فرارو- دو روز گذشته شدت درگیری ها در سویدا در جنوب سوریه افزایش یافته و حتی پای اسراییل را به میان کشیده است. دروزی ها در این منطقه با دولت مرکزی سوریه به ریاست احمد الشرع درگیر شده و اسراییل هم به حمایت از آنها پرداخته است. حالا درگیری های سویدا از یک موضوع داخلی به سمت یک بحران خارجی پیش می رود و حرف و حدیث های زیادی از دخالت های خارجی تا ادعای خودمختاری دروزی ها از این منطقه به گوش می رسد.

به گزارش فرارو، دروزی ها (به عربی: الدروز) گروه قومی-مذهبی منحصربه فردی هستند که عمدتاً در مناطق کوهستانی خاورمیانه، به ویژه لبنان، سوریه، فلسطین اشغالی و اردن، ساکن اند. این جامعه بسته که خود را موحدون یا یکتاپرستان می نامد، به دلیل باورهای مذهبی خاص، انسجام اجتماعی و نقش تاریخی و سیاسی برجسته اش در منطقه شامات شناخته می شود. این مقاله به بررسی تاریخچه، قومیت، محل زندگی، عقاید و باورها، موقعیت فعلی و جایگاه سیاسی دروزی ها در منطقه می پردازد.

آیین دروزی در اوایل قرن یازدهم میلادی (قرن پنجم هجری) در دوران خلافت فاطمیان در مصر شکل گرفت. این مذهب به عنوان انشعابی از اسماعیلیه، شاخه ای از شیعه، پدید آمد و تحت تأثیر شخصیت هایی مانند الحاکم بامرالله، خلیفه فاطمی، و داعیانی نظیر حمزه بن علی زوزنی و محمد بن اسماعیل درزی (نشتکین) توسعه یافت. نام دروزی احتمالاً از محمد بن اسماعیل درزی گرفته شده است، هرچند برخی منابع حمزه بن علی را بنیان گذار اصلی این آیین می دانند.

دروزی ها پس از مواجهه با فشارهای سیاسی و مذهبی در مصر، به مناطق کوهستانی شام (سوریه و لبنان کنونی) مهاجرت کردند و جوامع منسجمی را در این مناطق تشکیل دادند. در طول تاریخ، آن ها در برابر امپراتوری های عثمانی، استعمار فرانسه و درگیری های منطقه ای مقاومت کرده اند. یکی از نمونه های برجسته این مقاومت، قیام سلطان پاشا الاطرش علیه استعمار فرانسه در سال 1925 در سوریه است.

سلطان الاطرش دروزی

دروزی ها در نبردهای تاریخی مهمی مانند جنگ حطین (1187 میلادی) در کنار ایوبیان و زنگیان علیه صلیبی ها و نبرد عین جالوت (1260 میلادی) در کنار ممالیک علیه مغول ها نقش داشتند. این مشارکت ها به تقویت جایگاه سیاسی و نظامی آن ها در منطقه کمک کرد.

دروزی ها عمدتاً خود را از نظر قومی عرب می دانند و زبان عربی زبان اصلی و بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی آن هاست. با این حال، هویت مذهبی آن ها، که از اسماعیلیه سرچشمه گرفته، آن ها را از دیگر جوامع عربی متمایز می کند. دروزی های فلسطین اشغالی، بر اساس نظرسنجی مرکز پژوهشی پیو در سال 2017، هویت خود را در درجه اول به عنوان دروزی (از نظر دینی)، سپس عرب (از نظر فرهنگی و قومی) و در نهایت اسراییلی (از نظر شهروندی) تعریف می کنند. اقلیتی کوچک از آن ها خود را فلسطینی می دانند، که این موضوع آن ها را از اکثریت دیگر شهروندان عرب اسراییل متمایز می کند.

دروزی ها عمدتاً در مناطق کوهستانی خاورمیانه ساکن اند و پراکندگی جغرافیایی آن ها به شرح زیر است:

لبنان: بیشترین جمعیت دروزی ها در لبنان ساکن اند و حدود 5٫5 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. آن ها عمدتاً در مناطق کوهستانی مانند جبل لبنان، شوف، عالیه، حاصبیا و راشیا زندگی می کنند. برآوردهای غیررسمی جمعیت آن ها را بین 350 تا 400 هزار نفر تخمین زده اند.

سوریه: دروزی ها حدود 3 درصد از جمعیت سوریه را تشکیل می دهند و عمدتاً در استان السویداء و منطقه جبل الدروز (کوه دروزی ها) متمرکز هستند. این منطقه به دلیل موقعیت استراتژیک و کوهستانی، به آن ها امکان حفظ هویت و استقلال نسبی داده است.

فلسطین اشغالی: دروزی ها حدود 1٫6 درصد از جمعیت اسراییل را تشکیل می دهند و بیشتر در مناطق شمالی، به ویژه در جلیل، کرمل و بلندی های جولان ساکن اند. جمعیت دروزی در اسراییل حدود 143,000 نفر است.

اردن: جوامع کوچک تری از دروزی ها در اردن وجود دارند.

دیاسپورا: دروزی ها در کشورهایی مانند ایالات متحده، کانادا، استرالیا و برزیل نیز جوامع کوچکی دارند.

شادی دروزی ها از سقوط بشار اسد

آیین دروزی یک دین ابراهیمی، یکتاپرست و التقاطی است که از اسماعیلیه سرچشمه گرفته و تحت تأثیر فلسفه های نوافلاطونی، گنوسیسم، مسیحیت، مزدیسنا، مانویت و فیثاغورثی گری شکل گرفته است. اصول اصلی این آیین بر یگانگی خدا، تناسخ و جاودانگی روح تأکید دارد. دروزی ها خود را مسلمان نمی دانند و آیین آن ها به دلیل باورهای خاص و سری، از جریان اصلی اسلام متمایز است.

