در روزهای گذشته کارزاری درباره اقدام فوری برای افراد فاقد شناسنامه ایرانی و بلوچ به راه افتاده است.

روزنامه هم میهن در گزارشی به این موضوع پرداخته که بخش هایی از این مطلب را در ادامه می خوانید:

استانی که بالاترین نرخ زاد و ولد را در ایران دارد، مردمی را در خود جا داده که از نداشتن مدارک هویتی رنج می برند؛ کودکانی که بی شناسنامه متولد می شوند، اگر دختر باشند، کودک همسری را تجربه می کنند و اگر پسر باشند به سوختبری و قاچاق مواد مخدر رو می آورند. گرفتن شناسنامه برای مردم سیستان و بلوچستان گاهی تا 25 سال طول می کشد و فعالان اجتماعی این استان معتقدند نگاه های امنیتی و مذهبی باعث شده فرآیند دریافت شناسنامه در این استان این چنین طولانی باشد.

دادالله زهی، معلمی ساکن ایرانشهر و فعال اجتماعی سیستان و بلوچستان است و درباره بازار سیاهی می گوید که در اثر نداشتن شناسنامه در سیستان و بلوچستان ایجاد شده است: افراد در این استان کارت عابربانک یا کارت سوخت خودشان را به دیگران اجاره می دهند. کارت ملی و شناسنامه خودشان و فرزندان شان را یا می فروشند یا اجاره می دهند.

از سوی دیگر، اخراج مهاجران افغانستانی هم مشکلاتی را برای مردمی بی شناسنامه ایجاد کرده است. آنها در مواردی بازداشت و رد مرز شدند، درحالی که ایرانی هستند و همین موضوع سبب به راه افتادن کارزاری با موضوع درخواست اقدام فوری برای خانواده ها و افراد فاقد شناسنامه ایرانی و بلوچ شده و به 1400 امضا رسیده است. محمدرضا مزارزهی نویسنده این کارزار از کارگر بلوچی می گوید که به دلیل اینکه فکر می کرده اند افغانستانی است، رد مرز شده و در حال حاضر در افغانستان است.

هوری مزارزهی هم شهروند بلوچ دیگری است که می گوید برای برادرش در سال 96 همین اتفاق افتاده و یک ماه طول کشیده تا آنها توانستند او را از افغانستان به ایران بازگردانند. بعضی از فعالان اجتماعی بلوچ معتقدند دولت باید از سازمان های مردم نهاد و سازمان های بین المللی کمک بگیرد و برای مردم بی شناسنامه کارت شهروندی صادر کند، بعضی دیگر هم بر این باورند که راهکار در تفویض اختیار به نهادهای محلی مانند دهیاری و بخشداری است که با مردم ارتباط نزدیک تری دارند.

آمار دقیقی از تعداد شهروندان بی شناسنامه در سیستان و بلوچستان وجود ندارد. مسئله ای که از سوی دادالله زهی مورد انتقاد قرار می گیرد: ما همیشه این نقد را داریم که در مسائل رسمی خودمان هم آمار درستی نداریم. در آموزش و پرورش زمانی که درباره تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل صحبت می شود عددها از 90 هزار تا 120 هزار تا بالای 200 هزار نفر محاسبه می شوند. درباره کمبود معلم هم همین اتفاق می افتد. اعداد کمبود معلم از 11 تا 17 هزار است. این نشان می دهد که در مسائل رسمی هم آمار دقیقی وجود ندارد چه رسد به این افراد که بسیاری از آنها در روستاها ساکنند، بسیاری حاشیه نشین اند و بسیاری دیگر شناسنامه و کارت ملی و کارت بانکی را از دیگران خریدند یا اجاره کردند و به همین دلیل نمی توان آمار دقیقی گفت. به گفته او اما آمار غیررسمی و تقریبی نشان می دهد بالای 50 هزار نفر در استان بدون شناسنامه اند.

هوری مزارزهی، زن بلوچی است که مادر 6 فرزند و بی شناسنامه است. یکی از دختران او که 16 ساله است، ازدواج کرده و پنج فرزند دیگرش در خانه با او زندگی می کنند که دو نفر از آنها دارای معلولیت اند. پدر هوری زندانی و شناسنامه اش را گم کرده بود. پس از آزادی درگیر اعتیاد می شود و به همین دلیل برای دو فرزند آخرش (هوری و برادرش) شناسنامه نمی گیرد. همسر هوری حدود 6 ماه پیش فوت کرده و او حالا مخارج فرزندانش را با گلدوزی تامین می کند. او برای دریافت شناسنامه به ثبت احوال سوران مراجعه کرده و برای انگشت نگاری هم رفته است.

