جنگ 12 روزه ایران و اسراییل با وجود خسارت های گسترده، به یک صدایی کم سابقه ای در جامعه و گروه های سیاسی تبدیل شد. با این حال برخی اظهارات تنش زا در فضای رسانه ای کشور، هشدار ناظران و فعالان سیاسی را به دنبال داشته است.

به گزارش خبرآنلاین، این انتقادات در شرایطی مطرح می شود که به باور برخی تحلیلگران، آتش بس فعلی ممکن است صرفاً فرصتی موقت برای بازیابی توان نظامی دو طرف باشد؛ از این رو، بدون پیشرفت در مسیر دیپلماسی، خطر شعله ور شدن دوباره جنگ همچنان پابرجاست.

علی شکوری راد، فعال سیاسی اصلاح طلب، از جمله افرادی است که نه فقط به عملکرد رسانه ملی در دوران پس از جنگ انتقاد دارد، بلکه می گوید در دوران جنگ نیز صداوسیما عملکرد مناسبی نداشته است.

او با متوهمانه خواندن نحوه پوشش اخبار جنگ در صداوسیما، از دولت می خواهد که با طرح شکایت رسمی نزد رهبری و مطالبه برای تغییر مدیریت صداوسیما، گامی در مسیر اصلاح این رسانه بردارد.

مشروح گفت وگو با این فعال سیاسی را در ادامه بخوانید؛

در جنگ 12 روزه، ما شاهد نوعی یک صدایی میان گروه های مختلف بودیم اما بعد از جنگ، صداهایی از صداوسیما شنیده می شود که کاملاً مغایر با این فضاست. مثلاً اخیرا آقای احسان خاندوزی گفته بود که در دولت دوازدهم، سپاه زمین می فروخته تا موشک بسازد. یا مثلاً آقای وحید جلیلی، وطن را به آغل تشبیه کرده بود. به نظر شما چقدر ضروری است که جلوی این نوع اظهارات گرفته شود؟ به نظر می رسد تریبون هایی که باید عامل وحدت باشند، خودشان دارند تبدیل به توپخانه علیه دولت می شوند…

یک انتقاد اساسی به صداوسیما وارد است؛ مشخص نیست این سازمان دقیقاً برای چه کسی کار می کند و ایدئولوژی حاکم بر سیاست های آن از کجا منشأ می گیرد. صداوسیما به گونه ای عمل می کند که انگار مستقل از سایر ارکان حکومت است و صرفاً بر اساس خواست و نگاه خود تولید محتوا می کند؛ در حالی که نتیجه این عملکرد، تشویش اذهان عمومی است.

نکته تأسف بار این است که نمی دانیم چرا دادستان کل کشور یا دادستان تهران نسبت به اظهارات غیرمسئولانه برخی کارشناسانی که به صداوسیما دعوت می شوند، واکنشی نشان نمی دهند. این کارشناسان گاه مسائلی را مطرح می کنند که با منافع ملی هیچ سنخیتی ندارد.

نهاد ناظر بر صداوسیما دقیقاً چه می کند؟ به نظر می رسد که این نهاد اساساً تعطیل است و هیچ اقدامی انجام نمی دهد. سیاست هایی که اکنون در صداوسیما اجرا می شود، کاملاً وهم آلود و مبهم است و مشخص نیست از کجا هدایت می شود.

این سیاست ها به وضوح با رویکردهای دولت—به عنوان قوه مجریه ای که مسئولیت بسیاری از امور کشور را بر عهده دارد—در تعارض است. حتی به نظر می رسد که قوه قضاییه نیز در قبال این روند، به نوعی به حاشیه رانده شده و فقط مجلس—با اکثریتی از نمایندگانی که با رأی چهار تا پنج درصدی مردم انتخاب شده اند—با این نوع جهت گیری های صداوسیما همراه است.

به همین دلیل، به نظر من باید برای این وضعیت چاره اندیشی جدی شود. در حال حاضر، صداوسیما نه تنها نتوانسته مخاطب ایرانی را جذب کند، بلکه عملاً مردم را به سمت رسانه های بیگانه و شبکه های اجتماعی سوق داده؛ فضاهایی که دارای منبع باز بوده و هر نوع خبر و محتوایی در آن ها پیدا می شود.

