طبق یک آمار تقریبی هم اکنون 50 کارخانه یخ در تهران به کار تولید یخ مشغول اند که با حساب تولید متوسط، یعنی هر کارخانه 5 هزار قالب، می توان گفت روزانه 250 هزار قالب یخ در تهران تولید می شود.

در تابستان سال 1357، بازار یخ تهران با بحرانی بی سابقه روبه رو شد؛ قیمت یخ ناگهان دو برابر، و دسترسی به آن چنان دشوار شد که اگر تمام شهر را زیر پا می گذاشتید، به سختی می توانستید چند کیلو یخ از میان 250 هزار قالب تولیدشده روزانه پیدا کنید. این در حالی بود که فصل تابستان تازه آغاز شده بود. با این اوصاف، این پرسش مطرح می شد که چرا یخ باید در چنین زمانی نه تنها کمیاب، بلکه دو برابر گران تر شود؟

یخ فروش ها علت اصلی این بحران را توزیع نامناسب و ناکارآمد یخ در سطح شهر می دانستند و معتقد بودند اگر یخ به درستی میان مناطق مختلف تقسیم می شد، چنین کمبودی به وجود نمی آمد. در مقابل، بسیاری از شهروندان این موضوع را قبول نداشتند و بر این باور بودند که تمام این توضیحات تنها بهانه ای برای گران تر فروختن یخ است و یخ فروش ها، با سوءاستفاده از شرایط نابسامان، به دنبال کسب سود بیشتر هستند. این اختلاف نظرها و ابهامات، فضای ملتهبی را در بازار یخ تهران ایجاد کرده بود و زندگی روزمره مردم را با دشواری های تازه ای روبه رو ساخت.

در ادامه گزارش میدان خبرنگار کیهان را در این زمینه که روز چهارم تیر 1357 در صفحه 13 این روزنامه منتشر شد می خوانید:

گشت کوتاهی در گوشه و کنار شهر می زنیم تا از کم و کیف توزیع یخ در دکه های یخ فروشی با اطلاع شویم. در سطح شهر از محور شاهرضا [ انقلاب اسلامی کنونی] به بالا دکه های یخ فروشی یا اصلا وجود ندارد و یا اگر وجود دارد ناپیدا است و به همین خاطر در سراسر خیابان های کریمخان، تخت طاوس [ شهید مطهری کنونی] و خیابان های حول و حوش آن دیدن یک دکه یخ فروشی آرزو است. در جاده قدیم شمیران [ شریعتی کنونی] در 45 متری سیدخندان هم وضع همین طور است. در جاده قدیم به طرف کیوسکی که با خط شکسته ای روی آن نوشته بود: توزیع یخ رفتیم اما از یخ خبری نبود. صاحب دکه به جای یخ؛ سیگار، آدامس و شکلات می فروخت. پرسیدیم: پس کو یخ؟ جواب داد: دکه را از یکی دیگر خریده ام، من یخ فروش نیستم. در این خیابان و خیابان های دیگر شمال شاهرضا دکه یخ فروشی یا نیست و اگر هست تعدادشان بسیار کم است.

یکی از یخ فروشان خیابان تاج [ ستارخان کنونی] می گفت: شمال شهری ها کمتر اهل خرید یخ از بازار هستند، مگر سالی یکی دو بار که برق قطع می شود.

اما از محور شاهرضا به پایین وضع فرق می کند؛ تعداد یخ فروش ها بیشتر است و درواقع بیشتر دکه های یخ فروشی در خیابان های سعدی، سپه، شوش، شاهپور [ وحدت اسلامی کنونی]، خیام، شهباز و شهناز [ 17 شهریور کنونی] و خیابان های اطراف نیروی هوایی متمرکز است و همین ها که بیشتر بار توزیع یخ به مردم را به عهده دارند از چگونگی توزیع یخ از سوی کارخانه ها گله دارند. یکی از همین یخ فروش ها می گفت:

امسال کارخانه دارها به هر بهانه ای که بود قیمت یخ را بالا بردند، در حالی که کمبود برق، آب، کارگر، آمونیاک و... وجود نداشت و هیچ کدام از این ها قیمت شان گران نشده است. آمونیاک را می توان با تسهیلاتی که وزارت بازرگانی برای تولیدکنندگان در نظر گرفته به آسانی از طریق اتحادیه تهیه کرد، می ماند کارگر و نیروی انسانی که اغلب بهانه می کنند اما مگر یک کارخانه که حداکثر تولیدش 10 هزار قالب یخ در روز است به چه تعداد کارگر نیاز دارد. یعنی از پنج نفر بیشتر؟! در صورتی که می دانیم کارخانه ها اغلب از یک کارگر کم سواد به جای مهندس استفاده می کنند که دکمه های برق را فشار بدهد تا آب وارد قالب ها بشود و 6 ساعت بعد هم یخ را تحویل بگیرند و 3-2 نفر دیگر که با کمک کامیون داران یخ را بار کامیون بکنند. این ها تمام نیروی انسانی مورد نیاز کارخانه داران است، پس دیگر بهانه شان برای گران کردن یخ چی بود؟

این یخ فروش توضیح می دهد: چندی پیش چند تن از همین کارخانه داران صنفی تشکیل دادند و جلسه ای با اتاق اصناف گذاشتند و به بهانه های مختلف قیمت یخ را از قالبی 21 ریال به 35 ریال افزایش دادند. یعنی خودشان بریدند، دوختند و تن مردم کردند. هیچ کس هم صدایش درنیامد.

حسن رضایی یخ فروش خیابان فردوسی می گفت: اگر در کارخانه ها سرگردان نشوم و یخ به اندازه کافی به دستم برسد روزانه بین 50 تا 100 قالب یخ می فروشم. مشتری هایم را بیشتر قهوه خانه ها، کارگرهای ساختمانی، دست فروش ها، مجالس ختم و عروسی ها و در مواقعی که برق نباشد، منازل تشکیل می دهند. دردسرمان فقط از سوی توزیع کنندگان یخ است. توزیع کنندگان در مواقع گرما برای به دست آوردن سود بیشتر یخ را مستقیما بین رستوران ها و هتل ها تقسیم می کنند و در مقابل هنگام سرما سهمیه دکه داران را افزایش می دهند در حالی که مطابق قانون توزیع کنندگان باید یخ را فقط در اختیار دکه داران قرار دهند.

حسن مقصودی یخ فروش خیابان فرح آباد ژاله نیز می گفت: برای آن که یخ در سطح شهر به صورت صحیح توزیع شود باید توزیع یخ را خود تولیدکننده به عهده بگیرد. مثل اغلب کارخانه ها که فرآورده های شان را خودشان توزیع می کنند. اما سوالی که بلافاصله به ذهن می رسد این است که آیا تولیدکننده که به بهانه زیان یا بهانه های دیگر مرتبا دست از تولید می کشد، می تواند این مشکل توزیع را از میان بردارد. جواب مردم منفی است. آقا! کارخانه داران اصلا به فکر ما نیستند و کاری به کم و کیف توزیع ندارند. این ها تابستان حتی یخ را از تهران دریغ می کنند و به شمال می فرستند تا پول بیشتری به دست بیاورند.