فرارو- از زمان اعلام تعرفه های موسوم به روز آزادی بخش از سوی دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، در ماه آوریل، بزرگ ترین رابطه تجاری جهان دچار تلاطم شد. اتحادیه اروپا که در ابتدا تلاش می کرد با دیپلماسی و مذاکره، واشنگتن را به سازش ترغیب کند، خیلی زود به مسیر تهدید و مقابله روی آورد.

به نقل از نشریه اکونومیست، با این حال، در نهایت در 27 ژوییه، رویکرد معامله محور به پیروزی رسید: ترامپ و اورزولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا در زمین گلف رییس جمهور آمریکا در اسکاتلند، چارچوب اولیه یک توافق تجاری را رونمایی کردند. اتحادیه اروپا موفق شد راه حلی متوازن پیدا کند؛ امتیازاتی کافی برای جلب رضایت ترامپ بدهد، بی آنکه متحمل هزینه سنگین اقتصادی شود.

با آن که بسیاری از جزییات این توافق هنوز در دست مذاکره و نهایی سازی است، اما چارچوب کلی آن شامل سه محور اساسی به نظر می رسد: نخست، اعمال تعرفه ای 15 درصدی بر بخش اعظم صادرات اروپایی به آمریکا که خودروها نیز با توجه به نقش کلیدی شان در این فهرست قرار دارند؛ دوم، تعیین فهرستی از کالاها که مشمول معافیت از تعرفه و با نرخ صفر وارد آمریکا خواهند شد از جمله هواپیما، تجهیزات پیشرفته ساخت تراشه، برخی مواد شیمیایی و مواد اولیه؛ و سوم، تعهد اتحادیه اروپا برای خرید بیشتر سوخت و تراشه های هوش مصنوعی ساخت آمریکا به علاوه سرمایه گذاری 600 میلیارد دلاری در اقتصاد ایالات متحده.

بزرگ ترین امتیازی که اتحادیه اروپا در این توافق داده، پذیرش تعرفه 15 درصدی است؛ نرخی که بیش از 9 برابر میزان تعرفه پیش از بازگشت ترامپ به قدرت محسوب می شود. با این حال، شرایط به گونه ای بود که بدترین سناریوها کاملاً محتمل به نظر می رسید و مذاکره کنندگان اروپایی عملاً امیدی به احیای دوران طلایی روابط گذشته نداشتند. طی ماه های گذشته، ترامپ که همواره اتحادیه اروپا را به ظلم به مردم آمریکا متهم می کرد، بارها تهدید کرده بود که تعرفه هایی بین 20 تا 50 درصد وضع خواهد کرد. اکنون، مذاکره کنندگان اروپایی دست کم موفق شده اند نرخ تعرفه بر خودروهای خارجی را از 25 درصد به 15 درصد کاهش دهند؛ درست مشابه آنچه اخیراً با ژاپن توافق شد.

این خبر، به ویژه برای خودروسازان اروپایی که با بحران دست و پنجه نرم می کنند، اتفاقی مثبت به شمار می رود؛ هرچند پیامد غیرمنتظره آن این است که شرکت های خودروساز ژاپنی و اروپایی که خودروهایشان را به بازار آمریکا صادر می کنند، نسبت به تولیدکنندگان داخلی ایالات متحده که باید برای قطعات و فولاد تعرفه های سنگینی پرداخت کنند، آسیب کمتری خواهند دید. طبق برآوردهای اولیه موسسه تحقیقاتی کیل، تولید صنعتی آلمان در کوتاه مدت حدود 0/15 درصد کاهش خواهد یافت و اقتصادهای فرانسه و ایتالیا نیز عملاً دچار آسیب قابل توجهی نخواهند شد.