چه کسی باید اراده کند که حالا یک تحول اساسی شکل بگیرد؟ مخصوصاً در زمانی مثل حالا که جنگ 12 روزه تبدیل به یک نقطه عطف شده است؟

به نظر من، دولت باید مدعی این موضوع شود. دولتی که بار اصلی اجرایی کشور بر دوش آن است و مسئولیت بخش های مختلفی مانند دیپلماسی، تبلیغات و اطلاع رسانی را دارد، باید در این زمینه نقش فعال تری ایفا کند.

من فکر می کنم آقای پزشکیان، شعار دعوا نکنیم را به صورت افراطی اجرا می کند. وقتی جایی برخلاف منافع ملی عمل می شود، سکوت دولت در برابر آن، به نظر من نه قابل قبول است و نه قابل اغماض. در چنین شرایطی، مدعی اصلی باید خود دولت باشد.

دولت می تواند رسماً از صداوسیما به رهبری شکایت کند و موارد تخلف آن را فهرست وار ذکر کند. همچنین از ایشان بخواهد که در این باره به صداوسیما تذکر بدهند.

در بخشی از صحبت های شما به کارشناسان صداوسیما اشاره شد. به نظر شما این افراد با چه ملاکی برای صحبت در رسانه دعوت می شوند؟

ببینید، این ها اغلب اصلاً کارشناس نیستند. عمدتاً افرادی هستند جهت دار که در قالب عنوان کارشناس ، حرف هایی را بیان می کنند که از آن ها خواسته شده است.

به نظر من، کارشناس واقعی کسی است که دیدگاه مستقل داشته باشد، تحلیل مستقل ارائه دهد، و نظرش برگرفته از دانش و تجربه خودش باشد—نه نسخه ای که از قبل به او داده اند.

اما کارشناسانی که صداوسیما دعوت می کند، معمولاً جهت دارند و همان چیزی را می گویند که به آن ها دیکته شده است. اگر صداوسیما واقعاً بخواهد مخاطب جذب کند، باید از کارشناسان مستقل با دیدگاه های مختلف دعوت کند، فضایی برای تضارب آرا ایجاد کند تا مخاطب بتواند از میان نظرات، برداشت مفید و آزادانه خود را داشته باشد.

شما در 12 روز جنگی که بین ایران و اسراییل در جریان بود، عملکرد صداوسیما را چگونه ارزیابی می کنید؟

عملکردی متوهمانه داشت.

از طریق صداوسیما هیچ کس نمی توانست پی ببرد واقعیت بیرون چیست. یعنی صداوسیما بازتاب دهنده واقعیت ها نبود. بسیاری از اخباری که باید منتشر می شدند، اصلاً مطرح نمی شدند؛ حتی وارد موضوع نمی شدند. مخاطب احساس می کرد وقتش تلف می شود و اگر بخواهد بفهمد در کشور چه می گذرد، باید به منابع دیگری مراجعه کند.

از طرفی، برنامه های شعاری بیش از حد زیاد بود. اشکالی ندارد که در شرایط جنگی، برنامه های تهییجی پخش شود، اما در زمانی که ما نیازمند وحدت ملی هستیم، متأسفانه می دیدیم که بعضی از سرودهایی که اصلاً رنگ و بوی ملی نداشتند، بیشتر از سرودهای ملی در صداوسیما پخش می شدند.

این نشان می دهد که درک درستی از شرایط جنگی و وضعیت مخاطب در صداوسیما وجود نداشت.

در آن شرایط فکر می کنید کارشناسانی که در برنامه ها حضور داشتند همچنان یک طرفه بودند یا تلاش می شد که تنوعی در نظرات وجود داشته باشد؟

نه، کارشناسانی که دعوت می شدند اغلب متوهم بودند. تقریباً بیشتر آن ها چنین وضعیتی داشتند و آنچه می گفتند بیشتر شعار بود تا تحلیل. کارشناس باید بتواند تحلیل ارائه دهد، مخاطب را قانع کند.

