در دنیای امروز، جایی که فناوری و ارتباطات به سرعت در حال پیشرفت است، کلاهبرداری های تلفنی به یکی از چالش های جدی برای شهروندان تبدیل شده این نوع کلاهبرداری ها همچنان قربانی می گیرند و کلاهبرداران با ترفندهای جدید و پیچیده، به طعمه های خود نزدیک تر می شوند.

به گزارش اطلاعات آنلاین، دنیای تاریک کلاهبرداری های تلفنی هر بار با جدیدترین روش ها روبرو است. یک شماره ناشناس روی صفحه نمایش می درخشد و بعد، اینجاست که آن کلاهبرداری معروف اتفاق می افتد. به همین راحتی و با یک تماس، پول میلیونی به حساب مجرمان واریز می شود و طعمه ها می مانند، با یک حساب خالی! قربانیان این پرونده ها، گاهی برنده قرعه کشی رادیو شده اند و گاهی هم برنده یک برنامه تلویزیونی.

گاهی هم وقتی جواب تماس را می دهند، صدای مردی را می شنوند که از سوءاستفاده حساب بانکی شان خبر می دهد و به همین منظور تمام اطلاعات حساب بانکی را می گیرد و کارش تمام می شود. این تنها یک تماس نیست؛ این یک تله است. کلاهبرداران با استفاده از تکنیک های روان شناسی، سعی می کنند قربانیان را تحت فشار قرار دهند و اطلاعات حساس آن ها را به دست آورند.

کلاهبرداران تلفنی، با ترفندهای پیچیده و فریبنده، به طعمه های خود نزدیک می شوند و در کمین نشسته اند تا با یک پیام یا تماس، اعتماد را جلب کنند. گاهی اوقات آن ها با ارسال پیامک هایی که به نظر می رسد از طرف بانک ها یا مؤسسات معتبر است، سعی در فریب قربانیان دارند. این پیامک ها معمولاً حاوی لینک هایی هستند که قربانی را به وب سایت های جعلی هدایت می کنند. آن هایی که با کلیک بر روی یک لینک، به دام می افتند.

همچنین در شگرد دیگری، کلاهبرداران با استفاده از شماره های ناشناس و هویت های جعلی، خود را به عنوان نمایندگان بانک ها معرفی می کنند. آن ها با صدای مطمئن و حرفه ای به طعمه های خود می گویند که برای تأیید اطلاعات حساب خود باید اطلاعات شخصی شان را ارائه دهند. همچنین کلاهبرداران با اعلام اینکه شما برنده یک قرعه کشی شده اید، سعی می کنند قربانیان را به پرداخت هزینه یا ارائه اطلاعات شخصی وادار کنند. این روش معمولاً با وعده جوایز وسوسه انگیز همراه است و بسیاری از افراد را به دام می اندازد.

طبق آمارهای پلیس فتا، تعداد کلاهبرداری های تلفنی در سال 1403 نسبت به سال قبل تر، 30 درصد افزایش یافت. در سال گذشته، بیش از 50 هزار مورد کلاهبرداری تلفنی گزارش شد و خسارات مالی ناشی از آن ها به بیش از 200 میلیارد تومان رسید. این اعداد تنها نمایانگر یک واقعیت تلخ هستند: کلاهبرداران در حال پیشرفت و تطبیق با شرایط جدید هستند.

طبق آمار، بیشترین قربانیان در سنین 25 تا 40 سال قرار دارند. حدود 45 درصد از کلاهبرداری ها مربوط به پیامک های جعلی و 35 درصد مربوط به تماس های تلفنی با هویت جعلی است. همچنین میانگین خسارت مالی هر قربانی در این نوع کلاهبرداری ها حدود 4 میلیون تومان تخمین زده شده است. کلاهبرداری های تلفنی در ایران به یک معضل جدی تبدیل شده است که نیازمند آگاهی و آموزش عمومی است.

با توجه به روش های جدید و پیشرفته کلاهبرداران، شهروندان باید هوشیار باشند و از ارائه اطلاعات شخصی و مالی خود به افراد ناشناس خودداری کنند. همچنین، نهادهای مسئول باید اقدامات جدی تری در راستای پیشگیری و مقابله با این نوع کلاهبرداری ها انجام دهند.

علیرضا طباطبایی هاشمی، حقوقدان و وکیل متخصص در زمینه جرایم رایانه ای، به بررسی دلایل استمرار کلاهبرداری های تلفنی در ایران پرداخته است.

او به چند عامل اجتماعی و اقتصادی کلیدی اشاره می کند که موجب افزایش این نوع کلاهبرداری ها شده اند.

او نخستین عامل را مشکلات اقتصادی و فشارهای معیشتی می داند. او می گوید: بسیاری از مردم به دنبال راه های سریع برای کسب درآمد و دریافت کمک های مالی هستند. این وضعیت، بستر مناسبی برای کلاهبرداران فراهم می کند تا با وعده های واریز جوایز یا یارانه ها، قربانیان را فریب دهند. او به پرونده ای اشاره می کند که در آن زنی خانه دار فریب تماسی را خورد که مدعی برنده شدن در قرعه کشی یکی از اپراتورهای تلفن همراه بود. این خانم، بدون اینکه در قرعه کشی شرکت کرده باشد، به امید دریافت پول، به دام افتاد.

دومین عامل، کاهش اعتماد عمومی به نهادها و منابع رسمی اطلاع رسانی است.

طباطبایی بیان می کند: وجود اطلاعات جعلی در شبکه های اجتماعی باعث شده افراد کمتر به هشدارهای رسمی توجه کنند. بسیاری از مردم فکر می کنند که این مسائل برای دیگران اتفاق می افتد و نه برای خودشان. این تصور نادرست، آن ها را در معرض خطر قرار می دهد.

