فعالان صنعتی در گفت وگویی این پرسش که خاموشی ها دقیقا از طریق چه مکانیسمی به صنایع آسیب می رساند؟ را این گونه تشریح می کنند: در برخی از صنایع، تداوم دسترسی به انرژی اهمیت بسیار زیادی دارد و حتی قطعی یک ساعته برق می تواند روند تولید را به مدت چند روز به طور کامل متوقف کند. خاموشی ها به دستگاه های خطوط تولید آسیب می رساند و خسارات قابل توجهی را به فعالان اقتصادی تحمیل می کند. علاوه بر این، قطعی های مکرر می تواند ایمنی نیروی کار را با تهدید جدی مواجه کند. همچنین در برخی دیگر از صنایع، باعث از بین رفتن مواد اولیه، فاسد شدن محصولات و تحمیل هزینه های سنگین به تولیدکنندگان می شود.

به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، طی چند سال اخیر و با تشدید ناترازی انرژی همواره در مورد چالش هایی که قطع برق برای صنایع مختلف ایجاد می کند صحبت می شود، اما خبری از بیان جزییات و مکانیسم این موضوع نیست. در بخش های حساسی مانند صنعت غذا، خاموشی ها به یکباره کل مواد اولیه موجود در خط تولید را به ضایعات تبدیل می کند و در مورد صنایعی مانند سیمان و فولاد، توقف ناگهانی فعالیت کوره علاوه بر زیان مالی خطرات جانی برای نیروی کار را نیز به دنبال دارد. در همین راستا بررسی جزییات ملموس اثر قطع برق و میزان آسیبی که صنایع مختلف از ناترازی ها متحمل می شوند اهمیت زیادی دارد.

یکی از صنایع حساسی که از قطع برق به شدت آسیب می بیند و با توقف فعالیت مواجه می شود، صنایع لبنی است. یک بخش ماجرا مربوط به دامداری ها است. دوشیدن دام باید سه بار در روز و در ساعات خاص انجام شود. اگر در ساعت مقرر گاوها دوشیده نشوند، با مشکلاتی چون ورم پستان مواجه می شوند. درنتیجه ایجاد چنین چالش هایی، علاوه بر کاهش تولید و ایجاد ضرر مالی برای دامدار، احتمال تلفات دام نیز افزایش می یابد.

همچنین اگر به دنبال قطع برق، هوا گرم باشد و تهویه در دامداری ها مناسب نباشد، تولید و بهره وری حدود 30 درصد کاهش می یابد. همچنین دام در هوای گرم نمی تواند غذا بخورد و بیمار می شود که این مساله هم به کاهش تولید منجر می شود. در مرحله بعد، شیر حاصل باید خنک شود. اگر به دلیل قطع برق و توقف زنجیره سرمایش این فرآیند انجام نشود،

بار میکروبی شیر افزایش می یابد. بعد از آن هم نوبت به تخلیه شیر می رسد، اگر در محل دریافت شیر، کارخانه برق نباشد امکان تخلیه تانکر وجود ندارد و شیر که یک ماده فسادپذیر است، به سرعت فاسد می شود. علاوه بر این، در حین تولید محصول در کارخانه نیز، اگر برق قطع شود، شیری که در لوله ها وجود دارد فاسد می شود و راه اندازی دوباره خط تولید نیازمند شست و شو و ضدعفونی کردن لوله ها است.

این مساله مستلزم صرف زمان، هزینه و انرژی بیشتری برای شروع مجدد است. به طور کلی وضعیت در صنایع لبنی به شدت حساس است و یک لحظه قطع برق توقف خط تولید و دنیایی از ضرر و زیان را برای تولیدکننده به دنبال دارد. در بسیاری از کارخانه های لبنی، تولیدکننده با مواد اولیه یا محصول غیرقابل استفاده مواجه شده و مجبور به معدوم کردن آن شده است. همچنین قطع و وصل جریان برق، سبب آسیب به ماشین آلات می شود و هزینه تعمیر و یا خرید قطعات، به خصوص اگر خارجی باشند، را افزایش می دهد.

صنعت سیمان نیز یکی دیگر از بخش های کلیدی در کشور است که به شدت در معرض تبعات ناشی از قطع برق قرار می گیرد. در صنعت سیمان محدودیت برق پله به پله اجرا و تشدید می شود. هر چقدر محدودیت افزایش می یابد ظرفیت تولید بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرد. این مشکلات باعث می شود که کوره ها زیر ظرفیت کار کنند و مواد خام به کوره ها نرسد. تا جایی که تاب آوری خط تولید برای حفظ کوره از بین می‎رود و فعالیت کوره متوقف می شود. با محدودیت برق در پله اول فعالیت کوره متوقف می شود و با تشدید آن فعالیت آسیاب ها هم متوقف می شود. برای هر بار روشن کردن کوره باید 30 ساعت سوخت مصرف شود تا دمای کوره به بالای 1200 درجه برسد و آماده پخت مواد اولیه شود.