یگانگی خدا (توحید): دروزی ها به خدای واحد و متعالی اعتقاد دارند که ورای فهم بشر است و هیچ شبیه یا ضدی ندارد. آن ها خدا را به عنوان لاهوت (الهی) می بینند که نور خود را در ناسوت (جهان مادی) تجلی می دهد، اما این تجلی به معنای الوهیت ناسوت نیست.

تناسخ: دروزی ها به تناسخ ارواح اعتقاد دارند و معتقدند که روح انسان پس از مرگ به بدن دیگری منتقل می شود. آن ها بهشت و جهنم را به معنای سنتی رد می کنند و ثواب و عقاب را در انتقال روح به بدن های بهتر یا بدتر می بینند.

الحاکم بامرالله: برخی دروزی ها معتقدند که الحاکم بامرالله، خلیفه فاطمی، دارای مرتبه ای الهی است یا تجلی نور الهی بوده است. با این حال، این باور به معنای پرستش او نیست، بلکه او را به عنوان یک شخصیت مقدس می بینند که در غیبت است و روزی باز خواهد گشت.

رسائل الحکمه: این کتاب مهم ترین متن دینی دروزی هاست که شامل 111 رساله در شش بخش است. این رسائل، نوشته شده توسط حمزه بن علی و دیگر داعیان، حاوی تعالیم دینی، فلسفی و عرفانی است که برای عموم فاش نمی شود.

تقیه: دروزی ها به دلیل ماهیت سری آیین خود و برای محافظت از جامعه در برابر آزار و اذیت، از تقیه (پنهان کاری عقیدتی) استفاده می کنند. این امر به آن ها امکان داده تا با جوامع دیگر به صورت مسالمت آمیز همزیستی کنند.

شعیب (رعوییل): دروزی ها شعیب را شخصیتی مقدس و همان رعوییل کتاب مقدس می دانند و عید پیامبر شعیب را گرامی می دارند.

اخلاق و فلسفه: دروزی ها به صداقت، وفاداری به جامعه و اهمیت عقل و حقیقت جویی تأکید دارند. آن ها نماز و روزه به سبک اسلامی را انجام نمی دهند، بلکه وظایف اخلاقی را در اولویت قرار می دهند.

جامعه دروزی به دو گروه تقسیم می شود:

عقال: نخبگان دینی که به اسرار مذهب دسترسی دارند و مراسم عبادی را هدایت می کنند. شیخ عقل بالاترین مقام دینی است.

جهال: مردم عادی که اکثریت جامعه را تشکیل می دهند و به تعالیم سری دسترسی ندارند.

دروزی ها پذیرش افراد خارجی یا تبلیغ دین خود را ممنوع کرده اند و ازدواج بین ادیانی را به شدت محدود می کنند، که این امر به حفظ هویت بسته آن ها کمک کرده است.

دروزی ها به دلیل جمعیت نسبتاً کم و پراکندگی جغرافیایی، به عنوان اقلیتی مذهبی در کشورهای محل سکونت خود با چالش هایی مواجه اند. با این حال، انسجام اجتماعی و محافظه کاری آن ها به حفظ هویت فرهنگی و دینی شان کمک کرده است.

لبنان: دروزی ها در لبنان نقش سیاسی مهمی دارند و تحت رهبری خاندان جنبلاط، به ویژه ولید جنبلاط، رهبر حزب سوسیالیست ترقی خواه، در صحنه سیاسی فعال اند. آن ها در مناطق کوهستانی مانند شوف و عالیه اکثریت دارند و در تحولات سیاسی لبنان، از جمله تعامل با گروه هایی مانند حزب الله، نقش میانی ایفا می کنند.

سوریه: دروزی های سوریه، به ویژه در استان السویداء، در جنگ داخلی اخیر تلاش کرده اند از درگیری های اصلی دوری کنند. برخی از آن ها با دولت بشار اسد همکاری داشته اند، اما بسیاری ترجیح داده اند بی طرف بمانند تا هویت و امنیت خود را حفظ کنند. سقوط رژیم اسد در سال 2025 موقعیت آن ها را به عنوان بازیگری حساس در منطقه تقویت کرده است. با این همه روی کار آمدن حکومت احمد الشرع که پیشینه ای نزدیک به القاعده دارد، ترس از برقراری قوانین سختگیرانه سلفی در میان آنها را افزایش داد و همین موضوع سبب درگیری های اخیر در سویدا شد.

اسراییل: دروزی های اسراییل از زمان تأسیس این کشور در سال 1948 در ارتش و سیاست مشارکت داشته اند. خدمت سربازی برای مردان دروزی اجباری است، اگرچه در دهه 1950 مقاومت هایی علیه آن وجود داشت. در بلندی های جولان، دروزی ها به دلیل اشغال این منطقه توسط اسراییل، وضعیت پیچیده ای دارند. بسیاری از آن ها وفاداری به سوریه را حفظ کرده اند، اما برخی به دلیل شرایط سیاسی با اسراییل همکاری می کنند.

اردن و دیاسپورا: جوامع کوچک دروزی در اردن و کشورهای غربی مانند ایالات متحده و کانادا به حفظ فرهنگ و هویت خود ادامه می دهند، اما نقش سیاسی کمتری دارند.

دروزی ها به دلیل تقیه و محافظه کاری، اغلب با قدرت های منطقه ای همکاری می کنند تا بقای خود را تضمین کنند. این رویکرد در تعاملات آن ها با گروه هایی مانند حزب الله، دولت سوریه یا حتی اسراییل دیده می شود.