اگر هم قرار است تهییج انجام شود، این کار نباید به دوش کارشناسان باشد. بخش های دیگر صداوسیما می توانند وظیفه تهییج و تقویت روحیه مردم در شرایط جنگی را برعهده بگیرند. اما متأسفانه کارشناسانی که می آمدند، حرف هایی می زدند که به اصطلاح از اندازه و وزن کارشناسی شان فراتر بود، بعضا به جای ارائه تحلیل فقط اعلام موضع می کردند لذا بسیاری از این صحبت ها نه تنها فایده ای نداشت، بلکه باعث تشویش اذهان عمومی و نگرانی مردم می شد.

می خواهم نگاهی داشته باشیم به آن بخش اصلی تر ماجرا—اظهاراتی مثل حرف های آقای خاندوزی یا آقای جلیلی. به نظر شما تریبون دارها در این شرایط—که اگرچه جنگ تمام شده اما سایه آن هنوز کاملاً رفع نشده—چه وظیفه ای دارند؟

مردم در طول جنگ، رشد و بلوغ خود را به خوبی نشان دادند. من فکر می کنم هر فردی با هر نوع نگاه سیاسی، وقتی به نقش مردم در این جنگ نگاه می کند، نمی تواند جز تحسین چیزی بگوید.

مردم نقش خود را دقیق و درست ایفا کردند. در کنار اقتدار نظامی، اقتدار ملی غرورآفرینی را به نمایش گذاشتند—چه مردم عادی در کوچه و خیابان، چه نخبگان سیاسی و اجتماعی که با موضع گیری ها، بیانیه ها و نامه های جمعی نشان دادند وقتی پای ایران وسط است، اختلافات را کنار می گذارند و یکپارچه از کشور دفاع می کنند.

به نظر من، اقتدار ملی ما در این جنگ بسیار بیشتر و مؤثرتر از اقتدار نظامی عمل کرد. مردم از هر نظر پیروز این جنگ بودند. اگر هم آسیبی وارد شده، آن آسیب به اقتدار ملی مردم نبوده. ممکن است به برخی زیرساخت ها یا بخش های نظامی صدمه خورده باشد، اما اقتدار ملی نه تنها آسیبی ندیده، بلکه برجسته تر و پررنگ تر از گذشته شده است.

در یک نبرد نابرابر باید تکیه ما بر اقتدار ملی باشد؛ یعنی برداشتن حصر، آزادی زندانیان سیاسی و…

تریبون دارها هم باید به تقویت اقتدار ملی کمک کنند. انسجام و همبستگی ای که در میان مردم شکل گرفت، باید توسط این افراد تقویت و نمایندگی شود؛ اما نه با دادن اطلاعات غلط، شعار و حرف های متوهمانه، بلکه با بیان واقعیت ها—آن هم به زبانی که جلوه ی حضور و نقش مردم را به خوبی منعکس کند.

ارائه آمارهای غلط، شعارهای بی پایه و ادعاهای گزاف، کمکی نمی کند. ما با واقعیتی طرف هستیم: در یک سو آمریکا ایستاده—ابرقدرت جهانی—و اسراییلی که مدرن ترین تکنولوژی ها و تجهیزات نظامی آمریکایی را دارد. این نبرد، یک نبرد نابرابر است.

در چنین نبردی، تکیه اصلی ما باید بر اقتدار ملی باشد. البته اقتدار نظامی مهم است، اما اقتدار ملی، یعنی پشتیبانی مردم، بسیار مؤثرتر و تعیین کننده تر است. اقتدار ملی یعنی حکومت بر دل های مردم—و این مهم ترین وظیفه تریبون دارهاست که به حاکمیت یادآوری کنند این مردم را پاس بدارد، آن ها را غیرخودی نداند، بلکه خود را کارگزار آنان بداند.

اگر مردم انتظار دارند که حصرها برداشته شود، این خواسته باید محقق شود. اگر انتظار دارند زندانیان سیاسی آزاد شوند، باید این اتفاق بیفتد. اگر خواهان آزادی بیان هستند تا حقایق گفته شود، باید این امکان فراهم شود.

اگر در گذشته فشارهایی به مردم وارد شده، این فشارها باید برداشته شود تا مردم در کشور خود احساس امنیت، آرامش و تعلق کنند. تریبون دارها باید این پیام ها را منتقل کنند، نه اینکه با انکار و تحریف واقعیت ها، این سرمایه عظیم اجتماعی را نادیده بگیرند.