نکته دیگر آن است که قطع برق، آسیب جدی به لایه های نسوز داخل کوره و منطقه پخت وارد می کند و باعث ترک برداشتن لایه های نسوز کوره می شود. وقتی کوره بارگیری و لایه نسوز نصب شد، کوره روشن باید پیوسته 6 ماه کار کند تا زمان تعمیرات اساسی بعدی برسد؛ اما متاسفانه این روند با قطع برق دچار اختلال شده و هر لحظه ممکن است که با یک اطلاع رسانی تلفنی و صرفا در مدت زمان یک ساعت قبل، خطوط تولید متوقف شود و آسیب جدی به سیستم وارد شود.

زمانی که برنامه قطع برق مشخص است، بر اساس یک برنامه ریزی، فرایندی اجرا می شود که طبق آن بار کوره به تدریج کاهش می یابد، مواد مذاب داخل کوره تخلیه و دما به تدریج پایین می آید. به همین ترتیب یک مکانیسم برای بارگیری وجود دارد و کوره باید به تدریج گرم شود. در نتیجه نوسانات برق، تجهیزات فرسوده می شود؛ به شکلی که تعمیرات کوره های سیمان با توجه به کوچک و بزرگی کوره، برای تولیدکننده 40 تا 50 میلیارد تومان هزینه به دنبال دارد.

همچنین وزارت نیرو برای کارخانه هایی که مشمول محدودیت برق شده اند، داخل پست های برق رله نصب کرده و اگر مصرف از میزان مشخص عبور کرد، بدون اطلاع قبلی برق کارخانه را قطع می کند. این توقف تحمیلی به سیستم که روند افزایشی هم داشته، کوره ها را دچار آسیب می کند. در چنین شرایطی عمر نسوز کوره ها به شدت کم می شود و کیفیت آن دچار مشکل می شود. این فرآیند در نهایت به افزایش هزینه های تولید منجر می شود.

یکی دیگر از بخش هایی که به شدت از قطع برق متضرر می شود، صنعت فولاد است. این صنعت علاوه بر نقشی که در تامین زیرساخت های داخلی دارد، از طریق صادرات، ارزآوری قابل توجهی برای دارد. در میان صنایع فولادی شیوه کار کوره به این صورت است که کوره نباید خاموش شود.

راه اندازی مجدد کوره بعد از توقف، مستلزم دو تا سه روز زمان است. در این فرآیند میزان قابل توجهی انرژی هدر می رود. کوره های احیا را نمی توان شب روشن و روز خاموش کرد و به فعالیت شبانه اکتفا کرد. به همین دلیل فعالان حوزه فولاد، ترجیح می دهند در ایام قطع برق، به صورت کامل تعطیل باشند. آنها باید به سراغ روش های تامین پایدار برق بروند تا کوره را روشن نگه دارند.

از طرف دیگر خاموش و روشن کردن مکرر تجهیزات باعث ایجاد تنش می شود و با آسیبی که ایجاد می کند عمر مفید تجهیزات را کاهش داده و به شدت ضریب استهلاک را افزایش می دهد. در نتیجه چنین شرایطی، هزینه تولید و سرمایه گذاری افزایش می یابد. در بلندمدت صنعت فولاد که تحمل این فشار و زیان را ندارد، غیراقتصادی می شود. اگر قطع برق بدون اطلاع باشد آسیب به تجهیزات شدیدتر می شود و هزینه های هنگفتی را وارد می کند. همچنین اگر توقف کوره کنترل شده نباشد، احتمال خطرات جانی برای پرسنل نیز وجود دارد.

بی ثباتی که به دنبال قطع برق برای تولید فولادی ها ایجاد می شود، قطعا روی کیفیت محصولات هم تاثیر می گذارد. این در حالی است که هزینه تمام شده محصول برای تولیدکننده افزایش می یابد.

افزایش هزینه تولید باعث می شود که تولیدکننده از مواد اولیه، با کیفیت کمتر استفاده کند. در نتیجه در بلندمدت محصول نهایی، استاندارد پایین تری خواهد داشت. ناترازی انرژی در سال گذشته باعث شد صنایع فولادی فقط 8 ماه از 12 ماه را مفید کار کنند. این در حالی بود که فعالان این عرصه برای تولید در تمام سال هزینه کرده بودند. فعالان اقتصادی تصریح می کنند که امسال با تشدید ناترازی ها تولید در بخش فولاد به کمتر از 7 ماه در سال کاهش می یابد.

در نهایت می توان گفت که ناترازی های انرژی مانند یک زنجیره عمل می کند. ابتدا تولیدکننده را متضرر می کند، سپس بر وضعیت اقتصادی کشور تاثیر منفی می گذارد و در نهایت به مشکلات معیشتی و کاهش کیفیت زندگی مردم منجر می شود.