در همین حال، فهرست کالاهایی که از تعرفه معاف شده اند، برای اتحادیه اروپا یک دستاورد کوچک اما قابل توجه محسوب می شود. اتحادیه اروپا در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ نیز برای دستیابی به تجارت بدون تعرفه تلاش هایی انجام داده بود اما به نتیجه نرسید. اکنون این فهرست محدود به اقلامی است که آمریکا به شدت به آن ها نیاز دارد از جمله می توان به تجهیزات ساخت تراشه اشاره کرد. با این حال، این فهرست می تواند در آینده به ابزاری در دست ترامپ تبدیل شود تا در واکنش به فشارها و مطالبات صنایع آمریکایی، کالاهای بیشتری را به آن اضافه کند. برخلاف برخی گمانه زنی ها، اروپا در این توافق هیچ تعهدی به حذف چین از زنجیره تأمین خود نداده است و به نظر می رسد چین عملاً نقشی در این توافق ندارد.

اما در مورد تعهدات خرید از آمریکا؛ وعده اتحادیه اروپا برای خرید 750 میلیارد دلار محصولات انرژی از ایالات متحده طی سه سال آینده، در واقع امتیاز بزرگی محسوب نمی شود. اورزولا فون در لاین می گوید بر اساس برآوردهای اتحادیه، تحقق این رقم کاملاً ممکن است، هرچند در عمل هنوز مسیر روشنی برای دستیابی به آن وجود ندارد. نکته مهم تر این است که این توافق می تواند به طرفداران قطع وابستگی انرژی اروپا به روسیه ابزار و قدرت بیشتری برای فشار بر کشورهای مردد بدهد. بر اساس داده های اندیشکده بروگل، اتحادیه اروپا در ماه ژوئن همچنان حدود 2 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مایع از روسیه وارد کرده است؛ یعنی چیزی معادل یک چهارم وارداتش از ایالات متحده می باشد. اگر فشارهای دولت ترامپ سرانجام به توقف واردات سوخت های فسیلی از روسیه منجر شود، این روند در نهایت به نفع اروپا خواهد بود.

در زمینه تعهدات سرمایه گذاری نیز، ابهام های قابل توجهی وجود دارد. هرچند رقم 600 میلیارد دلار به عنوان تعهد سرمایه گذاری اروپا در توافق ذکر شده، اما مشخص نیست این میزان سرمایه گذاری قرار است در چه بازه زمانی انجام شود. در سال های اخیر، مجموع سرمایه گذاری های کشورهای اروپایی، بریتانیا و سوییس در آمریکا به طور متوسط سالانه حدود 200 میلیارد دلار بوده است. ترامپ تأکید کرده که این سرمایه گذاری ها باید فراتر از برنامه های جاری شرکت ها صورت گیرد، اما مانند بسیاری از وعده های بلندپروازانه دیگر، تحقق این رقم نیز محل تردید است.

اکنون سرمایه گذاران تا حدی آسوده خاطر شده اند که بزرگ ترین رابطه تجاری جهان از وضعیت بحرانی خارج شده است. با این حال، همچنان ابهام هایی جدی باقی مانده است: این توافق باید ابتدا به تصویب کشورهای عضو اتحادیه اروپا برسد. از سوی دیگر، فهرست کالاهای معاف از تعرفه با مقررات سازمان تجارت جهانی مغایرت دارد و همین موضوع می تواند برای مقام های قانون مدار بروکسل چالش برانگیز باشد.

ترامپ نیز همچنان این اختیار را دارد که تعرفه برخی کالاها را افزایش دهد؛ به ویژه آنکه نسبت به قیمت بالای داروها حساسیت دارد و به دنبال کاهش هزینه های دارویی شهروندان آمریکاست. هم اکنون تحقیقات رسمی درباره واردات دارو به آمریکا در جریان است که احتمالاً به وضع تعرفه بر داروهای خارجی خواهد انجامید؛ اقدامی که برای کشورهایی چون دانمارک و ایرلند زیان بار خواهد بود. گذشته از همه اینها، هیچ کس نمی تواند پیش بینی کند که آیا ترامپ در آینده تهدیدهای تعرفه ای جدیدی مطرح خواهد کرد یا نه؛ به خصوص هر بار که رییس جمهور آمریکا به دلیلی از چیزی ناخشنود شود. اروپا فعلاً به یک آتش بس تجاری رسیده، اما علاقه ترامپ به ابزار تعرفه مرز نمی شناسد.