سه سال و نیم پس از آغاز حمله نظامی تمام عیار روسیه به اوکراین، سومین دور از گفت وگوها میان هیئت های اعزامی مسکو و کی یف که از مه 2025 و با میانجی گری ترکیه در استانبول آغاز شد، روز چهارشنبه 23 جولای به پایان رسید.

به گزارش خبرآنلاین، یک مقام ارشد هیئت مذاکره کننده روسیه به خبرگزاری تاس گفت که دو کشور در این گفت وگوها بر سر تبادل 1200 زندانی توافق کرده اند. به گفته این مقام روس، توافق صورت گرفته تنها شامل اسرای نظامی نمی شود و غیرنظامیانی که در زندان های طرف مقابل حضور دارند هم در لیست تبادل خواهند بود.

در این نشست، مقام های ترکیه به عنوان میانجی و کشور میزبان مذاکرات خواستار عمیق تر شدن گفت وگوها برای دستیابی به یک آتش بس پایدار و توافق جامع صلح شدند اما هیئت اعزامی کرملین این موضوع را نپذیرفت.

رستم عمروف، وزیر دفاع و مذاکره کننده ارشد اوکراین

رستم عمروف، وزیر دفاع و مذاکره کننده ارشد اوکراین در گفت وگوهای استانبول پس از پایان نشست دو هیئت به خبرنگاران گفت که از نگاه کی یف اولویت شماره یک برگزاری دیداری میان روسای جمهور روسیه و اوکراین است. او افزود که اوکراین پیشنهاد کرده است که این دیدار در اواخر ماه آگوست با حضور دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده و رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه برگزار شود.

در مقابل، ولادیمیر مدینسکی، مشاور رییس جمهور و رییس هیئت مذاکره کننده روسیه در گفت وگو با خبرنگاران از فاصله زیاد میان مواضع طرفین و توافق برای ادامه گفت وگوها صحبت کرد: ما یک بار دیگر به طرف اوکراینی پیشنهاد کردیم که یک آتش بس کوتاه 24 تا 48 ساعته برقرار شود تا تیم های پزشکی بتوانند وارد مناطق درگیری شده و زخمی ها و جنازه های سربازان را به عقب بازگردانند.

خروجی محدود گفت وگوها در استانبول، در حالی است که دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا هفته گذشته به روسیه ضرب الاجلی 50 روزه داد تا به هر نحو ممکن به توافقی برای پایان دادن به جنگ دست یابد. ترامپ تهدید کرد که در صورت عدم حصول توافق، تعرفه 100 درصدی علیه روسیه اعمال می شود.

با این حال، روند بدون مذاکرات، تحولات میدانی و اظهارنظرهای مقام های روسی نشان می دهد مسکو تصمیمی برای پذیرش خواسته واشنگتن ندارد.

ولادیمیر مدینسکی، مشاور رییس جمهور و رییس هیئت مذاکره کننده روسیه

ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه روز 27 ژوئن در یک سخنرانی اظهار کرد که مواضع مسکو و کی یف دقیقا در نقطه مقابل هم قرار دارند و مذاکرات را فرصتی برای نزدیک تر کردن مواضع دانست.

اگر بخواهیم دریابیم این تفاوت ها در مواضع طرفین چیست و چرا مانع از هرگونه پیشرفت مذاکرات شده است، باید از ابتدا روند گفت وگوها را مرور کنیم. در اولین دور گفت وگوهای مستقیم میان روسیه و اوکراین در سال 2025، مسکو حاکمیت اوکراین و اختیارات رییس جمهور این کشور را مورد تردید قرار داد. در این دور از گفت وگوها، رودیون میروشنیک یکی از اعضای هیئت مذاکره کننده روسیه با اشاره به عدم برگزاری انتخابات اوکراین در موعد قانونی گفت: ما قوانین اوکراین را تحلیل کردیم و بر اساس آن، دریافته ایم که اختیارات زلنسکی به عنوان رهبر قانونی این کشور منقضی شده است.

اشاره مذاکره کننده روس به پایان دوره ریاست جمهوری قانونی زلنسکی در مه 2024 است که پس از آن به دلیل وضعیت اضطراری در این کشور انتخابات برگزار نشد. با این حال، قانون اساسی اوکراین به رییس جمهور اجازه می دهد تا زمان پایان وضعیت اضطراری ملی در جایگاه خود باقی بماند و ایفای نقش کند. روس ها از این موضوع برای نامشروع نشان دادن دولت اوکراین استفاده می کنند. میروشنیک گفت: این خطر وجود دارد که توافقات حاصل شده و امضا شده، مورد انکار قرار گیرند.

