عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک در رابطه با مذاکرات ایران و تروییکای اروپایی که روز گذشته برگزار شد، گفت: ما سه دور مذاکراتی مشابه این گفت وگوها بین معاونین وزارت خارجه ایران و اروپا داشته ایم. در آن مذاکرات، بیشتر ارزیابی طرف مقابل انجام می شد، به طوری که هر دو طرف نظرات خود را بیان می کردند.

به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: اما این بار احتمالاً وارد جزییات بیشتری شدند. با توجه به حوادثی که در جنگ 12 روزه رخ داد و به دنبال آن همکاری با آژانس تعلیق شد، به نظر می رسد که طرف اروپایی از یک سو خیالش راحت تر شده و از سوی دیگر نگرانی های بیشتری دارد. آن ها می دانند که با توجه به تخریب تأسیسات هسته ای، غنی سازی حداقل برای مدتی متوقف خواهد شد. وزیر خارجه هم در مصاحبه ای که با فاکس نیوز داشت، این موضوع را تأیید کرد.

وی ادامه داد: از طرفی آن ها نگران هستند زیرا آژانس دیگر در ایران حضور ندارد و تاسیسات هسته ای ایران در دسترس کارشناسان نیست. دوربین ها هم در این بمباران ها از بین رفته اند و این احتمال را می دهند که ایران فعالیت های مخفی داشته باشد. بنابراین، این مسئله دوم برای آن ها بسیار مهم است و به همین دلیل نسبت به دوره های گذشته یعنی قبل از جنگ به این مذاکرات اهمیت بیشتری می دهند. همچنین احتمال قوی وجود دارد که آمریکایی ها هم در جریان باشند و هماهنگی هایی با یکدیگر دارند، زیرا آمریکا احساس می کند که ایران برای مذاکره با آن ها عجله ای ندارد، لذا به تدریج وارد یک بده بستان خواهند شد.

این کارشناس ارشد مسائل بین المللی با طرح این پرسش که آیا ایران با توجه به اینکه غنی سازی در حال حاضر متوقف شده، در این رابطه امتیازی خواهد داد یا خیر، گفت: این امتیاز غنی سازی صفر نیست ولی مثلاً ممکن است به توافقی برسند که غنی سازی برای مدتی، مثلاً شش ماه یا یک سال، متوقف شود و کارشناسان آژانس بتوانند به ایران بیایند.

امتیازاتی که از سوی اروپایی ها داده خواهد شد، ممکن است شامل این باشد که مکانیزم ماشه را برای مدتی با اجازه شورای امنیت عقب بیندازند تا ببینند مذاکرات نهایی به کجا می رسد. این احتمالاتی است که می تواند بر اساس آن تحلیل داد. مسائل دیگری هم وجود دارد که اروپایی ها مطرح می کنند، از جمله همکاری ایران با روسیه و مسائل موشکی و ... اما شاید اصلی ترین مسئله همان آژانس و مکانیزم ماشه باشد. می توان پیش بینی کرد که به سمت توافقی حرکت کنند و احتمال انجام مکانیزم ماشه نسبت به قبل از جنگ کاهش یافته است.

فرجی راد درباره کاهش احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه تشریح کرد: اروپایی ها نگرانی هایی دارند به خاطر اینکه آژانس هیچ فعالیتی در ایران ندارد و از نظر خودشان تکلیف چندین کیلوگرم اورانیوم هم نامعلوم است، مشخص نیست که آیا زیر انبوهی از خاک دفن شده است یا به جای دیگری منتقل شده است و آژانس می گوید هم هیچ اطلاعی از آن ندارد. اروپایی ها در فکر این هستند که امتیازاتی را بدهند تا امتیازاتی بگیرند.