سومین عامل، نداشتن سواد رسانه ای و حقوقی در قشر وسیعی از جامعه است. دکتر طباطبایی تأکید می کند: این ناتوانی در تشخیص تماس های واقعی از جعلی، به ویژه در مناطق کم برخوردار، مشکل ساز است. کلاهبرداران با استفاده از صداهایی مشابه مجریان تلویزیونی، تلاش می کنند تا تماس های خود را معتبر جلوه دهند.

او همچنین به چالش های پلیس و دستگاه قضایی در ردیابی سریع مجرمان اشاره می کند: استفاده از سیم کارت های اجاره ای و حساب های بانکی واسطه، موجب شده تا کلاهبرداران با خیال راحت به فعالیت خود ادامه دهند. این چرخه فریب ادامه خواهد داشت تا زمانی که آگاهی عمومی به سطح مناسبی نرسد و برخوردهای قضایی مؤثرتر شود.

طباطبایی همچنین به ضعف نظارت رسانه ای نیز اشاره می کند و می گوید: مقررات حاکم بر صداوسیما ضمانت اجرایی کافی ندارند. این ضعف در نظارت، به کلاهبرداران این امکان را می دهد که به راحتی به قربانیان دسترسی پیدا کنند.

او تأکید می کند که بازنگری در سازوکار نظارت بر محتوای تبلیغاتی و ارتقاء سواد رسانه ای جامعه از ملزومات اصلاح این وضعیت است.

در سال های اخیر، کلاهبرداران تلفنی با استفاده از روش هایی نوآورانه و هماهنگ با شرایط اجتماعی و تکنولوژیکی جامعه، قربانیان زیادی را فریب داده اند. آن ها دیگر به تماس ساده با سلام، من از بانک تماس می گیرم بسنده نمی کنند؛ بلکه با سناریوهایی پیچیده و حرفه ای وارد می شوند. یکی از روش های شایع، تقلب در قالب مسابقات تلویزیونی یا رادیویی است.

در پرونده ای که در رسانه ها بازتاب یافت، بیش از 200 نفر فریب خوردند. فردی با قربانی تماس می گرفت و مدعی می شد که در حال پخش زنده از رادیو یا تلویزیون است و مخاطب در یک مسابقه شرکت داده شده. با القای فضای شاد و فوری، فرد را ترغیب می کردند اطلاعات کارت بانکی اش را برای دریافت جایزه وارد کند.

روش دیگر، تبلیغ وام فوری در شبکه های اجتماعی است. در تابستان 1404، پلیس فتا اعلام کرد که برخی از افراد سودجو با طراحی صفحات جعلی، افراد را برای دریافت وام فوری فریب می دادند و پس از دریافت پیش پرداخت یا اطلاعات بانکی، ناپدید می شدند.

همچنین فروش زمین و خودرو به صورت صوری رواج یافته. در مواردی دیده شده که باندهای حرفه ای، با اسناد جعلی، املاک یا خودروهایی را که اصلاً وجود خارجی ندارند، به فروش می گذارند و پس از دریافت بیعانه، شماره ها و ردپاهای خود را پاک می کنند.

این روش ها نشان می دهد کلاهبرداران تلفنی با تحلیل شرایط روز و نیازهای مردم، هر روز نقشه ای تازه می کشند.

برای مقابله با کلاهبرداری های رسانه ای، به ویژه آن دسته که از طریق رادیو و تلویزیون یا پیام رسان ها صورت می گیرد، مجموعه ای از قوانین در کشور وجود دارند که می توانند پایه ای مناسب برای برخورد با این جرم باشند، اما پاسخگوی چالش های نوین این حوزه نیستند. یکی قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و کلاهبرداری که به طور کلی به فریب و تحصیل مال از طریق حیله و نیرنگ می پردازد، و دیگری قانون جرایم رایانه ای که ابزارهای دیجیتال و فضای سایبر را هدف قرار می دهد.

به عنوان مثال، اگر یک فرد از طریق تماس تلفنی یا پخش آگهی جعلی در صداوسیما مخاطب را فریب دهد، مشمول قانون تشدید است. ولی اگر از لینک جعلی یا درگاه پرداخت فیشینگ استفاده کرده باشد، به استناد مواد 736 و741 قانون مجازات اسلامی تحت تعقیب قرار می گیرد.

به گفته طباطبایی، قوانین موجود در حوزه جرایم سایبری به خودی خود کافی هستند و ما با خلاء قانونی خاصی برای مجازات مجرمان و مرتکبان مواجه نیستیم. مشکل عمده و اساسی، در فرآیند پیگیری و اثبات جرم توسط قربانیان است. اغلب قربانیان به دلیل عدم دانش کافی، اعتماد بی جا، طمع، یا ترس، اطلاعات لازم را در اختیار ندارند یا از ارائه آن خودداری می کنند که همین امر، کار رسیدگی را دشوار می کند.

علیرضا طباطبایی هاشمی بر این نکته تأکید می کند که کلاهبرداری های تلفنی یک چالش جدی در جامعه امروز ایران هستند و نیاز به آگاهی عمومی و همکاری بین نهادهای مختلف برای مقابله با این پدیده احساس می شود. تنها با افزایش آگاهی و نظارت مؤثر می توان از گسترش این نوع کلاهبرداری ها جلوگیری کرد. برای پیشگیری از این نوع جرایم، یکی از راهکارهای مهم، تقویت سازوکارهای مقرراتی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است.

این سازمان باید سازوکاری فراهم کند تا مردم بتوانند به راحتی تلفن های مشکوک به فعالیت کلاهبرداری را گزارش دهند و این شماره ها به سرعت محدود یا مسدود شوند. این اقدام می تواند از گسترش دامنه جرم و تداوم آن جلوگیری کند.