داده های مرکز آمار ایران نشان می دهد قیمت کالاهای اساسی سفره خانواده طی یک سال اخیر یعنی از انتهای خردادماه 1403 تا انتهای خرداد امسال به طور میانگین حدود 53 درصد افزایش داشته است.

به گزارش فرهیختگان، این افزایش قیمت ها اغلب دامن همه گروه های غذایی از حبوبات تا گوشت و لبنیات را گرفته و قیمت آن ها هرکدام از 50 تا 200 درصد گران شده است. البته افزایش قیمتی که مختص به یک سال نبوده و در یک ماه اخیری که ایران درگیر یک جنگ 12روزه با رژیم صهیونیستی بود با وجود وفور ذخایر کالاهای اساسی در این دوره، بررسی ها نشان می دهد برخی از اقلام اساسی سفره خانوار، افزایش قیمت عجیبی را پشت سر گذاشته اند؛ از جمله برنج، لبنیات، شیر خشک و… که حداقل 10 تا 30 درصد فقط در یک ماه گران شده اند.

طبق آخرین گزارش رسمی مرکز آمار ایران، بسیاری از کالاهای اساسی در سبد خانوار، از گوشت گرفته تا حبوبات، خشکبار و لبنیات در یک سال اخیر، از خرداد ماه سال 1403 تا اوایل تیرماه سال جاری، از 10 تا200 درصد گران تر شده اند، آمارها نشان می دهد رکورد افزایش قیمت اقلام اساسی در یک سال اخیر مربوط به حبوبات بوده که در این مدت چیزی حدود 90 تا 200 درصد گران شده اند.

از گروه حبوبات، لوبیا چیتی در صدر همه کالاها افزایش قیمت 200 درصدی را در یک سال اخیر ثبت کرده است و از کیلویی 115 هزار تومان به 350 هزار تومان به ازای کیلوگرم رسیده است. در رتبه دوم پس از حبوبات، بیشترین افزایش قیمت مربوط به گروه لبنیات است که از به طور میانگین 70 درصد افزایش قیمت داشته اند، عمده افزایش قیمت های این گروه از مواد غذایی از 40 تا 95 در طول یک سال بوده است. از این گروه نیز کره پاستوریزه حدوداً 90درصد افزایش قیمت داشته و طبق داده های مرکز آمار ایران، از 32 هزارتومان در سال 1403 به 62 هزار تومان در خرداد 1404 رسیده است.

قیمت برنج ایرانی در یک سال اخیر نیز به طور میانگین 83 درصدی رشد داشته و حداقل 100 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم به قیمت آن افزوده شده است. در رده سوم بیشترین گرانی ها، در یک سال اخیر، انواع برنج ایرانی و خارجی بوده که از 40 تا 80 درصد گران تر شده است. در همین راستا از افزایش قیمت انواع آجیل و خشکبار هم نمی توان به راحتی گذر کرد، انوع خشکبار در یک سال اخیر حدوداً بین 20 تا 40 گران تر شده اند.

طبق داده های مرکز آمار ایران، برخلاف حبوبات و برنج، اقلام پروتیینی از تخم مرغ گرفته تا انواع گوشت گوساله و گوسفند، در یک سال اخیر کمترین افزایش قیمت را در بین 55 قلم از اقلام اساسی سفره خانوار داشته اند. گرچه در سال های اخیر گوشت، مرغ و ماهی جزء اقلام گران قیمت در سبد کالای خانوار محسوب می شوند، اما افزایش قیمت این اقلام برای گوشت گاو و گوساله 9 درصد، گوشت گوسفند 12 درصد، کنسرو ماهی تن 12 درصد، ماهی قزل آلا 22 درصد و مرغ 26 درصد بوده است.

