خبرگزاری دولتی چین، شینهوا، در اواخر ماه ژوئن خبر داد مجلس عالی قانون گذاری چین به برکناری ژنرال میائو هوآ از کمیسیون مرکزی نظامی، بالاترین نهاد فرماندهی نظامی این کشور رأی داد. میائوی 69ساله در ماه نوامبر به دلیل نقض جدی انضباطی تحت تحقیق قرار گرفت. این مقام سابق مسئول ایدئولوژی سیاسی ارتش آزادی بخش خلق نیز از سمت خود تعلیق شده بود.

به گزارش ایران، بیانیه شینهوا جزییات بیشتری ارائه نکرد، اما این اقدام مرحله دیگری از پاکسازی ضدفساد شی جین پینگ، رییس جمهوری چین در ارتش این کشور را نشان می دهد که در آن بیش از 12 ژنرال ارتش آزادی بخش خلق و چند مدیر صنعت دفاعی مورد اتهام قرار گرفته اند.

کمیسیون مرکزی نظامی، متشکل از شش عضو، عالی ترین نهاد تصمیم گیری نیروهای مسلح و یکی از قدرتمندترین نهادهای چین است. در دوره شی جین پینگ، این کمیسیون شامل دو نایب رییس به عنوان رهبران نظامی و سه عضو دیگر از جمله میائو هوآ است که متحد نزدیک رهبر ارشد کشور تلقی می شوند.

بنابر اعلام بلومبرگ، دولت شی از تابستان گذشته با آغاز تحقیقات فساد در خریدهای سخت افزاری که به سال 2017 بازمی گردد، بیش از 12 شخصیت ارشد نظامی را برکنار کرده است. این تحقیقات به اخراج دو وزیر دفاع پیشین چین از حزب کمونیست و همچنین برکناری چندین مقام مرتبط با نیروی موشکی محرمانه که زرادخانه هسته ای کشور را مدیریت می کنند، انجامید.

یکی از آن ها لی شانگفو، وزیر دفاع بود که در اکتبر 2023 برکنار و در ژوئن 2024 از حزب اخراج شد. سپس، در نوامبر گذشته میائو هوآ، رییس دپارتمان کار سیاسی سی ام اس که امور پرسنلی و حزبی را مدیریت می کرد، به دلیل نقض جدی انضباطی تعلیق شد و ماه گذشته رسماً از این نهاد کنار رفت. اواسط آوریل نیز فایننشال تایمز گزارش داد که هه ویدونگ، نایب رییس دوم که از اوایل مارس در انظار عمومی دیده نشده، از ارتش پاکسازی شد.

برکناری این تعداد از مقامات نظامی، نه کم سابقه، بلکه بی سابقه است. نکته عجیب تر این بوده که هر سه ژنرال پیش تر توسط خود شی ارتقا یافته بودند. آن ها در سال 2022 و پس از تثبیت کنترل شی بر حزب کمونیست در بیستمین کنگره، منصوب شدند. هه ویدونگ حتی عضو دفتر سیاسی، یکی از نهادهای ارشد تصمیم گیری حزب با 24 رهبر ارشد، بود. میائو و هه توسط تحلیلگران بخشی از جناح فوجیان در ارتش توصیف شده اند، زیرا این ژنرال ها همزمان با شی در این استان خدمت کرده و گمان می رود روابط نزدیکی با او داشته باشند.

ام. تیلور فراوِل، استاد علوم سیاسی می گوید که البته احتمال دارد افسران ارشد پاکسازی شده هیچ جرمی جز ناکارآمدی مرتکب نشده باشند و ممکن است شی صرفاً از عملکرد آن ها ناراضی بوده و اعتماد به توانایی آن ها برای رهبری و دستیابی به اهدافش را از دست داده باشد.

او با استناد به کتاب جدید جوئل ووتنو و فیلیپ ساندرز که به جست وجوی چین برای برتری نظامی اشاره کرده اند، اعتماد شی به ژنرال هایش را ناشی از ساختار رابطه بین حزب و نیروهای مسلح می داند. ارتش آزادی بخش خلق از خودمختاری قابل توجهی با نظارت مستقیم اندک برخوردار است، بنابراین حزب راهی جز اعتماد به خودانضباطی ارتش ندارد. علاوه بر این، ماهیت تخصصی امور نظامی مدرن به این معناست که حزب فاقد تخصص لازم برای اطمینان از تحقق اهداف مدرن سازی حزب توسط ارتش است.

برای پیروزی در درگیری های احتمالی، خصوصاً جنگ بر سر تایوان، ارتش بایستی بر عملیات های مشترک که عناصری از شاخه ها و سرویس های مختلف است، مسلط باشد. پیچیدگی چنین عملیاتی نیازمند وحدت فرماندهی و برنامه ریزی یکپارچه، قابلیت همکاری پلتفرم ها در داخل و بین سرویس ها، تفویض اختیار و انعطاف پذیری و سیستم های قوی فرماندهی، کنترل، ارتباطات و نظارت است. بازسازماندهی ارتش آزادی بخش برای انجام بهتر چنین عملیاتی یکی از دلایل اصلی اصلاحات سازمانی بی سابقه ای بود که شی در سال 2015 آغاز کرد.

