بورس تهران تیرماه 1404 را با کاهش قابل توجه شاخص ها، افت شدید ارزش معاملات خرد و بی اعتمادی عمومی سرمایه گذاران به پایان رساند. شاخص کل بورس در این ماه با کاهش 4.7 درصدی همراه شد و شاخص هم وزن که نماینده دقیق تری از وضعیت عمومی بازار است، افت سنگین تری معادل 7.7درصد را تجربه کرد.

به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، این ارقام نه تنها از تداوم رکود در بازار سرمایه حکایت دارند، بلکه نشانه ای از عمیق تر شدن شکاف بین سیاستگذاران و سرمایه گذاران در ماه های اخیرند؛ شکافی که با وجود انتشار برخی اخبار سیاسی مثبت، همچنان پر نشده و حتی عمیق تر هم شده است.

تیرماه در حالی آغاز شد که کلیت بازار سرمایه همچنان به دلیل ریسک شدید ناشی از جنگ تحمیلی تعطیل بود. با آغاز تیرماه شاهد بازگشایی صندوق ها با خروج پول 17 همتی بودیم. در سوم تیر، خبری منتشر شد مبنی بر دستیابی ایران و رژیم صهیونیستی به توافق آتش بس پس از 12 روز تنش نظامی و تهدیدهای دوطرفه.

البته همان طور که انتظار می رفت بازار نه تنها واکنش مثبت پایداری به این اتفاق نداشت، بلکه در ادامه تیر، با افت مداوم شاخص ها، کاهش نقدشوندگی و فرار سرمایه گذاران حقیقی به استقبال رکود رفت.

در این میان، عملکرد سازمان بورس در مواجهه با فضای متشنج آغاز تیرماه، محل بحث جدی میان تحلیل گران و فعالان بازار شد. برخی معتقد بودند سازمان می توانست با تصمیم گیری های به موقع تر، شفاف تر و هماهنگ تر با بازیگران کلیدی، از شدت شوک اولیه بکاهد و مسیر بازگشت اعتماد را هموارتر کند. به ویژه نحوه بازگشایی صندوق ها، عدم انتشار به موقع داده های حمایتی و ضعف در مدیریت انتظارات روانی بازار، از جمله مواردی بود که از سوی کارشناسان به عنوان نقاط ضعف نهاد ناظر مورد نقد قرار گرفت.

همین رویکرد منفعل باعث شد حتی با وجود کاهش تنش های سیاسی، بازار در مدار بی اعتمادی باقی بماند. در این میان البته تزریق نقدینگی های مداوم از صندوق تثبیت بازار سرمایه نهایتا سبزی را به بازار برگرداند. سبزی که هر چند شاید مصنوعی اما ورق تابلو را نسبت به روزهای قرمز پس از آتش بس برگرداند.

برخی تحلیل گران بر این باورند که رکودی که بورس اکنون به استقبال آن رفته به دلیل فرسودگی ذهنی و بی اعتمادی مزمن بازیگران بازار است. بورس تهران در دو سال گذشته به کرات با انتشار اخبار خوش بینانه ای مواجه شده که هیچ گاه به تغییرات واقعی در سودآوری شرکت ها یا سیاستگذاری اقتصادی منتهی نشده اند.

در نتیجه، نوعی بی تفاوتی نسبت به اخبار در بازار شکل گرفته؛ جایی که حتی خبرهای اقتصادی خاص نیز نمی توانند جهت حرکت بازار را دست کم به سمت مثبت تغییر دهند، لااقل تا زمانی که خبر سیاسی به شدت مثبتی منتشر شود.

در ادامه ماه، یکی دیگر از اخباری که می توانست بازار را تحت تاثیر قرار دهد، خبر از سرگیری مذاکرات میان ایران و سه کشور اروپایی(آلمان، فرانسه و بریتانیا) در خصوص مسائل هسته ای بود. هرچند این خبر از سوی ناظران بین المللی به عنوان نشانه ای از بازگشت به دیپلماسی تعبیر شد، اما بازار سرمایه ایران همچنان با دیده تردید به آن نگریست. تجربه های پیشین نشان داده که مذاکرات بدون تغییر در شرایط واقعی اقتصاد یا نظام بانکی کشور، نمی تواند به جذب سرمایه یا افزایش انگیزه در بورس منجر شود.

البته که می توان گفت این خبر، سبزی موجود در تابلو را که در نتیجه حمایت ها ایجاد شده بود، تداوم بخشید، اما اغلب تحلیلگران به چنین مثبتی روند صعودی نگفتند.

در سطح داخلی، وضعیت اقتصادی نیز بیش از پیش سایه خود را بر بازار سرمایه انداخته است. تیرماه برای بسیاری از فعالان اقتصادی با نشانه هایی از رکود عمیق تر همراه بود. داده های منتشرشده از بازار مسکن، خودرو و همچنین فضای عمومی کسب وکار نشان می دهد که نقدینگی موجود در جامعه نه به سمت بازار سهام می رود و نه وارد چرخه تولید می شود.

در این میان، گزارش های سه ماهه شرکت ها که معمولا در تیرماه می توانند نقش محرک بنیادی ایفا کنند، یا هنوز منتشر نشده اند یا به قدری محافظه کارانه و بی رمق بوده اند که نتوانسته اند جریان تازه ای از پول را وارد بازار کنند.

یکی دیگر از ویژگی های بارز تیرماه، افت جدی ارزش معاملات خرد بود. در بسیاری از روزهای این ماه، مجموع ارزش معاملات خرد به پایین ترین سطح ماه های گذشته رسید و این نشان می دهد که حتی در صنایعی که پتانسیل بنیادی دارند، میل به خرید از سوی بازیگران حقیقی تضعیف شده است. این مساله، هم به دلیل عدم شفافیت در آینده سیاستگذاری اقتصادی است و هم به دلیل نبود امید به بازدهی در کوتاه مدت.

در چنین فضایی، نه تنها نشانی از اصلاح روند دیده نمی شود، بلکه بازار در حال ورود به فاز فرسایشی جدیدی است؛ فازی که در آن نه سقوط های ناگهانی رخ می دهد و نه صعودهای معنادار، اما هم زمان اعتماد عمومی نیز در حال تحلیل رفتن است. این شرایط برای بازاری که از پیش با مشکل عمق کم، دامنه نوسان محدود و دخالت های متعدد مواجه بوده، به مراتب خطرناک تر است. چرا که رکود بی صدا، در بلندمدت اثرات مخرب تری بر اعتماد سرمایه گذار دارد تا حتی دوره های پرتلاطم.

در مجموع، تیرماه 1404 برای بازار سهام ایران نه آغازگر دوره ای از رونق بود و نه حتی نشانه ای از ثبات به همراه داشت. اگرچه ریسک های بیرونی تا حدی فروکش کردند، اما بازار همچنان از درون دچار ضعف ساختاری، کمبود نقدینگی و ناتوانی در بازتولید اعتماد است. در آستانه مرداد و با نزدیک شدن به پایان فصل مجامع، این سوال جدی تر از همیشه مطرح است: آیا بورس می تواند در نیمه دوم تابستان از این بی حوصلگی عمیق رهایی یابد یا باید خود را برای ادامه فرسایش آماده کند؟