فرارو-پس از اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره تداوم همکاری های فنی با ایران و احتمال سفر معاون وی به ایران برخی چهره های سیاسی نسبت به این موضوع واکنش نشان داده اند.

به گزارش فرارو، با پایان یافتن جنگ 12 روزه و آغاز مذاکرات یاران و تروییکای اروپا، حساسیت ها در خصوص فعال سازی مکانسم ماشه افزایش پیدا کرده است. اگرچه طرف اروپایی پیشنهاد تمدید مهلت فعال سازی را داده اما روابط ایران و آژانس نیز در این زمینه مهم ارزیابی می شود.

محسن جلیلوند، تحلیلگر ارشد سیاست خارجی، در گفت وگو با فرارو به بررسی این موضوعات پرداخته است:

محسن جلیلوند به فرارو گفت: تصمیم گیری برای ادامه همکاری ایران و آژانس به طور مشخص در شورای عالی امنیت ملی انجام می شود. شورای عالی امنیت ملی هم برای تصمیم گیری های نهایی به تایید رهبری نیاز دارد. بنابراین اگر تصمیمی مبنی بر افزایش همکاری با آژانس گرفته شود، قطعاً به تایید شورای عالی امنیت ملی رسیده است. این سازوکار تصمیم گیری به خوبی نشان می دهد که اقدامات در حوزه حساس سیاست هسته ای، بر اساس ملاحظات کلان امنیت ملی و با تایید نهایی مقامات عالی صورت می گیرد. هیچ نهادی خارج از این چارچوب، از جمله مجلس یا گروه های سیاسی، در اتخاذ چنین تصمیماتی نقشی ندارد و نمی تواند تغییری در آن ایجاد کند.

وی افزود: این که ایران با آژانس به چه شکلی و در چه حدی همکاری کند، موضوعی نیست که در سطوح پایین، جایی برای اظهارنظر در مورد آن وجود داشته باشد یا حتی اظهارنظرهای برخی تندروها یا گروه های خاص در این موضوع مؤثر باشد. این موضوع از جنس سیاست گذاری های راهبردی است و نه موضوعات روزمره یا جناحی و حذبی. به همین دلیل، مخالفت ها یا جنجال های رسانه ای برخی چهره ها از جمله تندروها، در این روند تأثیرگذار نخواهد بود. همکاری یا عدم همکاری با آژانس، همواره تابع تصمیماتی بوده که با در نظر گرفتن شرایط منطقه ای و بین المللی اتخاذ شده است.

این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در خصوص واکنش های تند برخی نمایندگان مجلس و تندروها در خصوص ادامه همکاری با آژانس و سفر نماینده آژانس به ایران گفت: این نوع واکنش های تند و افراطی بیشتر مصرف داخلی دارد و تأثیر خاصی بر ادامه همکاری با آژانس نخواهد داشت. اگر مقام های سطح بالای کشور، موافق همکاری با آژانس نبودند، اصلاً نمایندگان آژانس را به کشور راه نمی دادند. چنین واکنش هایی بیشتر برای مخاطب داخلی طراحی شده و معمولاً به دنبال تاثیرگذاری بر افکار عمومی یا کسب جایگاه سیاسی در فضای داخلی هستند. در عمل، سازوکارهای همکاری با آژانس بر اساس رایزنی های دقیق فنی و امنیتی صورت می گیرد و چنین مخالفت هایی نقشی در توقف یا اصلاح مسیر ندارند.

وی در خصوص تروییکای اروپا، مکانیسم ماشه و آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: یکی از خواسته هایی که اروپایی ها در جریان مذاکرات خود داشتند، همین نظارت های آژانس بود. تروییکای اروپا، منبع تصمیم خود را آن چیزی که آژانس مطرح کند، معین کرده بود. به عبارت دیگر، اروپا سیاست خود را مبتنی بر گزارش های فنی آژانس تنظیم کرده و ترجیح داده ارزیابی های فنی جایگزین تحلیل های سیاسی شود. این امر جایگاه آژانس را در روند مذاکرات تقویت کرده و ایران را نیز وادار کرده تا به نحوی حساب شده با این نهاد بین المللی تعامل داشته باشد. از سوی دیگر، نظارت آژانس در شرایط فعلی حالتی دو پهلو پیدا کرده است. از یک سو آقای عراقچی می گویند با توجه به ضرباتی که به سایت های هسته ای ایران وارد شده، غنی سازی کلاً متوقف شده است. ترامپ نیز بارها صحبت از نابودی کامل تاسیسات هسته ای ایران کرده است. با این تفاسیر، قرار است آژانس به چه چیزی نظارت کند؟ بنابراین ما با یک پیچیدگی در این بخش رو به رو هستیم.

جلیلوند در ادامه گفت: مقام های طرفین می گویند وضعیت فعلی در تاسیسات هسته ای به گونه ای است که عملاً بخشی از ظرفیت فنی و زیرساختی کشور دچار آسیب شده و این وضعیت، سوالاتی درباره نقش واقعی آژانس در نظارت ایجاد کرده است. اروپایی ها هم پیشنهاد تعویق زمان فعال سازی مکانیسم ماشه را مطرح کرده اند.

وی با اشاره به اهمیت این پیشنهاد تأکید کرد: تعویق در اجرای این مکانیسم، نه تنها از بُعد فنی بلکه از منظر سیاسی بسیار مهم است. بُعد دوم پیچیدگی ها این است که در قبال آمریکا قرار است چه رویکردی را در پیش بگیریم. آیا قرار است باز هم درباره غنی سازی صحبت کنیم؟ مگر نه این که گفته می شود تأسیسات هسته ای ایران آسیب دیده است. این سؤال اصلی پیش روی دیپلماسی ایران است. مذاکره بر سر فعالیت هایی که عملاً متوقف یا تضعیف شده اند، تا چه اندازه منطقی و راهبردی است؟همچنین نمی توانیم منکر میزان تأثیرگذاری اسراییلی ها روی آمریکا شویم. ترامپ اخیراً اعلام کرده عجله ای برای مذاکرات ندارد. عده ای هم معتقدند اکنون باید دیپلماسی را فراموش کرد و فقط به سراغ تقویت نظامی رفت. با توجه به نفوذ سیاسی و امنیتی اسراییل در ساختار تصمیم سازی آمریکا، نباید انتظار داشت که واشنگتن به راحتی وارد فاز مذاکره با ایران شود.

این استاد دانشگاه گفت: طبیعتاً تقویت نظامی بسیار مهم است، اما برای تقویت نظامی نیز باید برنامه ریزی و تأمین بودجه کافی داشته باشیم. مشخص است که باید نقاط ضعف نظامی خود را هر چه سریع تر بهبود بخشیده و تقویت کنیم. مشخص است که با توجه به شکننده بودن مذاکرات و احتمال آغاز جنگی جدید، باید توان نظامی خود را تقویت کنیم. اما این که دیپلماسی را نیز به شکل کامل انکار کنیم، اشتباه است. سیاست عقلانی اقتضا می کند کشور به جای تمرکز صرف بر یک مسیر، همزمان دیپلماسی و بازدارندگی نظامی را با هم دنبال کند.