهانی، دقیقاً در همین نهادها شکل می گیرد.

مقامات چینی با کسب تخصص و گسترش ارتباطات شخصی، به تدریج نفوذ خود را در عرصه بین المللی افزایش می دهند؛ در حالی که آمریکا هر روز غایب تر و کم رنگ تر می شود. اسکات بسن، وزیر خزانه داری ایالات متحده، حتی حاضر نشد در نشست اخیر گروه 20 شرکت کند؛ دلیلش هم این بود که این اجلاس در آفریقای جنوبی برگزار می شد. چین اکنون بیش از آمریکا دیپلمات و نمایندگی خارجی دارد، زیرا رهبران پکن به اهمیت دیپلماسی، تعاملات چهره به چهره و نقش کلیدی قدرت نرم کاملاً واقف اند. اما ترامپ چنین درکی ندارد. شوک واقعی زمانی رخ خواهد داد که مقامات و مدیران آمریکایی دریابند ناگزیرند در جهانی فعالیت کنند که قواعد آن دیگر ساخت آمریکا نیست و دقیقاً ترامپ کشور را به همین سو سوق داده است.

در نهایت، ترامپ می توانست با استفاده از نفوذ بی سابقه خود بر حزب جمهوری خواه و کنترل هر سه قوه کشور، جامعه آمریکا را متحد کند، نه اینکه شکاف های اجتماعی و سیاسی را عمیق تر سازد. او می توانست با تدبیر و هوشمندی، بر اصل شایسته سالاری مطلق تأکید ورزد، نه اینکه زنان و اقلیت های شایسته را از پست های کلیدی کنار بگذارد و عملاً سیاست تبعیض مثبت برای مردان سفیدپوست نالایق را دنبال کند. نمونه بارز این رویکرد، انتصاب پیت هگست به وزارت دفاع یا حتی انتصاب دارن بیتی است؛ همان نظریه پرداز توطئه که به علت ارتباط با گروه های نژادپرست سفیدپوست از دولت اول ترامپ اخراج شد، اما اکنون به ریاست مؤسسه صلح آمریکا منصوب شده است. ترامپ می توانست به جای اجرای اخراج های جنجالی و مشکوک به لحاظ حقوقی، اصلاحات منطقی مهاجرتی را پیش ببرد و ایالات متحده را برای نخبگان خارجی، همچنان مقصدی جذاب نگاه دارد.

در مجموع، ترامپ فرصتی طلایی برای آغاز اصلاحات عمیق و حیاتی در اختیار داشت؛ اصلاحاتی که می توانست شکاف های سیاسی تضعیف کننده ایالات متحده را کاهش دهد و جایگاه جهانی این کشور را تقویت کند. اگر او کاریزما و مهارت سیاسی کم نظیر خود را در خدمت سیاست هایی سنجیده و مبتنی بر منافع عمومی قرار می داد، حتی سرسخت ترین منتقدانش نیز شاید آرام می گرفتند. اما ترامپ راهی کاملاً متفاوت را انتخاب کرد حتی با وجود سقوط شتابان محبوبیتش، هیچ نشانه ای از توقف یا تغییر این مسیر مشاهده نمی شود.

می دانم شاید در ذهن شما این سؤال مطرح شود که اگر ترامپ دست به چنین اقداماتی می زد، عملاً شبیه یک دموکرات میانه رو رفتار می کرد و پایگاه حامیان ماگا او واکنش منفی شدیدی نشان می داد. اما من این نگاه را قبول ندارم. صرف نظر از رسوایی جفری اپستین، تجربه نشان داده که پایگاه ترامپ تقریباً هر آنچه را که او بگوید می پذیرد؛ حتی زمانی که سخنانش آشکارا با مواضع قبلی اش در تضاد باشد.

من مطمئنم که ترامپ می توانست طرفداران خود را برای حمایت از چنین سیاست هایی قانع کند، به ویژه آنکه بسیاری از این ابتکارات مستقیماً به سود همان پایگاه انتخاباتی تمام می شد. مستقل ها و میانه روها نیز چنین رویکردهایی را می پذیرفتند و به این ترتیب، ائتلاف شکننده ای که پیروزی نه چندان قاطع ترامپ را در انتخابات 2024 رقم زد، تقویت می شد. شاید صنعت سوخت های فسیلی مخالفت می کرد، اما دیگر بخش های اقتصادی را می شد با اصلاح مقررات و حتی اندکی کاهش مالیات ها همراه کرد.

اما سناریوی فرضی من یک نقص بنیادین دارد: بر شخصیتی بنا شده که اساساً با دونالد ترامپ واقعی متفاوت است. به جای یک فرد خودشیفته، انتقام جو، که خود را نابغه می پندارد، تنها به منافع شخصی می اندیشد و به قواعد و هنجارها بی اعتناست، این سناریو مستلزم رییس جمهوری است که واقعاً دغدغه حفظ دموکراسی، بهبود زندگی همه آمریکایی ها و ارتقای جایگاه ممتاز ایالات متحده در سیاست جهانی را داشته باشد.

متأسفانه، ترامپ چنین فردی نیست و همین حقیقت موجب شده فرصت های طلایی پیش رو یا از دست بروند یا به نتایجی به مراتب بدتر ختم شوند. ما می توانستیم به دستاوردهای بزرگی برسیم، اما نه با این رییس جمهور. شاید بتوان نام آن را تراژدی شخصی ترامپ گذاشت؛ اما واقعیت تلخ این است که تراژدی حقیقی، گریبان همه ما را گرفته است.