دلایل پاکسازی های اخیر هرچه که باشد، آن ها تقریباً به طور قطع آمادگی رزمی چین و اعتماد رهبری چین به توانایی های ارتش آزادی بخش را کاهش خواهند داد. به عقیده تحلیلگر ایست اِیژا فوروم، بی اعتمادی شی به ارتش به نگرانی ها در مورد کارایی آن در زمان بحران دامن زده است. همچنین آغاز جنگ جدید نفوذ سیاسی بیشتری به سران ارتش می بخشد؛ موقعیتی که شی را در تنگنا قرار می دهد.

اگر حزب کمونیست فساد در سیستم خرید تسلیحات را کشف کرده باشد، ممکن است رهبری حزب به قابلیت اطمینان و عملکرد سیستم های تسلیحاتی پیشرفته ای که در دهه گذشته توسعه و مستقر شده اند، شک کند. نیوزویک در سال 2024 به نقل از دستگاه اطلاعاتی آمریکا مدعی شد که برخی از موشک های بالستیک جدید چین به جای سوخت با آب پر شده بودند و درب های انفجاری ساخته شده برای سیلوهای جدید نیاز به تعمیر یا تعویض داشتند. احتمالاً تلاش هایی برای بازبینی و تأیید مجدد سیستم های تسلیحاتی جدید در جریان بوده که ممکن است توسعه و استقرار آن ها را کُند کند.

مایکل کلارک و جید گوان، پژوهشگران مطالعات استراتژیک و روابط بین الملل با رد انگیزه سیاسی صرف در پاکسازی ارتش، توضیح می دهند که منافع نهادی-بوروکراتیک تنها بخشی از موضوع را روشن می سازد. آن ها و شماری دیگر از پژوهشگران معتقدند که ارتقای چهره های کلیدی در ارتش نه به دلیل همسویی جناحی، بلکه به دلیل تأکید شی بر تقویت آمادگی و توانایی های جنگی ارتش آزادی بخش بوده است. بر اساس این منطق، پاکسازی چهره هایی مانند هه ویدونگ و دریاسالار میائو هوآ ممکن است نشان دهنده قضاوت شی باشد که این رهبران در آنچه مأموریت فوری آن ها بوده، شکست خورده اند.

البته پاکسازی ظاهری مردانی که به طور خاص توسط شی ارتقا یافته و به او مرتبط بوده اند، همچنان یک معما باقی مانده است.

اینکه این پاکسازی های برجسته اکنون رخ می دهند، از دید ناظران خارجی پنهان نمانده است. در سال 2027، ارتش آزادی بخش صدمین سالگرد تأسیس خود را جشن خواهد گرفت. همچنین به گزارش ایندو-پسفیک دیفِنس فروم، 2027 سالی است که شی انتظار دارد نیروهای مسلح چین پیشرفت های چشمگیری در مدرن سازی خود داشته باشند.

رویترز نیز دو سال پیش به نقل از بیل برنز، رییس سابق سی آی اِی مدعی شده بود که شی به ارتش دستور داده تا سال 2027 برای تهاجمی موفق به تایوان آماده باشد. البته دستورات شی به این معنا نیست که چین قطعاً در آن سال به تایوان حمله خواهد کرد، اما همان طور که برنز ادعا کرده، این یادآور جدیت تمرکز و جاه طلبی اوست.

با توجه به اهداف جاه طلبانه ای که برای ارتش آزادی بخش تعیین شده، این سؤال مطرح می شود که این موج جدید پاکسازی ها چگونه می تواند بر آمادگی ارتش چین تأثیر بگذارد؟ خود پاکسازی ها احتمالاً برخی برنامه های مدرن سازی تسلیحات را کند می کنند، ساختارهای فرماندهی و تصمیم گیری را مختل می سازند و روحیه را تضعیف می کنند.

این تغییرات توانایی ارتش برای جنگیدن در کوتاه مدت تا میان مدت را کاهش می دهد. ممکن است پکن اکنون مجبور شود پیش از انجام عملیات های نظامی بزرگ، مانند تهاجم آبی-خاکی به تایوان، احتیاط بیشتری به خرج دهد.

با این حال، یادآوری این نکته لازم است که پکن به ندرت منتظر شرایط مناسب برای دستور جنگ بوده است. برای مثال، در سال 1950، نیروهای چینی در جنگ کره به حمایت از پیونگ یانگ مداخله کردند، با وجود اینکه اقتصاد و جامعه چین پس از سال ها جنگ داخلی ویران شده بود.

در سال 1962 و علی رغم اینکه افسر ارشد نظامی چین به خاطر انتقاد از سیاست یک گام بزرگ به جلو مائو پاکسازی شده بود، ارتش آزادی بخش خلق به هند حمله کرد. در سال 1979 نیز ارتش بدون آمادگی به ویتنام اعزام شد و تلفات قابل توجهی برای دستاوردهای سیاسی محدود متحمل شد.

اکنون ممکن است مانند آن زمان، رهبران چین حتی اگر شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی نامطلوب به نظر برسد و ارتش آزادی بخش خلق برای جنگ آماده نباشد، به جنگ روی آورند.