اگر مشکل با اروپا تا حدی حل شود، تنش بین ایران و آمریکا کاهش خواهد یافت. به این معنا که وقتی ایران و اروپا درباره غنی سازی به توافق برسند، حتی اگر توافق موقتی باشد، این مسئله به آمریکا هم منتقل خواهد شد. آمریکایی ها اکنون نسبت به گذشته هماهنگ تر هستند. آلمانی ها اعلام کرده اند که مذاکراتی که با ایران انجام می دهند، با هماهنگی آمریکا است. لذا اگر بتوانند با اروپا به توافقی برسند، احتمالاً کار مذاکرات ایران با آمریکا هم آسان تر خواهد شد.

وی در رابطه با تحلیل هایی که معتقدند کریدور زنگزور مدنظر رییس جمهور آذربایجان مسیری برای آمریکا و اسراییل فراهم می کند تا به ایران دسترسی داشته باشند و تأثیر این کریدور در مناسبات حوزه قفقاز عنوان کرد: این دو مسئله بی ارتباط با یکدیگر نیستند. نمی خواهم بگویم که ارتباط مستقیم دارند، اما هماهنگی هایی بین آذربایجان و اسراییل وجود دارد.

علی اف از شرایط به وجود آمده با همکاری برخی کشورهای دیگر سوءاستفاده می کند و بدش نمی آید که یک درگیری دیگر ایجاد شود و مثلاً در این درگیری بتواند دالان زنگزور را با زور برای آذربایجان کسب کند و جای پای خود را تثبیت کند. لذا این مسئله مهم است و ایران باید دقت بیشتری داشته باشد و تماس های بیشتری با ارمنستان برقرار کند. بالاخره آقای علی اف در این یکی دو ماه نشان داده که دوست ایران نیست. این موضوع فقط به کریدور زنگزور مربوط نمی شود؛ اتفاقاتی در جنگ تحمیلی 12 روزه رخ داد که ریشه اش را می توان در جمهوری آذربایجان جست وجو کرد.

این استاد ژئوپلیتیک در خصوص وقایع سوریه و تبعاتی که برای کشورمان به همراه خواهد داشت اظهار کرد: مسائل سوریه، ارتباط مستقیم با ایران ندارد. مسئله این است که اسراییل با توجه به خلأیی که در آنجا ایجاد شده، به دنبال برتری ژئوپولیتیکی در درازمدت است. اسراییل احساس می کند، اکنون با وضعیتی که در فلسطین، غزه، سوریه، لبنان و حتی عراق وجود دارد و اینکه دولت عراق اعلام کرده حشدالشعبی منحل شده است، یک برتری ژئوپولیتیک برایش ایجاد شده است.

آن ها نمی خواهند در این برتری ریسک پذیر باشند و می خواهند برای ادامه سوریه را به عنوان یک همسایه قوی برای همیشه ضعیف کنند. حالا برای اینکه سوریه ضعیف بماند، چه اقداماتی باید انجام داد؟ این کشور را به خودمختاری های کوچک تری تبدیل و نفوذ ترکیه را در آنجا محدود کنند تا تسلطی بر دمشق پیدا نکند و اسراییل بتواند از فضای حیاتی سوریه برای کنترل مرزهای لبنان و مرزهای عراق استفاده کند و به دنبال برتری ژئوپولیتیکی خود باشد. تا به حال هم با آمریکایی ها تقریباً هماهنگ بوده است.

وی افزود: آمریکا، به ویژه در دوران ترامپ، برتری ژئوپلیتیک اسراییل را می خواهد. اینکه اسراییل تا چه حد می تواند این هدف را در درازمدت به انجام برساند بستگی به این دارد که اعراب چقدر سر تعظیم می کنند و مسئله اش با ایران به کجا می کشد. هنوز هم احتمال درگیری میان ایران و اسراییل وجود دارد.

باید ببینیم اختلافات شان با ترکیه به کجا خواهد کشید؟ همین کریدور زنگزور هم مسئله مهمی است، باید دید آیا آذربایجان همان نقش قبلی را بازی خواهد کرد یا خیر؛ ایران هم ساکت نخواهد ماند. این برتری ژئوپولیتیکی را باید اکنون و در این یک سال و شش ماه اخیر به صورت موقتی ارزیابی کرد، اما در درازمدت معلوم نیست چه خواهد شد.