اما همچنان بدون شناسنامه است. فرمانداری به هوری گفته پیش از او 70 پرونده دیگر وجود دارد که ابتدا باید آنها تعیین تکلیف شوند. هوری از آنها خواسته که اولویت بندی داشته باشند و کسانی مانند خودش را که در شرایط سخت تری هستند در اولویت بگذارند اما می گوید: به حرف من گوش نمی دهند. او می گوید بدون شناسنامه از هیچ خدمات دولتی نمی تواند استفاده کند: هر جا می روم شناسنامه می خواهند. بیمارستان شناسنامه می خواهد، بستری هم که می شوم باید با نرخ آزاد خرج و مخارج درمانم را بدهم. برادر هوری را در سال 96 چون شناسنامه نداشته به عنوان افغانستانی از کشور اخراج کردند و خواهرش پس از یک ماه توانسته او را از افغانستان به ایران بازگرداند. هوری و برادرش هنوز هم بی شناسنامه اند.

محمدرضا مزارزهی، نویسنده کارزاری در اعتراض به بی شناسنامه ماندن خانواده ها و افراد فاقد شناسنامه ایرانی و بلوچ، از کارگر بلوچی می گوید که در طرح اخراج مهاجران افغانستانی رد مرز شده است: عبدالکریم یوسف زهی که کارگر بلوچ بوده را به بهانه افغانستانی بودن رد مرز کردند. او در حال حاضر در افغانستان است. در طایفه مزارزهی حدود 100 نفر بی شناسنامه اند: ما به این امید که ضرب الاجلی تعیین شود و بتوانیم برای افراد بی شناسنامه شناسنامه بگیریم لیستی از آنها در طوایف مختلف تهیه کردیم اما این اتفاق نیفتاد. به گفته او ابتدا اعلام کردند سران طوایف به استانداری بروند تا برای افراد بی شناسنامه به شکل فوری شناسنامه صادر شود: اما این اتفاق نیفتاد و آن را تکذیب کردند.

هدف او از راه اندازی این کارزار این بود که فرآیند شناسنامه دادن سرعت بخشیده شود: مردم مجبور نباشند چندین سال برای دریافت شناسنامه دوندگی کنند. ما گاهی برای دریافت شناسنامه مجبور به رشوه دادن هم شده ایم و با این وجود سال ها باید برای دریافت شناسنامه منتظر باشیم. او درباره شوهرعمه خودش به عنوان یکی از شهروندان بلوچ بدون شناسنامه می گوید: شوهرعمه من هشت سال برای دریافت شناسنامه دوندگی کرد و به همین دلیل بسیاری از فرزندان از تحصیل بازمی مانند.

نهادهای انتظامی و مسئولان کوتاهی می کنند و به همین دلیل فرآیند دریافت شناسنامه بسیار طولانی می شود. خانواده های بسیاری هستند که بیش از 6 سال است برای دریافت شناسنامه اقدام کردند اما همچنان به نتیجه نرسیده اند. به آنها می گویند باید به فرمانداری، دهیاری، استانداری یا تهران مراجعه کنند. همین فرستادن به تهران مسئله را بسیار زمان بر می کند. نتیجه این سازوکار، شهروندانی است که قید شناسنامه داشتن را زدند و نمی توانند از کمترین مزایای شهروندی استفاده کنند.

حبیب مزارزهی هم شهروند بلوچ دیگری است که درباره سه خانوار بدون شناسنامه می گوید: در این دوران که دولت اقدام به اخراج افغانستانی ها کرده است، آنها هم خودشان را در معرض خطر می بینند و به دلیل نداشتن مدارک هویتی با ترس از خانه خارج می شوند و تردد هایشان با مشکلات بسیاری همراه شده است. به گفته او آنها از تمام خدمات دولتی محروم اند: آنها نمی توانند حتی یک نان از نانوایی بگیرند چون کارت بانکی ندارند. نمی توانند سیم کارت داشته باشند، چون مدرک هویتی ندارند. بچه هایشان مدرسه نمی روند و تنها تا کلاس پنجم و ششم درس می خوانند که آن هم معلم روستا به آنها آموزش می دهد که خواندن و نوشتن را یاد بگیرند اما نمی توانند ادامه تحصیل دهند. این سه خانواده 25 سال است که برای دریافت شناسنامه اقدام کردند و هنوز هم نتوانستند آن را دریافت کنند. این در حالی است که آنها استشهاد محلی دارند که ایرانی و بلوچ هستند.