بررسی های میدانی و فضای مجازی نشان می دهد در یک ماه اخیر، قیمت برنج در شرکت های مختلف به طور میانگین 30 درصد افزایش داشته است. البته در برخی برندها، افزایش 60 تا 70 درصدی نیز مشاهده شده است. در همین راستا، برنج برند گلستان از قیمت 290 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در خردادماه سال جاری به 439 هزار تومان در 29 تیرماه افزایش یافته است؛ یعنی حدود 50 درصد افزایش در یک ماه! از آنجایی که نمی توان به راحتی از این موضوع گذشت، نمایندگان مجلس در 29 تیرماه خواستار ورود کمیسیون کشاورزی به موضوع افزایش قیمت برنج شدند.

اما در این میان، برخی برندها افزایش های عجیب تری در یک ماه اخیر داشته اند که نمی توان به سادگی از آن ها عبور کرد. برای مثال، قیمت برنج نیم دانه هاشمی (اصل گیلان) از 88 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در خردادماه به 150 هزار تومان تا 27 تیرماه سال جاری رسید که حکایت از افزایش قیمت 70 درصدی دارد.

در رده بعدی بیشترین افزایش قیمت در یک ماه اخیر، برنج طارم عطری ممتاز مازندران قرار دارد که قیمت آن به ازای هر کیلوگرم از 240 هزار تومان به 380 هزار تومان در تیرماه امسال رسیده و 60 درصد گران تر شده است.

شرکت دیگری که قیمت خود را در این مدت افزایش داده، شرکت خاطره است که قیمت هر کیسه 10 کیلوگرمی آن از 570 هزار تومان به 870 هزار تومان رسیده که نشان از افزایش 50 درصدی این برند دارد. این شرکت نیز پس از حواشی ایجاد شده در رسانه ها در روز 28 تیرماه، تا حدی قیمت خود را کاهش داد.

اخیراً یکی از رسانه ها با استناد به تغییرات قیمتی برنج برند یکی از شرکت های مشهور صنایع غذایی، مدعی شد قیمت برنج این برند طی یک روز 41 درصد افزایش یافته است.

شرکت صاحب نام صنایع غذایی در جوابیه ای اعلام کرد که مقصر نبوده و این شرکت، برنج ها را در اسفندماه سال 1403 به یک فروشگاه آنلاین مشهور فروخته است. طبق متن جوابیه، قیمت برنج فروخته شده به این فروشگاه آنلاین به ازای هر کیلوگرم (کشت اول و دوم به صورت مشابه) 196 هزار تومان بوده است.

اما این قیمت که تا 20 تیرماه حدود 220 هزار تومان بوده، در تاریخ 27 تیرماه به 310 هزار تومان در هر کیلوگرم رسیده است؛ یعنی طی یک روز 41 درصد و از اسفندماه تاکنون مجموعاً 58 درصد افزایش قیمت داشته است.

گرچه افزایش قیمت های قابل توجه در فضای حقیقی با محتوای این اطلاعیه چندان مطابقت ندارد، پس از این حواشی، قیمت برنج های برند مذکور در 28 تیرماه به 283 هزار و 500 تومان به ازای هر کیلوگرم در فروشگاه های آنلاین کاهش یافت؛ که همین مبلغ هم نشان از گرانی 30 درصدی این برند در طول یک ماه گذشته دارد.

لبنیات نیز به عنوان یک عضو جدایی ناپذیر از سفره خانوارها، طی یک ماه گذشته بین 10 تا 15 درصد -آن هم به صورت مصوب- گران شده است.

در همین رابطه، سخنگوی انجمن فرآورده های لبنی گفته است: پس از پایان جنگ، همزمان با افزایش مصوب قیمت شیر خام که از هر کیلو 18 هزار تومان به 23 هزار تومان رسیده، این نرخ همچنان کمتر از رشد واقعی هزینه ها برای تولیدکنندگان است.

همچنین وزارت جهاد کشاورزی از امکان افزایش قیمت لبنیات تا 27 درصد برای شیر خام نیز خبر داده است.

