رضا صائمی در ایران نوشت: پیش از هرگونه خوانش تحلیلی از فیلم، رویکرد جسورانه آن در پرداختن به یک سوژه ملتهب اجتماعی قابل تحسین است که غالباً در ذیل رازهای مگو قرار می گیرد و موانع بازدارنده ذهنی و فرهنگی مانع از رفتن به سراغ چنین سوژه ای می شود.

البته مسأله ازدواج اجباری بارها به دستمایه ساخت فیلم در سینمای ایران تبدیل شده بود اما اینجا با روایت و لحنی متفاوت در بازنمایی آن مواجه هستیم که در پس آن به خشونت علیه زنان ناظر است و تلاش کرده به میانجی قصه، به روایت جامعه شناختی لایه های پنهان این تراژدی پرداخته و به نوعی دست به یک آسیب شناسی اجتماعی زنانه بزند.

قصه ای که در همان ابتدا با یک شوک بزرگ به مخاطب گره می خورد و با ناپدید شدن مرجان در شب عروسی اش آغاز می شود. خود این ناپدید شدن به مثابه یک کنش رادیکال، بازنمودی از مقاومت زنانه در برابر جبر اجتماعی و سنت هایی است که هویت و حریت زن را دچار انسداد و سرکوب کرده و امکان فردیت را از او می گیرد.

گویی زن حاضر نباشد به بودنی ذلیلانه و اجباری تن دهد و تلنبار تروماهایش از زندگی او، قصه ای تراژیک بسازد. از این حیث فرار مرجان را می توان نوعی کنش رهایی بخش از یک زیست اجباری دانست و او برای گریز از استحاله شدن در این استبداد جنسیتی و حفظ استقلال فردی اش می گریزد.

در واقع فرار او گریز یا ساختارشکنی اخلاقی و اجتماعی نیست بلکه نوعی مقاومت و ایستادگی زنانه است. شاید از این حیث بتوان مرجان را در این فیلم به نوعی با احلام در فیلم عروس آتش خسرو سینایی قیاس کرد که او هم در برابر سنت های قبیله ای برای ازدواج از پیش تعیین شده با پسر عمویش فرحان، مقاومت می کرد.

او در انتها دست به خودویرانگری می زند اما مرجان به جای نابودی خود، فرار از این موقعیت ظالمانه را انتخاب می کند تا خود را نجات دهد گرچه در نهایت قربانی خشونت نهادینه می شود که مقاومت زنانه اش را می شکنند.

ناپدید شدن مرجان اما از حیث دراماتیک، فیلم را با عناصر ژانر معمایی گره می زند و این تعلیق ملتهب، بستری فراهم می کند تا مخاطب را با قصه همراه کرده و در یک مکاشفه و رمزگشایی قرار دهد. با این تمهید روایی، امکان همذات پنداری و ارتباط همدلانه با مرجان هم بیشتر شده و فهم پذیری مفهومی فیلم که تجربه روانی- اجتماعی خشونت علیه زنان است، ملموس تر شده و با نوعی تفکر انتقادی در ذهن مخاطب گره می خورد.

کاش در تدوین فیلم دقت بیشتری می شد تا التهاب درونی قصه با تعلیق آفرینی های تکنیکال و تصویری، عمق بیشتری پیدا می کرد و انسجام و یکدستی بیشتری بین فرم و مضمون برقرار می شد. با این حال فیلم از ظرفیت همراه کردن مخاطب با درون مایه های قصه خود و تلنگر زدن به ذهن و ضمیر مخاطب برای بازاندیشی درباره قصه و پیام فیلم برخوردار است. ضمن اینکه پردازش شخصیت مرجان به عنوان قهرمان زن و زخم خورده درام به این همراهی کمک می کند.

کشمکش های درونی و بیرونی زیست او در موقعیت بغرنج تراژیکی که قرار گرفته امکانی روانشناختی برای فهم روانشناختی زنان قربانی خشونت فردی و فرهنگی را فراهم می کند. از این حیث فیلم مرجان به خوانش های تحلیلی روانشناختی و جامعه شناختی به موازات هم راه می دهد تا در کلیت فیلم بتوان به درک چندجانبه آن ها دست زد و به داوری دقیق تری از این موقعیت تراژیک دست یافت.

این بحران وقتی با برخی هنجارها و ارزش های سنتی مثل تعصب، بی آبرویی و فشارهای اجتماعی ناشی از آن گره می خورد، تصویری جامعه شناختی از خشونت های پنهان علیه زنان را بازنمایی می کند و از آنجا که قصه برگرفته از یک داستان واقعی (ماجرای رومینا اشرفی) است، سویه های رئالیستی آن پررنگ تر شده و به زیست-جهان زنانه در طبقات فرودست می پردازد و تجربه دشوار زن بودن در این موقعیت را به نمایش می گذارد. فیلم گرچه زنانه است اما به نظر می رسد بیش از زنان، مردان باید به تماشای آن بنشینند تا با یک فاصله گذاری دراماتیک به وضعیت تراژیک زنان خشونت دیده از بیرون بنگرند.

نگاهی که فقط تماشاگرانه نباشد بلکه کنشگرانه هم باشد و به اصلاح رفتارها و ذهنیت های غلط درباره زنان منجر شود. در واقع فیلم می تواند چنین کارکردی داشته و از سرگرمی به آگاهی و سپس به اراده معطوف به اصلاح ختم شود. گرچه پدر در این قصه، شمایلی پلشت دارد و نمی توان پشت آن ایستاد اما نمی توان از بازی خوب فرید سجادی حسینی در این نقش به راحتی گذشت.

بازی در نقش چنین پدری سرشار از تناقض های عاطفی و حسی، کار ساده ای نبود و او با درک درست شخصیت به خوبی از پس این نقش برآمد. در نهایت می توان گفت فیلم مرجان یک تریلر اجتماعی و خانوادگی است که در درون فضای ملتهب و معمایی خود به رمزگشایی از خشونت پنهان علیه زنان می پردازد و به جای اینکه نگاه صرف اخلاقی به سوژه داشته باشد، تلاش کرده تا در یک روایت جامعه شناختی، ساختارها و سنت ها و تعصبات کور و هر آنچه که در درون یک کلیت معیوب فرهنگی، زیست زنانه را به یک تراژدی دردناک تبدیل می کند، به تصویر بکشد. فیلمی که می تواند پس از پایان، آغاز اندیشیدن باشد.