در نشست استانبول، اوکراین پیشنهاد آتش بس و پس از آن ملاقات میان زلنسکی و پوتین را مطرح کرد. روسیه هر دو درخواست را رد کرد و در عوض پیشنهاد تبادل 1000 اسیر جنگی از هر طرف و سپس ارائه کتبی پیشنهادهای آتش بس را ارائه داد که مورد موافقت اوکراین قرار گرفت.

در دور دوم مذاکرات استانبول، با ارائه طرح های پیشنهادی طرفین برای پایان جنگ، اختلاف نظرها بیش از پیش آشکار شد. روسیه در این دو سه متن را به عنوان بسته پیشنهادی از جانب مسکو ارائه کرد؛ متن اول شامل خواسته های مسکو نظیر بی طرف ماندن اوکراین، نپیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا و نازی زدایی بود.

در متن دوم از اوکراین خواسته می شد تا بدون هیچ پیش شرطی، چهار استان دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپروژیا را تخلیه کرده و به روسیه تحویل دهد. روسیه بخش هایی از هر کدام از این استان ها را اشغال کرده اما خواستار الحاق کامل این استان ها به روسیه شده است. مسکو همچنین از اوکراین خواسته تا الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه را به رسمیت بشناسد. متن سوم نیز شامل اقدامات و گام های لازم از جمله آتش بس و جابجایی نیروها بود تا شرایط برای پایان دادن به جنگ فراهم شود.

هرچند اوکراین از ماه ها پیش به طور غیررسمی اعلام کرده بود که حاضر است برخی شروط مهم روسیه از جمله کنار گذاشتن تلاش ها برای پیوستن به ناتو را بپذیرد و از تلاش نظامی برای بازپس گیری مناطق اشغال شده خودداری کند اما خواسته های روسیه به ویژه تخلیه 4 استان مورد اشاره و شناسایی رسمی الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه مواردی است که نه تنها از خطوط قرمز اساسی دولت اوکراین محسوب می شود، بلکه پذیرش آن ها می تواند موجی از مخالفت های گسترده در میان مردم اوکراین را در پی داشته باشد.

موضع رسمی اوکراین در این گفت وگوها، رد هرگونه صحبت درباره موضوعات مربوط به کنترل مناطق مورد مناقشه تا زمان برقراری آتش بس و توقف تبادل آتش در میدان نبرد بوده است.

برگزاری دور سوم گفت وگوها نیز که به گفته منابع اوکراینی کمتر از یک ساعت به طول انجامید نتوانست گره از اختلاف نظرهای عمیق طرفین باز کند.

مذاکرات روسیه و اوکراین در شرایطی برگزار می شود که در میدان جنگ روس ها دست برتر را دارند و در ماه های اخیر به بمباران گسترده شهرهای اوکراین و پیشروی در خاک این کشور ادامه داده اند.

وزارت دفاع روسیه روز چهارشنبه اعلام کرد که روستای واراچین در استان سومی اوکراین را تصرف کرده است. سومی در شمال شرق اوکراین واقع شده و بر اساس گزارش موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن، روس ها در هفته های گذشته بر روی پیشروی در این استان متمرکز بوده اند. برخی از منابع روس هم از نزدیک تر شدن روسیه به شهر سومی مرکز استان سومی خبر داده اند که خبر بدی برای نیروهای اوکراینی به شمار می رود.

روسیه همچنین در هفته گذشته ده ها پهپاد به سوی شهرهای اوکراین شلیک کرده که در یک مورد، حمله پهپادی روسیه به قطع برق بیش از 220 هزار نفر از ساکنان استان سومی منجر شده است.

به نظر می رسد روسیه، در شرایطی که هدف تحریم های همه جانبه قرار دارد و تعرفه های آمریکا را تهدیدی جدی علیه اقتصاد خود نمی داند، حاضر نیست به جنگی که خود را پیروز نهایی آن می داند پایان دهد و ترجیح می دهد تا زمان دستیابی به اهداف حداکثری چه از طریق نظامی و چه از طریق میز مذاکره به جنگ ادامه دهد.