خردادماه سال 1404، از منظر تاریخی و اقتصادی، دوران متفاوتی برای مردم ایران بود. جنگ تحمیلی 12روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران در بعد اقتصادی، دارای دو وجه مثبت و منفی بود؛ مثبت از این نظر که به گفته مقامات دولتی، از جمله معاون اول و سخنگوی دولت، ذخایر اقلام اساسی در این بازه زمانی خاص کافی و حتی بیش از نیاز مردم بود. این اقدام مانع احتکار و یا حتی هجوم مردم برای خرید بیش از اندازه کالاها شد.

اما یک وجه خاکستری نیز وجود دارد؛ برخی می گویند پس از جنگ، بعضی واحدهای صنفی مشاهده شده اند که کالاهای اساسی را دور از چشم تعزیرات و بازرسان صنفی، گران تر از قیمت های مصوب و قانونی می فروشند.

طبق بررسی های میدانی، طی یک ماهی که از جنگ گذشته، برخی کالاهای اساسی افزایش قیمت داشته اند. از جمله اقلام مهم سفره خانوار که در این مدت مشمول افزایش قیمت مصوب یا خودسرانه شده اند، می توان به برنج ایرانی و خارجی اشاره کرد که در دوران پساجنگ با افزایش قیمت هایی مواجه شده اند.

در حالی که اغلب قیمت های کالاهای اساسی در طول 12روز جنگ تحمیلی ثابت مانده بود، در روزهای اخیر پس از جنگ، مجدداً نوعی رهاشدگی در بازارها مشاهده می شود.

از جمله گرانی های پس از جنگ، افزایش نجومی قیمت برنج و حبوبات است که پیش از این، قابل تصور نبود. افزایش سرسام آور قیمت برنج ایرانی که در برخی موارد از 90 هزار به 300 هزار تومان رسیده، از موارد قابل تأملی است که گفته می شود دولت نیز به دنبال حل آن است.

طبیعی است با وجود تورم حاکم بر کشور، هر روز سفره خانوار کوچک تر می شود. برخی معتقدند انحصار بازار توسط شرکت ها و برندهای خاص و عرضه قطره چکانی برنج، قیمت ها را به صورت حبابی بالا برده و معیشت خانوارها را به خطر انداخته است.

البته از بحث رهاشدگی نظارت بر قیمت فروش نیز نمی توان به سادگی غافل شد. این موضوع آن قدر مهم است که معاون اول رییس جمهور نیز به آن ورود کرد و هشدار داد: در موضوع مایحتاج روزانه مردم از جمله اقلام خوراکی، به هیچ وجه بدون مصوبه ستاد تنظیم بازار، افزایش قیمت پذیرفته نیست و در صورت تخطی، نهادهای نظارتی موظف به برخورد هستند.

مشاهدات میدانی نشان می دهد برخی از واحدهای صنفی به این گرانی دامن زده اند. در برخی واحدها، فروشندگان بدون توجه به قیمت مندرج برای مصرف کننده، دست به افزایش قیمت خودسرانه 20 تا 30 درصدی زده اند.

از طرفی برخی از فروشندگان نیز با سوء استفاده از شرایط فعلی، گاه اقدام به احتکار می کنند؛ که یکی از دلایل افزایش قیمت در این روزهاست.

در این باره محمدرضا عارف، معاون اول رییس جمهور، در روزهای اخیر درباره فروش اقلام اساسی با قیمت مصوب به مردم اطمینان داد و افزود: مصوبات تنظیم بازار در مورد قیمت گذاری کالاها و خدمات ظرف 15 روز اجرایی می شود و با محتکران برخورد خواهد شد.

بدیهی است در این شرایط، لزوم تدوین سیاست های منطق محور نظارتی و همچنین اجرای صحیح آن ها توسط نهادهای ذی ربط، بیش از پیش احساس می شود.

تمام کسانی که با موضوعات بازار و رفتارهای اجتماعی شهروندان در شرایط خاص سروکار دارند، به خوبی می دانند با بروز هر چالشی که می تواند جو روانی عمومی را به هم بزند، اولین واکنش بازار، گران کردن اقلام یا خدمات مورد نیاز است.