در دوره ای که اتاق یک هتل، رستوران، کافه و … را صرفا به واسطه حضور یک فرد معروف رزرو، ثبت و معرفی می کنند؛ مدتی است این خیابان با هزاران رویداد و با تمام شکوه و تاریخش مورد تخریب و آسیب قرار گرفته است! به گزارش جماران؛ خیابان سپه قزوین به گواه بسیاری تاریخ پژوهان اولین خیابان ایران است. خیابانی که رد بسیاری اتفاقات تاریخی را می شود در آن یافت. در جشن ها و سوگواری ها طی انقلاب ها و جنگ ها، این خیابان همواره مکان مهمی برای نمایش رویدادهای شهر بوده و این باعث شده تا پیشینه تاریخی این خیابان بخش مهمی از هویت شهر قزوین را با خود همراه داشته باشد. در این رابطه با حسین طحان پژوهشگر تاریخ و دارای مدرک دکترای باستان شناسی به گفت وگو نشستیم. وی درباره خیابان سپه و وقایع تاریخی آن و افراد مهمی که در آن زندگی و یا تردد کردند، توضیحاتی داد که در این مطلب خواهید خواند. طحان خیابان سپه قزوین را به عنوان اولین و قدیمی ترین خیابان ایران یاد می کند، وی توضیح می دهد: خیابان سپه با این نام در سال 1387شمسی به ثبت میراث فرهنگی کشور رسیده است، این خیابان در دوره شاه تهماسب صفوی یعنی نزدیک به 500 سال پیش ساخته شد و نخستین خیابانی است که با معنا و مفهوم خیابان ایرانی در ایران ایجاد شد؛ یعنی مسیری با پهنای خاص، جوی های قناتی در دوطرف که آب در آن ها روان بوده و درختانی در دو سو به طول خیابان و شکل و فرم خاص خویش که متفاوت از آن چیزی است که در اروپا خیابان نامیده می شد. هر چند پیش از آن نخستین خیابان ایرانی در هرات احداث شده بود، اما شاه تهماسب این خیابان را با کیفیت بهتر و بزرگتر از خیابان هرات ساخت. نام اولیه؛ خیابان به گفته این تاریخ پژوه، در فاصله میان سردر عالی قاپو تا کاخ شاه اسماعیل که روبروی بازارچه و مسجد جامع قرار داشت، میدان وسیعی به نام میدان شاه ساخته شد و قسمت پشت کاخ شاه اسماعیل تا به سر چهارراه، در حالی که بخش هایی از خیابان منتظری و تهران قدیم را شامل می شد خیابان احداث گردید. عبدی بیک شیرازی مدحی از خیابان در دوره شاه تهماسب اول سروده است در زمان صفویه این خیابان صرفا خیابان لحاظ می گردید. بنابراین خیابان سپه کنونی دو بخش میدان شاه و خیابان صفوی را شامل می شد. لیکن بعدها با آسیبی که به میدان و کاخ شاه اسماعیل رسید، هر دو بخش تبدیل به خیابانی مستقیم شد؛ همچنین پس از ساخت خیابان چهارباغ در اصفهان و سپس خیابان های دیگر در ایران خیابان صفوی نیز نام های مختلفی به خود گرفت؛ خیابان مطلق ، خیابان عالی قاپو ، خیابان دولتی ، خیابان شاه و خیابان سپه نام هایی است که این خیابان از دوره صفوی تاکنون به خود دیده است. در دوره صفوی نیز همچون دوره پس از آن، این خیابان پر از وقایع مهم و مستندات تاریخی است که با سکونت مشاهیر، وزیران، شاعران، نویسندگان، خوشنویسان و… همراه بوده است. خیابان محل وقوع رویدادهای مهم اما طحان معتقد است جدا از تاریخ ساخت این خیابان و محوطه جانبی آن، این خیابان وقایع تاثیرگذاری در سطح ملی و فراسرزمینی به خود دیده است که به جرات می توان گفت کمترین مکانی را در ایران و شاید غالب کشورها می توان یافت که چنین پیشینه ای داشته باشند ضمن اینکه رجال و شخصیت های ملی و جهانی که در این خیابان اقامت داشته و یا رفت و آمد می کردند نیز اهمیت این خیابان را بیشتر می کنند. وی توضیح می دهد: برای اینکه به جایگاه این خیابان بپردازیم ناگزیریم رجوعی نیز به دوره پیش از احداث این خیابان داشته باشیم. از آنجایی که این خیابان تقریبا از مرکز بافت پیش از اسلام شهر قزوین عبور نموده طبیعتا بسیاری از وقایع آن دوران که در شهر اتفاق افتاده در حدود همین محل بوده است و شخصیت های خاصی نیز در همین محل زندگی و یا مدتی مسکن گزیده اند. بر اساس آنچه به طور مستند در اختیار داریم قزوین حداقل از دوره ساسانی مسکونی بوده است؛ با این حال چنانچه منابع مهمی چون منظومه ویس و رامین که در دوره اشکانیان سروده شده و اسم قزوین در آن آمده است را مبنا قرار دهیم، متوجه می شویم این شهر در دوره اشکانی یعنی حدود حداقل 2000 سال پیش مسکونی بوده است و در دوره پیش از اسلام نیز شهر دارای اعتباری در ایران بوده است. خیابان سپه از جنوب به شمال تقریبا از مرکز شهر و از وسط باروی جنوبی به باروی شمالی کشیده شد. بنابراین وقایع بسیاری از دوران پیش از اسلام را محوطه این خیابان به خود دیده است. وقایعی چون محاصره شهر توسط مهاجمان مسلمان و جمله معروف قزوینیان نه مسلمان بییم نه گزیت دهیم، بشی او مکه شی کاما برهیم را که مورخین چون زکریا قزوینی و مستوفی و… به آن اشاره کرده اند و بسیاری وقایع دیگر را به خود دیده است. |